«شرق» از همکاری تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با حضور تیم فنی در ایران، گزارش می‌دهد
تقویت دیپلماسی هسته‌ای
اعلام حضور تیم فنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران و آغاز گفت‌وگوهای تخصصی با مقامات سازمان انرژی اتمی ایران، نشانه‌ای روشن از تداوم و تقویت همکاری‌های فنی میان ایران و این نهاد بین‌المللی است. این رویداد که در ادامه دیدارهای اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، با مقامات ارشد ایرانی و مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان شکل گرفته، گامی مهم در مسیر تنش‌زدایی و حل‌وفصل اختلافات پادمانی محسوب می‌شود.
مهدی بازرگان: اعلام حضور تیم فنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران و آغاز گفت‌وگوهای تخصصی با مقامات سازمان انرژی اتمی ایران، نشانه‌ای روشن از تداوم و تقویت همکاری‌های فنی میان ایران و این نهاد بین‌المللی است. این رویداد که در ادامه دیدارهای اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، با مقامات ارشد ایرانی و مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان شکل گرفته، گامی مهم در مسیر تنش‌زدایی و حل‌وفصل اختلافات پادمانی محسوب می‌شود. اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در نشست خبری هفتگی خود که دیروز دوشنبه برگزار شد، بر اهمیت این گفت‌وگوهای فنی و لزوم ایفای نقش حرفه‌ای آژانس به دور از فشارهای سیاسی تأکید کرد. این گزارش به بررسی ابعاد مختلف این همکاری، از تمرکز بر جزئیات فنی تا تأثیر آن بر مذاکرات هسته‌ای، جایگاه ایران در دیپلماسی بین‌المللی و پیشگیری از اقدامات ضد ایرانی می‌پردازد؛ با نگاهی مثبت به سیاست‌های تنش‌زدایانه ایران که به دنبال همکاری سازنده برای رفع اختلافات است.
تمرکز بر جزئیات فنی و هم‌افزایی با مذاکرات ایران و آمریکا در عمان
اعزام تیم فنی آژانس به تهران و آغاز گفت‌وگوهای تخصصی با مقامات سازمان انرژی اتمی ایران، مؤید تمرکز تهران بر جزئیات فنی در همکاری‌های دوجانبه است. اسماعیل بقائی در نشست روز گذشته اعلام کرد که این گفت‌وگوها در ادامه مذاکراتی است که حدود یک هفته پیش میان گروسی و مقامات ایرانی در تهران انجام شد. این تیم که وارد تهران شده، طبق برنامه با مقامات سازمان انرژی اتمی دیدار کرده و دستور کارشان بر موضوعات پادمانی، ازجمله بازگرداندن دوربین‌ها و تجهیزات نظارتی در سایت‌های هسته‌ای ایران، متمرکز است.
گروسی پیش‌تر در تماس تلفنی روز یکشنبه با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، از موافقت ایران با ورود این تیم خبر داده بود و این اقدام را نشانه‌ای امیدوارکننده از رویکرد ایران به مذاکرات هسته‌ای با ایالات متحده توصیف کرد. این تمرکز بر جزئیات فنی به موازات چکش‌کاری تهران و واشنگتن در دور سوم مذاکرات غیرمستقیم در عمان انجام می‌شود که با اولین نشست فنی-کارشناسی میان ایران و آمریکا همراه بوده است. مذاکرات عمان، که با میانجیگری این کشور پیش می‌رود، تاکنون سه دور گفت‌وگوی غیرمستقیم و یک نشست فنی را پشت سر گذاشته و دور چهارم آن برای روز شنبه، سیزدهم اردیبهشت ۱۴۰۴، برنامه‌ریزی شده است. البته مشروط به آنکه زمان و مکان آن تغییر نکند. قبل‌تر تمی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، نیز این مذاکرات را سازنده توصیف کرده، هرچند که او هم بر طولانی‌بودن مسیر پیش‌رو تأکید دارد. هماهنگی میان این دو فرایند، یعنی همکاری فنی با آژانس و مذاکرات سیاسی با آمریکا، نشان‌دهنده عزم ایران برای پیشبرد دیپلماسی هسته‌ای در دو سطح است.
ایران با همکاری با آژانس، تلاش می‌کند تا با شفاف‌سازی مسائل پادمانی، فضایی مثبت برای مذاکرات با آمریکا ایجاد کند. این رویکرد نه‌تنها تعهد ایران به وظایف حقوقی-بین‌المللی خود را نشان می‌دهد، بلکه زمینه را برای اعتمادسازی و پیشرفت در مذاکرات فراهم می‌آورد. گروسی در تماس تلفنی روز یکشنبه با عراقچی، از مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا استقبال و بر آمادگی آژانس برای مساعدت در این روند تأکید کرد. عراقچی نیز با به‌روزرسانی گروسی درباره تحولات مذاکرات، نقش فنی و حرفه‌ای آژانس را خاطرنشان کرد. این تعاملات تأیید می‌کند ایران به دنبال هم‌افزایی میان همکاری‌های فنی و سیاسی است؛ رویکردی که به کاهش موانع و ایجاد فضایی سازنده برای دیپلماسی ختم می‌شود.
از منظر فنی، بازگرداندن دوربین‌ها و تجهیزات نظارتی یکی از موضوعات کلیدی است که اعتماد جامعه بین‌المللی به برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را تقویت می‌کند. ایران در سال‌های گذشته، به دلیل فشارهای سیاسی و تحریم‌های غیرقانونی، برخی از این تجهیزات را غیرفعال کرده بود، اما موافقت با بازگرداندن آنها نشانه‌ای از حسن نیت و آمادگی برای همکاری است. این اقدام، که با نظارت آژانس انجام می‌شود، بی‌شک به کاهش ابهامات و تقویت شفافیت کمک خواهد کرد، موضوعی که در مذاکرات عمان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌این‌ترتیب همکاری ایران با آژانس نه‌تنها به حل مسائل فنی منجر می‌شود، بلکه به طور غیرمستقیم بر مذاکرات سیاسی نیز تأثیر مثبت می‌گذارد.
آمادگی آژانس برای گزارش جامع و نقش همکاری ایران در نشست شورای حکام
حضور تیم فنی آژانس در تهران در شرایطی رخ می‌دهد که این نهاد خود را برای تدوین گزارش جامع درخواستی تروئیکای اروپایی (آلمان، فرانسه و انگلستان) در آستانه نشست فصلی شورای حکام در خرداد ۱۴۰۴ آماده می‌کند. گزارش یادشده که قرار است تصویری کامل از وضعیت برنامه هسته‌ای ایران ارائه دهد، می‌تواند تأثیر درخورتوجهی بر تصمیمات آتی شورای حکام و حتی شورای امنیت سازمان ملل داشته باشد. همکاری فعال ایران با تیم فنی آژانس، به‌ویژه در حوزه مسائل پادمانی، گامی بلند در مسیر تنظیم یک گزارش مثبت است که یقینا مانع از تشدید تنش‌ها و اقدامات سیاسی علیه ایران خواهد شد.
در سال‌های گذشته، فشارهای مداوم و مخرب اسرائیل و برخی کشورهای غربی، به‌ویژه تروئیکای اروپایی، گاه منجر به صدور قطع‌نامه‌هایی علیه ایران در شورای حکام شده است. این قطع‌نامه‌ها، که اغلب با انگیزه‌های سیاسی تنظیم می‌شدند، خطر ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و حتی فعال‌سازی مکانیسم ماشه را افزایش داده بودند. با این حال، رویکرد تنش‌زدایانه ایران در همکاری با آژانس، ازجمله پذیرش تیم فنی و گفت‌وگوهای تخصصی، نشان‌دهنده عزم تهران برای جلوگیری از چنین سناریوهایی است. بقائی در سخنان خود تأکید کرد برای ایران مهم است آژانس وظایف فنی خود را به دور از فشارهای سیاسی ایفا کند، موضعی که با تعهد ایران به معاهده منع اشاعه (NPT) و همکاری‌های حقوقی-بین‌المللی همخوانی دارد.
گفت‌وگوهای اخیر گروسی با مقامات ایرانی در جریان حضورش در تهران، ازجمله دیدار او با عراقچی و محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، و تماس تلفنی روز یکشنبه، نشان‌دهنده فضای سازنده‌ای است که ایران برای همکاری ایجاد کرده است. همچنین گروسی ضمن حضور در دور دوم مذکرات ایران و آمریکا به میزبانی رم، بر آمادگی آژانس برای مساعدت در روند مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن تأکید کرد و عراقچی نیز نقش فنی و حرفه‌ای آژانس را برجسته ساخت. این تعاملات به آژانس اطمینان خواهد داد که ایران به تعهدات خود پایبند است و قصد دارد با شفافیت، ابهامات را رفع کند. چنین رویکردی نه‌تنها از تشدید تنش‌ها جلوگیری می‌کند، بلکه جایگاه ایران را به‌عنوان یک عضو مسئول در جامعه بین‌المللی تقویت می‌کند.
همکاری ایران با آژانس در این مقطع حساس، به تنظیم یک گزارش متعادل و منصفانه کمک خواهد کرد. گزارش‌های پیشین آژانس گاه تحت تأثیر فشارهای سیاسی، تصویری غیرواقعی از برنامه هسته‌ای ایران ارائه داده بودند، اما همکاری‌های اخیر، ازجمله حضور تیم فنی، می‌تواند این روند را تغییر دهد. این گزارش، اگر با داده‌های فنی و نه سیاسی تنظیم شود، تعدیل تنش‌ها و ایجاد فضایی مثبت برای دیپلماسی را در پی دارد. ایران با این همکاری، نه‌تنها به وظایف خود عمل کرده، بلکه نشان داده آماده است با رویکردی سازنده، از اقدامات غیرمنصفانه جلوگیری کند. این سیاست تنش‌زدایانه، که در سخنان مقامات ایرانی نیز مشهود است، الگویی برای دیگر کشورها در تعامل با نهادهای بین‌المللی خواهد بود.
گام بلند تهران در رفع اختلافات در پیشگیری از اقدامات ضد ایرانی
همکاری ایران با تیم فنی آژانس و تمرکز بر مسائل پادمانی، گامی جدی و بلند برای رفع اختلافات و تنظیم یک گزارش مثبت از سوی آژانس است. این همکاری تصمیم مهمی در راستای ممانعت از اقدامات ضد ایرانی، مانند ارائه قطع‌نامه در شورای حکام، ارجاع پرونده به شورای امنیت، و در نهایت فعال‌سازی مکانیسم ماشه خواهد بود. در سال‌های اخیر، اختلافات پادمانی، به‌ویژه درباره سه مکان اعلام‌نشده که آژانس خواستار توضیحات ایران درباره آثار اورانیوم در آنها بوده، یکی از موانع اصلی احیای برجام و پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای بوده است.
ایران همواره تأکید کرده برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است و هیچ‌گونه فعالیت غیرمجاز یا نظامی در این مکان‌ها انجام نشده است. با این حال، فشارهای سیاسی برخی کشورها این موضوع را به یک چالش دیپلماتیک تبدیل کرده بود. پذیرش تیم فنی آژانس و گفت‌وگوهای تخصصی درباره بازگرداندن دوربین‌ها و تجهیزات نظارتی، نشان‌دهنده حسن نیت ایران در رفع این اختلافات است. این اقدام، که در ادامه دیدارهای گروسی با مقامات ایرانی و توافق اصولی برای سفر او به تهران انجام شده، کاهش ابهامات و اعتمادسازی را به همراه دارد. گروسی اعلام کرده بود ایران با ورود تیم فنی برای گفت‌وگو درباره تجهیزات نظارتی موافقت کرده است، و این موضوع را نشانه‌ای مثبت از رویکرد ایران به مذاکرات هسته‌ای دانست. این همکاری، اگر با رویکرد فنی و حرفه‌ای آژانس همراه شود، حتی پرونده اختلافات پادمانی را به سمت مختومه‌شدن پیش خواهد برد و از اقدامات تنش‌زا جلوگیری می‌کند.
ایران با این رویکرد، نه‌تنها به تعهدات خود در چارچوب معاهده منع اشاعه پایبند مانده، بلکه نشان داده که آماده است با دیپلماسی فعال و همکاری سازنده، از تشدید تنش‌ها و اقدامات غیرمنصفانه جلوگیری کند. این سیاست تنش‌زدایانه، که در سخنان عراقچی و بقائی نیز مشهود است، پیامی روشن به جامعه بین‌المللی است که تهران به دنبال راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز و مبتنی بر حقوق بین‌الملل است. این سطح از همکاری بی‌سابقه ایران با آژانس قادر است که به‌عنوان یک روند مناسب برای دیگر کشورها، به‌ویژه در شرایطی که فشارهای سیاسی گاه مانع از اجرای وظایف فنی نهادهای بین‌المللی می‌شود، تکرار شود.
از منظر تاریخی، ایران همواره نشان داده به تعهدات خود پایبند است. حتی در دوره‌هایی که فشارهای غیرقانونی، مانند تحریم‌های آمریکا، شدت گرفته بود، ایران همکاری خود با آژانس را ادامه داد. این همکاری که در سال‌های گذشته با چالش‌هایی مواجه شده بود، اکنون با رویکردی جدید و مثبت در حال احیاست. پذیرش تیم فنی و گفت‌وگوهای تخصصی، نشان‌دهنده اراده ایران برای حل‌وفصل اختلافات از طریق دیپلماسی است. این رویکرد نه‌تنها به نفع ایران، بلکه به نفع کل جامعه بین‌المللی است، زیرا از تشدید تنش‌ها و اقدامات غیرضروری که می‌تواند به بی‌ثباتی منطقه‌ای منجر شود، جلوگیری می‌کند.
تأثیر همکاری‌های فنی بر دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا
حضور تیم فنی آژانس و همکاری‌های تخصصی ایران با این نهاد، به ترسیم مسیر بهتری برای دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، که قرار است روز شنبه در عمان برگزار شود، کمک شایانی خواهد کرد. این همکاری‌ها، با ایجاد فضایی مثبت و شفاف، اعتماد لازم را برای پیشرفت در مذاکرات ایجاد می‌کند. مذاکرات عمان تاکنون پیشرفت‌هایی داشته و تمرکز بر جزئیات، ازجمله نحوه رفع تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران، از محورهای اصلی آن بوده است. حضور تیم فنی آژانس و گفت‌وگوهای پادمانی، به‌عنوان بخشی از فرایند اعتمادسازی، به طرف آمریکایی اطمینان می‌دهد که ایران به تعهدات خود پایبند است و آماده همکاری در چارچوب‌های بین‌المللی است.
عراقچی در تماس تلفنی با گروسی، ضمن به‌روزرسانی او درباره تحولات مذاکرات با آمریکا، بر نقش آژانس در مباحث هسته‌ای تأکید کرد. این تعامل نشان می‌دهد که ایران به دنبال هم‌افزایی میان همکاری با آژانس و مذاکرات با آمریکاست. گروسی نیز با استقبال از مذاکرات غیرمستقیم، آمادگی آژانس برای مساعدت در این روند را اعلام کرد. این فضا به کم‌رنگ‌ترشدن موانع در مذاکرات دور چهارم منتهی خواهد شد و زمینه را برای توافق احتمالی فراهم می‌آورد، کما‌اینکه تمی بروس، با اشاره به سازنده‌بودن مذاکرات، بر طولانی‌بودن مسیر تأکید کرده، اما همکاری ایران با آژانس این مسیر را هموارتر می‌کند.
هماهنگی‌های اخیر میان ایران، چین و روسیه با گروسی که در دیدار چهارجانبه پنجم اردیبهشت ۱۴۰۴ در وین انجام شد، نیز نقش مهمی در این فرایند ایفا کرده است. میخائیل اولیانوف، سفیر روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین، اعلام کرد که نمایندگان ایران، چین و روسیه یادداشت مشترکی درباره ابعاد مختلف پرونده هسته‌ای ایران به گروسی ارائه دادند. این یادداشت که در ادامه دیدار گروسی با مقامات ایرانی در تهران تنظیم شد، نشان‌دهنده حمایت دیپلماتیک از ایران و تلاش برای ایجاد فضایی متعادل در تعاملات با آژانس است. این حمایت به شکست فشارهای سیاسی بر آژانس منجر می‌شود و زمینه را برای یک همکاری فنی و حرفه‌ای فراهم می‌آورد.
از منظر دیپلماتیک، همکاری ایران با آژانس می‌تواند به‌عنوان یک کاتالیزور برای مذاکرات با آمریکا عمل کند. اعتمادسازی از طریق همکاری با آژانس، به‌ویژه در مسائل پادمانی، به طرف آمریکایی تضمین می‌دهد که ایران به دنبال راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز است. این موضوع در مذاکرات عمان که بر رفع تحریم‌ها و بازگشت به تعهدات متقابل متمرکز است، از اهمیت بالایی برخوردار است. ایران با این رویکرد، نه‌تنها جایگاه خود را در دیپلماسی بین‌المللی تقویت می‌کند، بلکه زمینه را برای یک توافق پایدار و عادلانه فراهم می‌آورد. دور چهارم مذاکرات، اگر با این فضای مثبت همراه شود، به نتایج ملموس‌تری منتج می‌شود و گامی به سوی کاهش تنش‌های منطقه‌ای و جهانی خواهد بود.
دیپلماسی فعال ایران و چشم‌انداز ثبات جهانی
در نهایت همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به‌ویژه حضور تیم فنی در تهران و گفت‌وگوهای تخصصی، گامی مثبت در مسیر تنش‌زدایی و تقویت دیپلماسی هسته‌ای است. این همکاری، با تمرکز بر جزئیات فنی، پیشگیری از اقدامات ضد ایرانی، و هم‌افزایی با مذاکرات ایران و آمریکا، نشان‌دهنده عزم تهران برای حل‌وفصل اختلافات از طریق دیپلماسی و همکاری بین‌المللی است. رویکرد تنش‌زدایانه ایران، که در سخنان مقامات و تعاملات با آژانس مشهود است، نه‌تنها به تقویت جایگاه ایران در جامعه بین‌المللی کمک می‌کند، بلکه مدل عملی مناسبی برای دیگر کشورها در تعامل با نهادهای جهانی است. این مسیر، اگر با حمایت آژانس و کاهش فشارهای سیاسی همراه شود، می‌تواند به ثبات و امنیت پایدار در منطقه و جهان منجر شود. ایران با این دیپلماسی فعال، نشان داده آماده است با شفافیت و همکاری، چالش‌ها را به فرصت‌هایی برای صلح و ثبات تبدیل کند.
