در گفت‌وگو با معاون سازمان محیط زیست مطرح شد
وزارت نفت و نیرو به محیط زیست هم اطلاعات نمی‌دهند
شهروندان تهران، البرز، اراک، اهواز و اصفهان این روزها با آلودگی شدید هوا درگیرند. این وضع هوا مدارس تعدادی از کلان‌شهرها را به تعطیلی کشانده است. منابع ثابت مثل صنایع و نیروگاهها و منابع متحرک مثل خودروها سهم مهمی در انتشار آلاینده‌های سمی دارند. کیفیت سوختهای مصرفی اعم از بنزین، گازوئیل و مازوت هم عامل مهم دیگر در تولید آلودگی هواست.
زینب رحیمی، خبرنگار محیط زیست: شهروندان تهران، البرز، اراک، اهواز و اصفهان این روزها با آلودگی شدید هوا درگیرند. این وضع هوا مدارس تعدادی از کلان‌شهرها را به تعطیلی کشانده است. منابع ثابت مثل صنایع و نیروگاهها و منابع متحرک مثل خودروها سهم مهمی در انتشار آلاینده‌های سمی دارند. کیفیت سوختهای مصرفی اعم از بنزین، گازوئیل و مازوت هم عامل مهم دیگر در تولید آلودگی هواست. بنا به مصوبه کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا در 16 آبان‌ماه امسال (1403)، سه نیروگاه اراک، البرز و اصفهان موظف به توقف مصرف مازوت شدند اما این مصوبه توسط وزارت نفت و نیرو نادیده گرفته شد و تقریبا از 15 آذرماه امسال هر سه نیروگاه به سوزاندن مازوت روی آوردند.
هم‌زمان با روزهای آلوده در بیشتر کلان‌شهرهای ایران، صدیقه ترابی، معاون سازمان حفاظت محیط زیست، به سؤالاتی درباره مقدار گاز و گازوئیل مورد نیاز نیروگاهها، نیروگاههایی که بالاترین ظرفیت مصرف مازوت را دارند، چرایی مصرف مازوت و مشکلات سازمان محیط زیست در دسترسی به اطلاعات مربوط به سخت نیروگاهها گفت‌وگو کردیم که به شرح زیر است.
صدیقه ترابی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست، با اشاره به اهمیت مصرف مازوت در نیمه دوم سال که کلان‌شهرها با وارونگی دما و آلودگی هوا مواجهند، می‌گوید: «از 102 نیروگاهی که وظیفه تولید برق کشور را دارند، 16 نیروگاه بخاری است و امکان استفاده از مازوت در این نیروگاهها وجود دارد. البته این نیروگاههای بخاری هم با هدف سوزاندن مازوت یا سوخت سنگین طراحی نشدهاند و وزارت نیرو هم ترجیح میدهد که از گاز و در مرحله بعد از نفت گاز یا گازوئیل استفاده کند و اگر چارهای نداشته باشند به سراغ نفت کوره یا مازوت میروند».
52 میلیون لیتر ظرفیت 14 نیروگاه مازوتسوز ایران
ترابی با بیان اینکه 16 نیروگاه در ایران امکان مصرف مازوت را دارند و از این تعداد دو نیروگاه بعثت و اسلامآباد تهران از چند سال قبل از مدار مصرف مازوت خارج شدهاند، این‌طور ادامه میدهد: «14 نیروگاه امکان استفاده از مازوت را دارند. کل ظرفیت مازوت‌سوزی این 14 نیروگاه، 52 میلیون لیتر در روز است. آیا همیشه این 52 میلیون لیتر را مصرف می‌کنند؟ خیر. هر‌وقت که میزان گاز و گازوئیل تحویلی به نیروگاهها کافی نباشد، این 14 تا نیروگاه مجبور میشوند که از نفت کوره یا همان مازوت استفاده کنند».
مقدار گاز و گازوئیل مورد نیاز نیروگاهها چقدر است؟
بنا به گفته معاون سازمان حفاظت محیط زیست: «براساس آخرین مصوبات در صورتی که 180 میلیون متر‌مکعب در روز گاز و 50 میلیون لیتر گازوئیل به نیروگاهها تحویل داده شود، با این حجم میتوانند به طور پایدار برق تولید کنند. وقتی مشکل پیش میآید که سرمای هوا افزایش مییابد و مصرف خانگی گاز بالا میرود در این صورت سهم نیروگاهها از گاز تأمین نمیشود. گازوئیل هم به قدر کافی همیشه در اختیار نیروگاهها نیست. به همین دلیل جبران کمبود از طرق نفت کوره یا مازوت صورت میگیرد که این میزان در روزهای مختلف می‌تواند متفاوت باشد».
در نیمه اول امسال هم نیروگاهها مازوت سوزاندند
با اینکه وزارت نیرو و وزارت نفت مدام تیر انتقاد را به سمت مردم ایران نشانه می‌برند و افزایش مصرف خانگی گاز را دلیل کمبود گاز عنوان می‌کنند، اما ابهام مهم این است که تعدادی از نیروگاهها در بهار و تابستان امسال هم مازوت سوزاندند درحالیکه در این فصول مصرف گاز بالا نیست. در پاسخ به این ابهام، صدیقه ترابی، معاون سازمان محیط زیست می‌گوید: «در نیمه اول امسال هم برخلاف سالهای قبل نفت کوره یا مازوت در نیروگاهها استفاده شد. این به ذخایر سوخت پشتیبان نیروگاهها مربوط می‌شود. من فکر می‌کنم اینکه چرا در نیمه اول سال از مازوت در نیروگاهها استفاده شد، حتما وزارت نفت و نیرو که با همدیگر هماهنگی می‌کنند باید پاسخ‌گو باشند. برای سازمان محیط زیست نیمه دوم سال به دلیل حجم بالای آلودگی هوا اهمیت بیشتری دارد».
3 نیروگاهی که بیشترین ظرفیت مصرف مازوت را دارند
وزارت نفت و نیرو اعداد دقیق مازوت تحویلی و مصرفی در نیروگاهها را مطرح نمیکنند. سازمان محیط زیست هم به اطلاعات مربوط به مقدار مصرف مازوت در نیروگاهها دسترسی ندارد اما از ظرفیت مصرف مازوت در نیروگاهها اطلاع دارد. معاون سازمان محیط زیست در‌این‌باره به «شرق» می‌گوید: «از نظر ظرفیت، شهید رجایی با ظرفیت 5.7، شهید منتظری شاهینشهر اصفهان با 9 میلیون لیتر، شهید سلیمی‌نکا در استان مازندران با شش میلیون لیتر، امکان مصرف و ظرفیتشان از بقیه نیروگاهها بیشتر است. اما اینکه آیا اینها همیشه بیشترین مصرف را دارند، خیر. مقدار مصرف مازوت بستگی به این دارد که چه میزان گاز در شبکه گاز به نیروگاه برسد، چه میزان گازوئیل پشتیبان در نیروگاه داشته باشند و چه مقدار کمبود بیاورند و مجبور شوند از مازوت استفاده کنند».
وزارت نفت و نیرو به محیط زیست هم اطلاعات نمی‌دهند
سازمان حفاظت محیط زیست از مقدار روزانه مصرف مازوت در نیروگاهها اطلاع ندارد درحالیکه این سازمان براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی در سال 96، ناظر اجرای قانون هوای پاک است و دسترسی به اطلاعات دقیق لازمه بازرسی و نظارت بر عملکرد دستگاههاست. ترابی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست هم با تأکید بر اینکه دسترسی به اطلاعات، آمار و ارقام مربوط به سوخت مصرفی، کیفیت سوخت و... برای سازمان محیط زیست اصلا راحت و ساده نیست، می‌گوید: «تا قبل از مصوبهای که در کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا با حضور آقای قائم‌پناه، معاون اجرائی رئیس‌جمهور، تصویب و با دستور مستقیم خود آقای پزشکیان، رئیس‌جمهور، تأیید شد، اطلاعات دقیق هیچ‌وقت روی میز نمیآمد. حالا هم بعد از جلسات متعدد و کشوقوسهای بسیار، وزارت نیرو اطلاعات ظرفیت مازوت‌سوزی را منتشر کرده و ما هم میتوانیم از آن استفاده کنیم، اما برای اینکه بتوانیم تحلیل کنیم باید بتوانیم به میزان گاز تولیدی، مقدار گازوئیل پشتیبان و مازوت موجودی و مصرفی دسترسی داشته باشیم. در جلساتی که وزارت کشور تشکیل میدهد، گاهی اطلاعات کلی از مصرف مازوت اعلام می‌شود، اما ما به اطلاعات دقیق مصرف روزانه مازوت در کشور دسترسی نداریم».
چرا آلودگی هوا رفع نمیشود؟
در ادامه این گفت‌وگو، ترابی معاون سازمان محیط زیست، با اشاره به ضرورت برنامه‌ریزی جداگانه برای هریک از کلان‌شهرها برای حل بحران آلودگی هوا، توضیح میدهد: «وقتی عملکرد گذشته کارگروه ملی آلودگی هوا را دنبال کردیم، متوجه شدیم که با وجود برقراری جلسات متعدد، با وجود مصوبات و قانون هوای پاک و حتی مشخص‌شدن وظیفه دستگاهها، در خروجی اتفاقی برای بهبود وضعیت آلودگی هوا حتی در کلان‌شهرها نیفتاده سؤالمان این شد که چرا با وجود قانون هوای پاک هیچ بهبودی حاصل نشده است؟ وقتی بررسی کردیم، متوجه شدیم همه راهکارها مثل اسقاط خودروهای فرسوده، توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و کاهش آلودگی صنایع را به صورت یکسان برای همه شهرها لحاظ کردهاند. برای مثال در مورد توسعه حمل‌ونقل عمومی در قانون قید شده که برای همه شهرها به صورت یکسان اجرا شود. واقعیت این است که در مصوبات و آییننامهها، هیچ خط‌مشی مشخصی با تفکیک مبدأ و منشأ آلودگی هوای شهرها در نظر گرفته نشده است. ما آمار شهرهایی را که طی سه سال گذشته دچار آلودگی هوا بودند، استخراج کردیم. یعنی روزهایی را که شاخص کیفیت هوا بالای 100 ppm بود، در هریک از شهرها احصا کردیم و سپس شهرها را براساس تعداد بیشتر روزهای آلوده ردهبندی کردیم. برای هریک از این شهرها براساس منابع اصلی آلودگی هوا باید برنامه‌ریزی کنیم. وضع شهری مثل تهران که منابع متحرک یعنی خودروهای فرسوده عامل اصلی آلودگی هواست با شهری مثل اراک که صنایع ثابت نقش عمده را در آلودگی هوا دارند، یکسان نیست و راهکارها هم نباید یکی باشد». به گزارش «شرق»، سازمان هواشناسی با صدور هشدار زردرنگ اطلاع داده که افزایش غلظت آلاینده‌های جوی و کاهش کیفیت هوا روز دوشنبه (۱۹ آذرماه) در کرج، قم، تهران، اصفهان، مشهد و اهواز، روز سه‌شنبه (۲۰ آذرماه) در اصفهان، اهواز، ارومیه و تبریز، روز چهارشنبه (۲۱ آذرماه) در تهران، ارومیه، تبریز، اهواز، یزد، اصفهان، قم، کرج، اراک و مشهد و روز پنجشنبه (۲۲ آذرماه) در تهران، تبریز، ارومیه، کرج، قم، اراک، اهواز، اصفهان، یزد و مشهد پیش‌بینی می‌شود. همچنین در اثر آلودگی هوا میزان عملیات اورژانس تهران هم افزایش یافته، به طوری که محمداسماعیل توکلی، رئیس مرکز اورژانس استان تهران، گفته است: «قبل از ایام آلودگی، مرکز ارتباطات ما روزانه ۱۱ هزار تماس داشت که منجر به سه هزار‌و ۵۰۰ عملیات امدادی می‌شد. اما با افزایش آلودگی هوا، تعداد عملیاتهای روزانه ما به چهار هزار عملیات افزایش یافته است». افزون بر این، روز 15 آذرماه امسال، طی 24 ساعت 700 نفر در خوزستان به دلیل آلودگی هوا راهی بیمارستان شدند.
