حیوانات هدیه نیستند

سپهر  سلیمی: حیوانات همیشه در رنج و عذاب هستند، اما برخی از روزهای سال برای عده‌ای از حیوانات سیاه‌تر است. همان‌طور‌که در ایران هم‌زمان با نوروز شاهد مرگ تعداد زیادی ماهی قرمز هستیم یا جشن شکرگزاری در آمریکای شمالی با قربانی‌کردن میلیون‌ها بوقلمون و آتش‌بازی جشن‌های پایان سال با مرگ صدها هزار پرنده همراه است، روز ولنتاین یا جشن عشاق (هم‌زمان با چهاردهم فوریه و ۲۵ بهمن) نیز یکی از روزهای سیاه برای حیوانات خانگی است. خریدن حیوانات خانگی یکی از گزینه‌های عشاق برای هدیه‌دادن است. با توجه به اینکه در سال‌های اخیر شاهد توجه نسل جوان به این مراسم و افزایش خرید این حیوانات بوده‌ایم، لازم است در‌این‌باره نکاتی گفته شود.

صنعت حیوانات خانگی یکی از موارد آشکار ظلم به حیوانات است. حیوانات مولد در بدترین شرایط نگهداری می‌شوند و کاسبان این صنعت فقط به سود بیشتر می‌اندیشند. بسیاری از حیوانات خانگی موجود در بازار و به‌ویژه سگ و گربه، حاصل دستکاری ژنتیکی هستند و همین باعث بروز مشکلات جسمانی جدی در این حیوانات شده است. پرورش‌دهندگان سعی می‌کنند با دستکاری‌های ژنتیکی، حیواناتی را به بازار عرضه کنند که از نظر رفتاری و ظاهری با سلیقه مشتریان ناآگاه هم‌خوانی داشته باشد. این مسئله باعث مشکلات جدی اسکلتی و داخلی برای این دسته از حیوانات شده و زندگی آنها را با خطرات جدی همراه کرده است.

نگهداری از حیوانات خانگی به‌هیچ‌وجه آسان نیست. به سرپرستی گرفتن حیوانات نیازمند دانش، منابع مالی، زمان و فضای نگهداری کافی و مناسب است. حیوان خانگی کالا نیست که در روزهای بی‌حوصلگی، در زمان سفر، در بیماری، مهاجرت یا تغییر شرایط زندگی استفاده از آن را متوقف‌ یا آن را رها کرد یا فروخت. نگهداری از حیوان خانگی یک مسئولیت دائمی است و وضعیت فعلی کشور و مشکلات اقتصادی سبب شده تأمین غذا و داروهای لازم برای این حیوانات هم‌راستا با نوسانات دلاری و تحریم‌ها بسیار سخت باشد.

وجهه بارز خریدن حیوان خانگی به عنوان هدیه، احساسی‌بودن این اقدام است. در شرایط احساسی افراد هیچ نگاهی به آینده و شرایط لازم برای نگهداری از حیوان ندارند و صرفا‌ به شادی لحظه‌ای فرد هدیه‌گیرنده فکر می‌کنند. در شرایطی که گفته می‌شود آمار طلاق در شهرهای بزرگ به ۴۰ درصد رسیده است، خریدن هدیه‌ای از جنس موجود زنده برای روابطی که ممکن است دوام چندانی نداشته باشد در نهایت به ظلم و آزار حیوانات بدبخت منجر خواهد شد.

گفته می‌شود حدود ۳۰ درصد از حیواناتی که برای ولنتاین خریداری می‌شوند، چند ماه بعد از آن رها شده یا به پناهگاه‌ها منتقل می‌شوند. این آمار در مورد حیواناتی مثل خزندگان و پرندگان که دانش عمومی کمتری در مورد نگهداری از آنها وجود دارد بیشتر است. در برخی مناطق آمریکا، ورودی پناهگاه حیوانات در ماه‌های پس از ولنتاین با افزایش ۴۰‌درصدی مواجه است. بر‌اساس آمار دیگری، حدود ۸۰ درصد خرگوش‌های خریداری‌شده در سال اول رها می‌شوند. فروش حیوانات خانگی در این روز در آمریکا افزایش چشمگیری دارد. در سال ۲۰۲۳ بیش از دو میلیارد دلار برای خرید حیوان خانگی یا محصولات مرتبط هزینه شده است. این عدد در سال‌های اخیر همواره افزایشی بوده‌ است.

شوربختانه در سال‌های اخیر اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های اینترنتی نقش بسیاری در تسهیل تجارت حیوانات خانگی داشته‌اند. این ابزارها علاوه‌بر تبلیغ و بازاریابی برای فروش حیوانات، انواع حیوانات را عرضه می‌کنند. درحال‌حاضر در داخل کشور سایتی وجود دارد که بیش از ۲۵ هزار آگهی مرتبط با سگ و گربه در آن منتشر شده است.

فروش و عرضه حیوانات خانگی مساوی است با کاهش به سرپرستی گرفتن حیوانات در پناهگاه‌ها و این مسئله یکی از عوامل عدم موفقیت در مدیریت حیوانات بی‌سرپرست شهری است. ضمن اینکه حیوانات خانگی به دلیل مصرف پروتئین حیوانی، نقشی در افزایش اثرات محیط‌زیستی دام‌پروری دارند..

حیوانات کالا نیستند. شعار همیشگی حامیان حقوق حیوانات این است که به‌جای خریدن حیوانات، آنها را به سرپرستی بگیرید. در‌حال‌حاضر هزاران حیوان بی‌سرپرست در پناهگاه‌ها وجود دارند که در انتظار یک سرپرست هستند. خرید‌ حیوانات خانگی، یعنی مشارکت در فرایند کثیف تکثیر و تجارت این حیوانات. در سال‌های اخیر و هم‌زمان با کوشش فعالان حقوق حیوانات، شاهد اعمال سخت‌گیری و محدودیت در برخی از کشورها برای تکثیر و فروش حیوانات خانگی بوده‌ایم.

در استرالیا و برخی ایالت‌های آمریکا مانند کالیفرنیا، فروش حیوانات در فروشگاه‌های حیوانات خانگی ممنوع است و فروشگاه‌ها فقط می‌توانند حیوانات بی‌سرپرست پناهگاه‌ها را برای سرپرستی عرضه کنند. برخی کشورهای اروپایی، مانند آلمان و هلند، محدودیت‌هایی برای خرید‌و‌فروش حیوانات در مناسبت‌ها وضع کرده‌اند. فروشگاه‌ها ملزم هستند اطلاعات کامل درباره مراقبت از حیوانات را به خریداران ارائه دهند و در صورت آماده‌نبودن خریدار، از فروش خودداری کنند.

فروش حیوانات خانگی به‌ عنوان هدیه در بسیاری از فروشگاه‌ها و پلتفرم‌های آنلاین در مناسبت‌هایی مثل ولنتاین و عید پاک محدود یا ممنوع شده است. قانون در بریتانیا تصریح می‌کند که خریداران باید مسئولیت‌پذیر باشند و از نیازهای حیوانات مطلع شوند. برخی فروشگاه‌ها به همین دلیل از فروش حیوانات به افرادی که تجربه یا دانش کافی ندارند خودداری می‌کنند. مجموعه این اقدامات به کاهش خریدهای غیرمسئولانه در مناسبت‌هایی مثل ولنتاین کمک کرده است.

در کشور ما که قانون حمایت از حیوانات وجود ندارد و دانش عمومی درباره نگهداری از حیوانات خانگی کم است، وظیفه هر شهروند متعهد و مسئولیت‌پذیری است که در‌این‌باره آگاهی‌رسانی کند.