دستاوردهای هسته‌ای جدید کشور و مذاکرات وین

محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان، اعلام کرده است که در شانزدهمین سال روز ملی فناوری هسته‌ای که امروز شنبه با حضور رئیس‌جمهور برگزار می‌شود، از دستاوردهای جدید هسته‌ای کشورمان در زمینه‌های مختلف پزشکی و کشاورزی و زیست‌محیطی و همچنین توسعه‌های زیرساخت هسته‌ای کشور بهره‌برداری می‌شود. آنچه امروز رونمایی خواهد شد، در نتیجه سرمایه‌گذاری‌های کلان و مؤثر کشور در راستای توسعه توان هسته‌ای و زیرساخت‌های کشورمان است که می‌تواند در جهت توسعه اقتصادی و زیربناهای کشور و همچنین رفع بسیاری از نیازهای کشورمان به‌ویژه در زمینه درمانی، کشاورزی و تأمین آب مورد نیاز مؤثر باشد. این در حالی است که مذاکرات هسته‌ای کشورمان برای بازگشت آمریکا به توافق و رفع تحریم‌ها به اوج خود رسیده و وارد فاز حساس و سرنوشت‌سازی شده است. به گفته مقامات ارشد کشورمان از جمله حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان، مذاکرات هسته‌ای به توافق نهایی بسیار نزدیک شده و تنها یک یا دو مورد حل‌نشده باقی مانده که به اتخاذ تصمیم‌های سیاسی نیاز دارد. در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که دستاوردهای جدید هسته‌ای کشورمان، به‌ویژه آن دسته از دستاوردها که می‌تواند نزد غربی‌ها حساسیت ایجاد کند، تا چه اندازه می‌تواند بر مذاکرات هسته‌ای تأثیر بگذارد؟ آیا این دستاوردها می‌تواند توان تازه‌ای به مذاکره‌کنندگان بدهد که با دست پرتری در گفت‌وگوها شرکت کنند و امتیاز بگیرند یا اینکه حساسیت طرف مقابل را تشدید خواهد کرد و این موضوع روند مذاکرات را پیچیده‌تر خواهد کرد؟  با توجه به سیر حرکت هسته‌ای کشور در سال‌های اخیر، بعید به نظر می‌رسد که این دستاوردها بتواند تأثیر عمیقی بر مذاکرات بگذارد. قبل از هر چیز باید به این نکته اشاره کنیم که تمامی این دستاوردها که در چارچوب تحقیق و توسعه نیز می‌گنجد، ذیل برجام است و به‌هیچ‌وجه خارج از خطوط برجام نیست؛ بنابراین درصورتی‌‌که اتفاق خاصی نیفتد و مسئله خاصی پیش نیاید، انتظار نمی‌رود این دستاوردها خدشه‌ای به روند مذاکرات وارد کند. نکته دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، خود توانایی هسته‌ای ایران است. برخلاف آنچه دولت قبلی آمریکا انتظار داشت و حتی جناحی در دولت فعلی آمریکا انتظار داشته است، توانایی هسته‌ای ایران با وجود فشارهای موجود و اعمال تحریم‌های سخت نه‌تنها کُند نشده بلکه سرعت هم گرفته است. فراموش نکنیم که هدف اصلی آمریکا و متحدان غربی‌اش از امضای برجام محدودکردن توانایی هسته‌ای ایران و اعمال نظارت‌های سخت بر آن بود. حالا آمریکایی‌ها به‌روشنی می‌بینند که خروجشان از برجام و تلاش برای بی‌اثرکردن آن، نه‌تنها باعث کندشدن برنامه هسته‌ای ایران نشده، بلکه توسعه هسته‌ای کشور به روال طبیعی، با وجود سختی‌های بسیار، ادامه داشته است. حتی اقدامات ایذایی اسرائیل علیه برنامه هسته‌ای کشورمان که هیچ‌گاه با محکومیت کشورهای غربی و شریک در برجام همراه نشد نیز نتوانسته است حرکت آن را متوقف یا کُند کند. از این بابت می‌توان گفت دستاوردهای هسته‌ای کشورمان می‌تواند پاسخی کوبنده به مدعیان کُندکردن حرکت هسته‌ای ایران باشد. اما این دستاوردها تا چه اندازه می‌تواند به مذاکره‌کنندگان کمک کند؟ هنگامی که ایران غنی‌سازی 60 درصدی را آغاز کرد، حرکت آمریکایی‌ها و متحدان اروپایی‌شان برای مذاکره با ایران شتاب گرفت و روند مذاکرات در وین برای رسیدن به نتیجه سریع‌تر شد. غنی‌سازی 60‌درصدی خط قرمزی بود که طرف غربی هیچ‌گاه گمان نمی‌کرد ایران به سمت آن برود. اما در اوج بحران در روابط ایران و آمریکا که جهان عملا نظاره‌گر تنش‌آفرینی‌های طرف آمریکایی و بی‌عملی طرف اروپایی بود، آغاز غنی‌سازی 60‌درصدی توسط ایران، به دلیل وجود فضای سخت و حساس و همچنین تشدید انتقادها به رفتارهای غرب در جامعه جهانی سبب شد غربی‌ها نتوانند اقدام خاصی انجام دهند. این بار به نظر نمی‌رسد توسعه برنامه هسته‌ای ایران به حساسیت غنی‌سازی 60‌درصدی باشد. درحال‌حاضر آنچه برای طرف غربی حساسیت‌برانگیز است، فاصله زمانی ایران تا ساخت بمب اتم است. برخی محافل آمریکایی می‌گویند این فاصله درحال‌حاضر به دو هفته کاهش یافته درحالی‌که آنچه مطلوب است، فاصله زمانی دست‌کم یک سال است و انتظار می‌رود با احیای مجدد برجام به دو سال هم کاهش یابد. اگر دستاوردهای هسته‌ای کشور بازگوکننده این بخش از نگرانی غرب باشد، احتمال دارد واکنشی از جانب غرب را به دنبال داشته باشد، در غیر این صورت انتظار نمی‌رود تأثیر چندانی بر تحرکات غرب داشته باشد. شاید بتوان گفت بیشترین احساس خوشحالی را خود سازمان انرژی اتمی داشته باشد که بر توسعه برنامه هسته‌ای کشور همواره اصرار داشته و دستاوردهای جدید را در راستای برنامه‌های خود می‌داند.