ردپای قاچاق در باغ‌وحش‌ها

نسترن فرخه: حیوانات زیبای حیات وحش که در قاب صفحات مجازی برخی افراد قابل مشاهده هستند؛ حیواناتی که در بدو تولد از مادر و زیستگاه اصلی خود جدا شده‌اند و حالا به حیوان خانگی در خانه‌ای لوکس تبدیل شده‌اند؛ صحنه‌ای شاید فانتزی باشد که نابودکننده حیات وحش خواهد بود. حیوانات حیات وحش که در بیشتر موارد خطر انقراض آنها وجود دارد، از پرندگان شکاری تا گربه‌سانان و خزندگان که با شرایط نامناسب از زیستگاه امن خود جدا می‌شوند و با عذابی در این چرخه کثیف قاچاق قرار می‌گیرند، این چرخه ناسالم در کل دنیا هم وجود دارد که ایران از این قاعده مستثنا نخواهد بود و منشأ این قاچاق در ایران همچنان در هاله‌ای از ابهام است. علیرضا شهرداری، فعال محیط زیست، عکاس حیات وحش و مربی جانورشناسی اشاره می‌کند: حال حیوانی مثل شیر در بدترین شرایط هم توله‌زایی دارد، در نتیجه توله‌های زیادی دارد. باغ‌وحش‌های کشور هم مرکز اصلی توله‌کشی شیر و ببر است و چون نظارت درستی بر این موضوع وجود ندارد، این حیوانات از باغ‌ها و املاک شخصی افراد سر درمی‌آورند و صنعت تجارت از همین‌جا شکل می‌گیرد. از فردی که با هزینه کمتر سنجاب تهیه می‌کند تا فرد ثروتمندی که توله‌شیر می‌خرد، همه در یک صنعت مخرب قرار دارند. همچنین ردپای قاچاق‌ حیات وحش در فضای مجازی نیز قابل مشاهده است که حیوانات مختلف خرید و فروش می‌شوند. شهرداری اضافه می‌کند: کافی است در فضای مجازی هشتگی بزنید و ببینید چقدر پیج‌های مختلف وجود دارد که این حیوانات را خرید و فروش می‌کنند؛ حیواناتی که در بدترین شرایط نگهداری و حمل می‌شوند و از مادرشان جدا شده‌اند.

مردم اگر از  نگهداری حیوانات حیات وحش مطلع شدند به  ۱۵۴۰ خبر دهند

سرهنگ جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور، درباره مجازات افرادی که حیوانات حیات وحش را در املاک شخصی خود نگهداری می‌کنند، می‌گوید: توجه کنید که نگهداری حیوان جرم است و برای آن‌ هم جرم‌انگاری تعریف شده است. این مسائل را یا مردم به ما اطلاع می‌دهند یا خودمان متوجه می‌شویم. این جرائم در قانون مشخص شده که متناسب با گونه، قیمت جریمه متفاوت است. وقتی ما فرد را دستگیر می‌کنیم، باید اول یک پاسخ درباره نگهداشتن حیوان بدهد و بعد بگوید این گونه را از کجا تهیه کرده است؛ اگر مستقیم از طبیعت تهیه کرده یا از گروه یا شخصی خاص گرفته باید کاملا مشخص شود و در برابرش پاسخ‌گو باشد. سرهنگ محبت‌خانی ادامه می‌دهد: توصیه جدی‌ای که به مردم داریم این است که تحت هیچ عنوان با خرید این حیوانات باعث جداسازی آنها از حیات وحش نشوند؛ چون حتما جلوی این کار گرفته می‌شود و مجازات دارد. این کار آسیب زیادی به حیات وحش وارد می‌کند. نگهداری آنها در خارج از زیستگاهشان منجر به ازبین‌رفتن نسلشان می‌شود. از مردم خواهش می‌کنم اگر از نگهداری یا فروش و حمل گونه‌های حیات وحش باخبر شدند، به ما خبر دهند که می‌توانند از طریق شماره ۱۱۰ یا ۱۵۴۰ این اقدام را انجام دهند. باز هم می‌گویم که چنین اعمالی جرم است که آن‌ نیز بسته به نوع گونه مجازات متفاوتی دارد؛ مثلا گونه در حال انقراض جریمه بیشتری دارد. از طرف دیگر، افراد خاطی بر اساس اینکه آیا بار اول یا بار چندم دستگیری‌شان است نیز مجازات می‌شوند و در برخورد تفاوت وجود دارد. ما اجازه نمی‌دهیم نگهداری حیوانات حیات وحش به شکل عادی رواج پیدا کند. در این مورد ما احساس نیاز کردیم و معاونت سایبر را سه سال پیش پایه‌ریزی کردیم تا فوریت‌ها را آنجا بررسی کنیم و به جرائم افرادی که حیوانات حیات وحش را در فضای مجازی تبلیغ می‌کنند یا می‌فروشند، رسیدگی کنیم.

او اضافه می‌کند: بنابراین اگر افراد از این موضوع اطلاع دارند، به ما خبر دهند. سازمان هم به حوزه سایبری می‌فرستد و چون ارتباط خوبی با پلیس فتا دارد، برخورد خوبی صورت می‌گیرد. در سال ۱۴۰۰ هم عملکرد خوبی در این حوزه داشتیم و افرادی را دستگیر کردیم و تحویل مقامات قضائی دادیم، اما نیاز به همراهی خوب مردم و رسانه‌هاست تا کیفیت رسیدگی‌ها ارتقا پیدا کند و کمتر شاهد آسیب به محیط زیست باشیم.

قاچاق حیوانات عامل عذاب و انقراض آنها

علیرضا شهرداری، فعال محیط زیست، عکاس حیات وحش و مربی جانورشناسی، درباره قاچاق و نگهداری حیوانات حیات وحش در منازل شخصی افراد، به این نکته اشاره می‌کند که: در همین چند روز گذشته در استان گلستان با یگان حفاظت شاهد این بودیم که شیری را از یک باغ شخصی کشف کردند. این اتفاق به‌صورت رایج در حال افتادن است. این حیوانات به دلیل شرایط نامناسبی که نگهداری می‌شوند، هزاران مشکل پیدا می‌کنند و در نظر داشته باشید که صنعت قاچاق حیوانات مافیای بزرگی دارد که عامل انقراض این حیوانات خواهد شد؛ مانند تجارت شاخ کرگدن که باعث انقراضش شده، این اتفاقات باعث حذف این گونه به‌صورت کامل از کره زمین می‌شود. افرادی که کار قاچاق حیوان را انجام می‌دهند، معمولا به به‌روزترین سلاح‌های جنگی مجهز هستند که نشان می‌دهد چقدر این تجارت بزرگ است. نتیجه آن نیز شکنجه و حذف این گونه‌هاست. این اتفاق در کل دنیا می‌افتد و ایران هم یکی از کشورهای مقصد است. به کشور ما هم این گونه‌های حیات وحش وارد می‌شوند، اما مشکل دیگر این است که حیوانات حیات وحش بومی خودمان را هم قاچاق می‌کنند و می‌فروشند؛ خریدار هم افرادی هستند که می‌خواهند حیوان خانگی غیر از پت مثل گربه و سگ داشته باشند. همچنین نظارتی غیراصولی بر باغ‌وحش‌ها وجود دارد. توجه کنید حیوان‌هایی مثل ببر و شیر به راحتی تولید‌مثل می‌کنند و مثل حیوان‌های دیگر نیستند که تولید‌مثل سختی داشته باشند، برای مثال یوزپلنگ‌ها خیلی سخت تولید‌مثل و توله‌زایی دارند، در حالی که حیوانی مثل شیر در بدترین شرایط هم توله‌زایی دارد. در نتیجه توله‌های زیادی دارد، باغ‌وحش‌های کشور هم مرکز اصلی توله‌کشی شیر و ببر است و چون نظارت درستی بر این موضوع وجود ندارد، این حیوانات از باغ‌ها و املاک شخصی افراد سر درمی‌آورند و صنعت تجارت از همین‌جا شکل می‌گیرد. از فردی که با هزینه کمتر سنجاب تهیه می‌کند تا فردی ثروتمند که توله‌شیر می‌خرد، همه در یک صنعت مخرب قرار دارند که در دنیا هم وجود دارد و ایران هم بخشی از آن است. این حیوانات در بدترین شرایط جفت‌گیری می‌کنند و توله را همان روز اول از مادر جدا می‌کنند تا با شکنجه و رفتار نامناسب به عنوان حیوان دست‌آموز بفروشند. در کشور ما خیلی وقت‌ها از رسانه ملی صدا‌و‌سیما می‌شنویم که در فلان باغ‌وحش چهار توله به دنیا آمده، در صورتی که اتفاق خاصی نیست و نباید اجازه چنین خبری را بدهند چون یک گونه خاص در حال انقراض نیست تا موضوع خاصی باشد.

این فعال محیط زیست اضافه می‌کند: همان‌طور که می‌دانید خیلی وقت‌ها این تجارت باعث درد و عذاب حیوانات می‌شود. وقتی حیوان دست‌آموز شود، خیلی نگران دندان و ناخن او نیستند، ولی شاهد نوعی میمون وحشی هستیم که وقتی نوزاد است، آن را از مادر جدا می‌کنند و حیوان از روی غریزه که به مادر می‌چسبد، به صاحب خود می‌چسبد و فکر می‌کنند از محبت و عاطفه این کار را می‌کند، در صورتی که وقتی مادری وجود ندارد، حیوان به فردی دیگر می‌چسبد، صاحب حیوان فکر می‌کند حیوان همیشه همین‌طور می‌ماند، در صورتی که وقتی بزرگ می‌شود نیش و فک قوی پیدا می‌کند و یک حیوان پرخاشگر است که حتی به صاحب خود هم حمله خواهد کرد. در بعضی موارد شاهد این هستیم که دندان اینها را می‌چینند که این کار باعث عذابی به جان حیوان خواهد شد. همه اینها جزء تجارت کثیف حیات وحش است که متأسفانه در کشور ما هم رواج دارد. حدود پنج سال پیش شاهد بودیم که یک گربه‌سان که در دنیا فقط چند فرد از آن باقی مانده، یوزپلنگ آسیایی که در کل دنیا منقرض شده و فقط چند نفر از آن در کشور ما باقی مانده، قاچاق می‌شود و از باغی در کرج سر درمی‌آورد، بعد توسط یگان حفاظت کشف و ضبط می‌شود و الان اسمش ایران است. توجه کنید گونه‌هایی داریم که با انقراض کامل فاصله زیادی ندارند؛ مثل یوزپلنگ آسیایی که آن‌هم قاچاق می‌شود. من خودم سال‌ها در مرکز بازپروری حیات وحش سازمان محیط زیست فعالیت داشتم و موارد قاچاق را که کشف و ضبط شده بودند، پیش من می‌آوردند؛ اما قانون مجازات برای آنها به‌درستی اجرا نمی‌شد و حتی یوزپلنگی که درخطرترین گربه‌سان روی کره زمین است، جریمه پنج میلیون تومان برایش بریده شد. این چه بازدارندگی‌ای خواهد داشت؟ مثلا کسی که ۲۰۰ یا ۳۰۰ میلیون پول برای یک گونه هزینه می‌کند، این نوع جریمه نقدی برایش بازدارنده نخواهد بود.

او ادامه می‌دهد: ما قاچاق حیات وحش را به‌صورت پررنگ داریم. کافی است در فضای مجازی هشتگی بزنید و ببینید چقدر پیج‌های مختلف وجود دارد که این حیوانات را خرید و فروش می‌کنند؛ حیواناتی که در بدترین شرایط نگهداری و حمل می‌شوند و از مادرشان جدا شده‌اند. همین الان اگر به‌عنوان یک فرد معمولی به بازار آزادگان بروید، به راحتی می‌توانید این حیوانات را بخرید؛ از میمون و سنجاب تا پرندگان شکاری. اما موضوع را جدی نمی‌گیرند.گذشته از اینها خوب است بدانید تجارت حیوانی مثل سنجاب چقدر به طبیعت آسیب می‌زند؛ چون لانه اینها را هنگام شکار خراب می‌کنند، درخت‌های ارزشمند زاگرس را می‌برند و آتش می‌زنند تا حیوان فرار کند که در حین فرار او را می‌گیرند؛ یعنی ما هم درخت و طبیعت را از دست می‌دهیم و هم حیوان قاچاق می‌شود. این حیوان باغبان طبیعت است که از زیستگاهش جدا می‌کنیم، عادت به رفتاری دارد که دانه‌های بلوط را زیر خاک قایم می‌کند و از همان‌جا دوباره درخت رشد خواهد کرد. این حیوانات کوچک بسیار ارزشمند هستند، ولی نظارتی در کار نیست. در بازار آزادگان پرنده شکاری، جغد، میمون، سنجاب و چیزهای دیگر وجود دارد و در پیج‌های اینستاگرام هم به‌راحتی این حیوانات فروخته می‌شوند، مخصوصا در این فصل که پستاندارن توله‌کشی خواهند داشت. همه اینها خسارت جدی به حیات وحش وارد خواهد کرد.