آه از غمی که تازه شود با غمی دگر

نورا حسینی: هنوز داغ ازدست‌دادن عزیزانمان در کرونا تازه بود و از کابوس اعلام آمار مرگ چندصد‌نفره هم‌وطنانمان بیدار نشده بودیم که ریزش ساختمان متروپل سیاه‌پوشمان کرد؛ زخمی که با بیرون‌آمدن هر جسد تازه می‌شد. غبار متروپل هنوز نخوابیده، از زخم دلمان خون می‌آید که خبر می‌رسد پنج و نیم صبح دیروز قطار مرگ جان 21 نفر دیگر از ما را گرفته است، 86 نفر هم زخمی شده‌اند که می‌گویند وضعیت جسمانی 15 نفر آنها وخیم است.

می‌گویند ساعت 5:30 بامداد قطار مشهد به یزد در محور طبس مسجد شکر (کیلومتر ۵۰ محور طبس - یزد (ایستگاه مزینو) از خط خارج شد. این قطار ۴۳۰ مسافر و خدمه داشته که در پی حادثه رخ‌داده شش واگن آسیب دیده و از این تعداد سه واگن واژگون شده که بیشترین خسارات هم مربوط به همین سه واگن است. یکی از مسافران این قطار درباره لحظه حادثه گفت: قطار در حال حرکت بود که ناگهان ترمز شدیدی گرفت. این ترمز ادامه داشت تا جایی که مسافران تعادل خود را از دست دادند و مثل توپ با اطراف برخورد می‌کردند. واگن واژگون شد و شیشه واگنی که ما در آن بودیم شکست و ما توانستیم خودمان را از این شیشه به بیرون از قطار برسانیم. دلیل از خط خارج‌شدن قطار را بیل‌مکانیکی عنوان می‌کنند که در کنار خط بوده که بیل آن به لوکوموتیو و واگن‌های مسافری برخورد می‌کند و پنج واگن از خط خارج می‌شوند. خبری به نقل از میعاد صالحی، مدیرعامل راه‌آهن، در رسانه‌ها نیست اما میرحسن موسوی، معاون ناوگان مسافری راه‌آهن، درخصوص این حادثه گفته است: همان‌طور که در اطلاع‌رسانی‌ها به‌طور رسمی اعلام شد، ما اطلاعاتی را که از محل دریافت می‌کنیم، اطلاع‌رسانی می‌کنیم. حدود ساعت 5:25 در قطار مسافربری مشهد به مقصد یزد، حدفاصل عباس‌آباد و ریزو در منطقه طبس به دلیل برخورد با بیل‌مکانیکی که ظاهرا کنار خط بوده، پنج واگن از خط خارج شده است. او درباره علت حادثه نیز توضیح می‌دهد: همان زمانی که درباره حادثه اطلاع‌رسانی شد، کمیسیون عالی سوانح راه‌آهن از تهران عازم محل شده و وارد محل حادثه شدند و در حال بررسی علت اصلی بروز حادثه هستند که به محض اینکه دقیقا بازرسی کنند و بازجویی از مأموران تمام شود، اطلاعات ریزتر و دقیق‌تر را به اطلاع مردم خواهیم رساند. معاون مسافری راه‌آهن در پاسخ به این پرسش که این حادثه چه ارتباطی به فرسودگی دارد نیز می‌گوید: این اتفاق هیچ ارتباطی به فرسودگی ندارد. این‌طور وقت‌ها گمانه‌زنی‌هایی محکوم به بطلان است. بهترین کار این است که صبر کنیم و افراد متخصص وارد صحنه شوند و همه موارد را بررسی کنند و همه مسائل دخیل در حادثه را اعضای متخصص بررسی کنند و بگویند علت دقیق حادثه چه بوده است. سال‌هاست در حوزه حمل‌ونقل ریلی حادثه مسافری که منجر به فوت یک نفر باشد هم نداشته‌ایم. اما سبحان نظری، دبیر انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی مقصر این حادثه را شرکت راه‌آهن می‌داند. او می‌گوید: بارها از سوی انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی مشکلات راه‌آهن را گوشزد کرده بودیم. هشدارهای لازم را به مسئولان راه‌آهن داده بودیم، حتی جداول و آمار آن را هم منتشر کرده بودیم و پیش‌بینی می‌کردیم با توجه به اینکه ساختار راه‌آهن در ماه‌های اخیر نامنظم شده و تیم مدیریتی، تخصص مرتبط با حمل‌ونقل ریلی را ندارند، سوانحی در بخش ریلی اتفاق بیفتد که متأسفانه امروز تعدادی از هم‌وطنانمان

 در سانحه طبس جان باختند. به گفته نظری، سانحه‌ای که رخ داده به دلیل برخورد با یکی از ماشین‌آلات نگهداری خط بوده که ناشی از بی‌دقتی است؛ بی‌دقتی هم ناشی از نبود نظم در اداره راه‌آهن است؛ چون راه‌آهن دستگاهی است که متغیرهای ارتقای ایمنی در اختیار خود این دستگاه است و بنابراین بسیاری از عوامل مسبب حادثه را هم باید درون خود شرکت راه‌آهن جست‌وجو کرد. او به خبرگزاری مهر گفته است که اگر زمانی عابر به قطار برخورد کرد، می‌شود گفت بی‌دقتی عابر بوده است، اما در  حادثه امروز، علت حادثه توقف ماشین‌آلاتی بوده که متعلق به خود راه‌آهن است که یا با عنوان پیمانکار یا هر عنوان دیگری در حال بهسازی خط بوده و قطار با آن برخورد کرده است. بنابراین قصور را باید از درون مجموعه راه‌آهن دانست؛ چون ارتباطات درون‌سازمانی راه‌آهن مناسب نیست و تیم مدیریتی راه‌آهن در ماه‌های اخیر غیرمتخصص و بدون تجربه هستند. رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی نیز به محل واژگونی قطار رفته است. او درباره دلیل و مقصران حادثه می‌گوید: وضعیت مقصران حادثه و اشکالات در دست بررسی است و به‌زودی علت اصلی حادثه را اعلام خواهیم کرد. محمدحسن نامی، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور هم اظهارنظری قطعی درباره دلیل این حادثه و مقصران احتمالی آن نمی‌کند. او منتظر اظهار‌نظر تیم پنج‌نفره کارشناسی است. او درباره احتمال عامدانه یا خرابکارانه‌بودن این حادثه نیز می‌گوید: چنین احتمالاتی به هیچ عنوان مطرح نیست و صحت ندارد. او در پاسخ به این پرسش که بیل‌مکانیکی چگونه واژگون شده است؟ پاسخ می‌دهد: باید در‌این‌باره اعضای کمیسیون پنج‌نفره تشخیص سوانح ریلی پاسخ تخصصی خود را اعلام کنند. حوادث ریلی در این سال‌ها جان بسیاری را گرفته است. یکی از تلخ‌ترین حوادث مربوط به حادثه 29 بهمن سال 82 است؛ 51 دستگاه واگن باری (چهار واگن اول خالی، پنج واگن بعدی بنزین، 10 واگن پنبه، یک واگن بنزین، 9 واگن گوگرد، هفت واگن کود نیترات آمونیوم، دو واگن خالی، هشت واگن گوگرد و پنج واگن انتهایی خالی) به‌طور ناگهانی و بدون راننده به حرکت درآمدند و به لحاظ شیب منطقه، پس از خروج از خط فرعی و قرارگرفتن در مسیر اصلی، ۲۰ کیلومتر را از ایستگاه ابومسلم (سه ایستگاه قبل از ایستگاه نیشابور) تا ایستگاه خیام طی کردند. انفجار به حدی قدرتمند بود که ساکنان محلی منطقه آن را با زمین‌لرزه اشتباه گرفتند. در آن حادثه مدیرکل وقت راه‌آهن خراسان و فرماندار وقت نیشابور و تعداد بسیاری از مردمی که برای تماشای حادثه آمده بودند، کشته می‌شوند. گزارش‌های اولیه مبنی بر لرزش‌های زمین به عنوان عامل به حرکت افتادن واگن‌ها رد شدند. به گفته احمد خرم، وزیر وقت راه و ترابری، عوامل طبیعی نمی‌توانند عامل حادثه باشند. تحقیقات اولیه مشخص نکردند که چه عاملی سبب حادثه بوده‌ است. در نهایت علت فرار واگن‌ها چنین اعلام شد: نبستن ترمز دستی به‌طور صحیح و عدم دقت کافی در این زمینه، سهل‌انگاری درخصوص سوارکردن کفش خط و عدم نظارت دقیق از سوی رئیس قطار، شیب تند و غیراستاندارد راه‌آهن. در چند سال اخیر در مسیرهای ریلی مختلف خروج قطار از ریل بارها تکرار شده؛ حادثه قطار سمنان-مشهد با قطار تبریز-مشهد، قطار زاهدان- تهران، تهران-ارومیه، همدان- مشهد و حادثه طبس-یزد برخی از این حوادث است. در میان حوادث رخ‌داده برخورد دو قطار مسافربری در محور دامغان- سمنان با یکدیگر که جان 47 را نفر گرفت، بیش از سایر حوادث در خاطره‌ها مانده است. محسن پورسیدآقایی، مدیرعامل وقت راه‌آهن همان زمان اعلام کرد: به دلیل تغییر شیفت مسئول کنترل، فرد جایگزین از سابقه و دلیل قرمزشدن چراغ بی‌اطلاع بوده و وقتی رئیس قطار مشهد-‌سمنان مجددا کسب تکلیف می‌کند به وی گفته می‌شود که مسیر باز است و مشکلی نیست، شاید چراغ به دلیل برودت هوا قرمز مانده است لذا به وی تلگراف می‌شود که حرکت کند. پورسیدآقایی برخلاف سکوت مدیران راه‌آهن در حادثه اخیر در یک اقدام کم‌سابقه از سوی مدیران کشور به دلیل این حادثه از مردم عذرخواهی و از سمت خود کناره‌گیری می‌کند. سال 98 هم قطار مسافربری زاهدان-‌تهران از ریل خارج می‌شود، چهار نفر را می‌کشد و 150 نفر را مجروح می‌کند. حادثه‌ای که معلوم شد علت آن بازشدن پیچ و پابندهای ریل توسط افراد ناشناس بوده است.

این بار مسئولان تنها درخصوص میزان زخمی‌ها و مرگ‌ومیرها اطلاع‌رسانی می‌کنند و کسی مسئولیت حادثه را بر عهده نمی‌گیرد. مقصر تا این لحظه بیل‌مکانیکی است. شاید هم راننده بیل‌مکانیکی مقصر شناخته شود. هنوز هیئت پنج‌نفره نتیجه تحقیقات خود را اعلام نکرده‌اند و در میان آمارهای مرگ‌ومیر و زخمی‌ها تنها زمزمه می‌کنیم آه از غمی که تازه شود با غمی دگر.