بهارستان در مسیر توافق

خروجی فضای سیاسی و نیز نگاه دولت رئیسی حکایت از آن دارد که تهران به شکل جدی در مسیر احیای برجام گام برداشته است. از آن طرف هنوز هم طیف مخالف برجام داخل کشور همسو با جریان مشابه در خارج تا آخرین لحظه به تلاش‌های خود در راستای تخریب مذاکرات و حاصل‌نشدن توافق ادامه می‌دهد. در این زمینه حتی خواهان کلید‌زدن استیضاح حسین امیرعبداللهیان به دلیل احیای برجام نیز هستند. با‌‌ وجود ‌این آنچه در 48 ساعت گذشته دیده و شنیده شد، مبین آن است که تهران تصمیمش را گرفته است. در همین راستا حشمت‌الله فلاحت‌پیشه در گفت‌وگویی که با ایسنا داشت، گفت: «در جریان این دور از مذاکرات احیای برجام مواضع طرفین مذاکره‌کننده به یکدیگر بیش از گذشته نزدیک شده است. شاید بتوان گفت در طول یک‌سال‌و نیم گذشته تا این حد مواضع طرفین به یکدیگر نزدیک نبوده است. مسائل مربوط به ایران و آژانس به گونه‌ای است که با عزم سیاسی می‌توان همراه با احیای برجام آن را حل‌وفصل کرد. در‌حال‌حاضر روند مذاکرات و تلاش‌ها برای احیای برجام به مرحله برگشت‌ناپذیری رسیده است. در این شرایط اسرائیل هم نمی‌تواند مانع حصول توافق شود و به سود طرفین مذاکره‌کننده است که این توافق هرچه زودتر امضا شود و پرونده بازی در این زمینه باقی گذاشته نشود». این فضای مثبتی که رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی کشور در مجلس دهم به آن اشاره دارد، علاوه بر توافق هسته‌ای تا مرز آمادگی تهران برای اجرای فوری توافق با آمریکا درباره تبادل زندانیان نیز پیش رفته است. این ادعایی بود که ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، دیروز در پاسخ به سؤال خبرنگاران عنوان کرد.

جلساتی معنادار

دیروز مجلس شورای اسلامی جلسه‌ای غیرعلنی و مهم درخصوص برجام داشت. بهارستان میزبان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، باقری‌کنی، رئیس تیم مذاکره‌کننده و محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی بود. البته یک روز قبل‌تر از آن (سه‌شنبه)، مشابه همین جلسه از طرف کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با حضور افراد نام‌برده برگزار شد. شاید مهم‌ترین خروجی این دو جلسه را بتوان از زبان ابوالفضل عمویی شنید. سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم در جمع خبرنگاران در توضیح جلسه غیرعلنی دیروز مجلس درباره مذاکرات هسته‌ای گفت: «در مسیر توافق هستیم، اما هنوز به توافق نرسیده‌ایم. هرچند فاصله چندانی نداریم ولی اگر اراده جدی وجود داشته باشد، خیلی سریع این اتفاق را شاهدیم». عباس مقتدایی، نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز درباره نتایج این جلسات گفت: «ایران تصمیم سیاسی خود را گرفته و این آمریکا است که باید تصمیم سیاسی خود را بگیرد که آیا بنا دارند منافع ملت ایران را به‌طور کامل بپذیرند یا اینکه مانند قبل می‌خواهند پیمان‌شکنی کنند». محمدتقی نقدعلی، دیگر نماینده مجلس، درخصوص جزئیات جلسه غیرعلنی دیروز تشریح کرد: «در این جلسه به صورت اجمالی برخی از مطالب موجود در پاسخ ایران به پیشنهاد اتحادیه اروپا که در قالب تقاضای اصلاح مکاتبه شده بود، بیان شد که عمدتا حول محور بحث رفع تحریم‌ها، تضمین‌ها و تعاملات و مبادلات بانکی بود».

حاشیه‌ای جدید به نام غرامت

مطرح‌شدن مسئله «غرامت» هم از آن دست نکاتی بود که در 24 ساعت گذشته حواشی جدیدی را برای برجام ایجاد کرد. این ادعا در پی آن مطرح شد که سی‌ان‌ان به نقل از منابع آگاه عنوان کرد: «ایران در مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین خواستار دریافت غرامت از آمریکا در صورت خروج مجدد از برجام شده است». در این راستا محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران، پیش‌تر به همین شبکه (سی‌ان‌ان) گفته بود: «ایران به دنبال راهکارها و تضمین‌هایی است تا در صورت خروج دولت آتی آمریکا از توافق، بهایی پرداخت شود». این گفته‌ها واکنش‌هایی را در پی داشت. از‌جمله توییت دیاکو حسینی، کارشناس ارشد سیاست بین‌الملل که نوشت: «CNN: ایران خواستار دریافت غرامت در صورت خروج آمریکا از برجام شده! معلوم نیست چگونه قرار است از کشور خارج‌شده از توافق بخواهیم به بند مربوط به غرامت پایبند بماند. سخت می‌توان باور کرد که این تعارض را ندیده باشند؛ مگر آنکه بپذیریم گنجاندن غرامت در متن توافق مصرف داخلی دارد».

این مسائل سبب شد تا محمد مرندی دوباره دست به توییت شود. مشاور تیم مذاکره ایران در حساب توییتر خود نوشت: «ایران می‌خواهد مطمئن شود که اگر رئیس‌جمهور فعلی یا آینده آمریکا از توافق خارج شد، آمریکا تاوانش را بدهد. این بهترین راه برای محافظت از یک توافق است. اگر آمریکا مجبور نباشد برای زیر پا گذاشتن یا خروج از توافق در آینده هزینه بدهد، تاریخ دوباره خودش را تکرار می‌کند».

برجام، برجام است؟

هرچند دولت رئیسی و جریان سیاسی و رسانه‌ای حامی‌اش در توجیه حصول توافق احتمالی سعی دارند این‌گونه القا کنند که برجام کنونی با آنچه در دولت روحانی صورت گرفت، تفاوتی اساسی دارد، اما غلامرضا تاجگردون در توییتی با هشتگ‌های برجام و مجلس به نکته‌ای کلیدی اشاره کرد که می‌تواند شکست این تلاش‌ها را نشان دهد. نماینده گچساران در مجلس دهم نوشت: «یک سؤال اساسی؛ برجام قبلی را مجلس تصویب کرده بود. آیا این برجام را نیاز نیست مجلس تصویب کند، یا همان برجام است؟ نتیجه‌‌...». البته پیش از تاجگردون، حسین امیرعبداللهیان دوشنبه جاری گفته بود: «هفته پیش در بین نمایندگان حضور پیدا کردم و تعدادی از آنها گفتند که پیش‌نویس توافق را دیده‌اند و به آن ایراداتی دارند. من نیز می‌گویم که اگر فردا به توافق رسیدیم، اگر کسی بخواهد موشکافی کند، حتما در متنی که نوشته شده ایراداتی وجود دارد و این ایراد به این موضوع برمی‌گردد که بالاخره طرف مقابل نیز مطالبات و ملاحظاتی دارد». این جملات شاید اعترافی به این واقعیت باشد که توافق این دولت نه‌تنها به گفته کیهان «توافق قوی جدید» نیست، بلکه به‌مراتب شکننده‌تر و ضعیف‌تر از برجام 2015 باشد. با‌این‌حال، به دلیل منافع ملی باید از هرگونه تلاش سیاسی و دیپلماتیک برای مذاکره، احیای برجام و لغو تحریم‌ها حمایت کرد؛ ولو آنکه طرف مقابل  16 ماه کشور را دچار خسرانی جدی کرد تا به این توافق شکننده دست پیدا کند.