اسرائیل آماده چرخش به «راست»

 اسرائیل امروز پنجمین انتخابات خود در چهار سال گذشته را برگزار می‌کند و این انتخاباتی است که بیشتر شبیه به یک همه‌پرسی است تا صلاحیت بنیامین نتانیاهو برای تصدی نخست‌وزیری را تعیین کند. نتانیاهو که در فضای سیاسی اسرائیل با نام «بی‌بی» مشهور است، در حالی مبارزات انتخاباتی خود را آغاز کرده که به اتهام فساد در دادگاه محاکمه می‌شود. در صورت بازگشت نتانیاهو به نخست‌وزیری او از مصونیت قضائی برخوردار خواهد بود و پیگیری پرونده او به طور موقت متوقف می‌شود. او به‌عنوان رهبر اپوزیسیون، خود را «قربانی شکار جادوگران سیاسی» معرفی کرده و قول داده که سیستم حقوقی را که به نظر او عمیقا بر علیه‌اش بوده، اصلاح کند. بزالل اسموتریچ، یکی از متحدان احتمالی ائتلاف نتانیاهو و از رهبران راست‌گرای افراطی احتمالا یک‌سری اصلاحات حقوقی سخت‌گیرانه را پیشنهاد خواهد داد که از منظر بسیاری از منتقدان راهی است برای تضعیف استقلال قضائی و ناتوانی ساختار قضا برای متهم‌کردن یک کارمند دولتی. این همان گزاره‌ای است که نتانیاهو در گفت‌وگو با فرید زکریا مجری سرشناس سی‌ان‌ان به شکلی ضمنی بر آن تأکید کرد.

یائیر لاپید، نخست‌وزیر موقت که خود را نماینده اخلاق و وحدت ملی معرفی می‌کند، رقیب اصلی او در این انتخابات است. انتظار نمی‌رود که نه نتانیاهو و نه لاپید، در وضعیت سیاسی بحران‌زده اسرائیل بتوانند به اکثریت مطلق ۱۲۰ کرسی در کنست (پارلمان) دست پیدا کنند. این به آن معناست که به امید دستیابی به حداقل ۶۱ کرسی مورد نیاز برای تشکیل کابینه جدید، هریک از این دو رقیب باید به متحدان کوچک‌تر خود متوسل شوند. بر‌اساس نظر‌سنجی‌ها رقابت نتانیاهو و لاپید به قدری نزدیک است که هرگونه پیش‌بینی را دشوار می‌کند.

پیش‌بینی می‌شود که حزب لیکود نتانیاهو که یک حزب راست‌گرا و به‌شدت ملی‌گراست، بتواند به همراه متحدانش موفق به کسب اکثریت شود. در این‌ صورت کابینه بعدی اسرائیل یک ائتلاف محدود اما منسجم و منضبط با موضعی سخت علیه فلسطین و اقلیت عرب در اسرائیل بوده و کنترل بسیاری از جنبه‌های زندگی و نظام حقوقی اسرائیل به دست احزاب ارتدوکس خواهد افتاد. این عامل می‌تواند راه را برای رفع اتهامات نتانیاهو هموار کند.

یائیر لاپید، رهبر حزب میانه‌رو «یش‌آتید» برای کسب اکثریت در مجلس تلاش بیشتری نیاز دارد. او مغز متفکر ائتلاف سال گذشته بود که توانست نتانیاهو را از میدان به ‌در کند؛ ولی اعضای آن ائتلاف که شامل نخستین حزب عربی در داخل کابینه اسرائیل هم می‌شد، اشتراکات کمی داشتند و به‌همین‌دلیل ائتلاف‌شان پس از یک سال از هم پاشید. آنها اکنون برای یافتن زمینه مشترک میان اعضایی که شامل اعراب و احزاب سکولار و یهودی است، در تقلا هستند.

بنی گانتس هم یکی از بخت‌های این رقابت است. این فرمانده سابق ارتش پس از انعقاد قراردادی کوتاه‌مدت ولی فاجعه‌بار با نتانیاهو، طرفدارانش را ناامید کرد. او که اکنون وزیر دفاع است حالا رئیس یک حزب متوسط است؛ ولی از آنجا که حمایت یک حزب کوچک عربی از نتانیاهو یا لاپید امری بعید است، این امکان وجود دارد که هیچ‌یک از این دو نتوانند اکثریت را کسب کنند. این همان جایی است که گانتس می‌تواند به‌عنوان یک دلال قدرت یا حتی یک برنده کم‌شانس ظاهر شود. به نظر می‌رسد او تنها نامزدی است که به‌ طور بالقوه می‌تواند آرای نتانیاهو را از آن خود کند و به دنبال ائتلاف با لاپید یا جذب احزاب افراطی ارتدوکس باشد.

در شرایط فعلی اسرائیل، احزاب کوچک از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شوند؛ چراکه ائتلاف با آنها برای تشکیل ائتلاف اکثریت مطلق، راحت‌تر است. رأی عرب‌های اسرائیلی (فلسطینی‌های دارای شهروندی اسرائیل) در این انتخابات، سرنوشت‌ساز است. اگر آنها مشارکت بالا داشته باشند مخالفان نتانیاهو رأی خواهند آورد و در غیر‌این‌صورت شانس ائتلاف نتانیاهو برای پیروزی بیشتر می‌شود. پیش‌بینی می‌شود عرب‌های اسرائیل در انتخابات، مشارکت پایینی داشته باشند؛ چرا‌که به آینده امیدواری کمی دارند. 20 درصد از جمعیت هشت میلیونی اسرائیل، عرب فلسطینی هستند. خبرگزاری فرانسه درباره انتخابات اسرائیل می‌نویسد هرچقدر مشارکت در انتخابات اسرائیل کمتر باشد، احتمال بازگشت نخست‌وزیری نتانیاهو هم افزایش می‌یابد. معمولا هیچ حزبی نمی‌تواند به‌تنهایی نیمی از کرسی‌های پارلمان را کسب کند و به‌همین‌دلیل، بعد از برگزاری انتخابات، احزاب با هم ائتلاف می‌کنند تا بتوانند اکثریت کرسی‌های پارلمان را به دست بیاورند.

هر حزب سیاسی برای ورود به پارلمان نیازمند کسب حداقل چهار کرسی یا حداقل 3.25 درصد آرا است. نظرسنجی‌ها می‌گویند حزب «لیکود» به معنی «استحکام» (راست‌گرایان سکولار) به رهبری نتانیاهو شانس پیروزی و به‌دست‌آوردن بیشترین تعداد کرسی‌های پارلمان را دارد. با این حال کسب بیشترین تعداد کرسی‌ها، پیروزی را تضمین نمی‌کند؛ چرا‌که ممکن است ائتلاف مقابل بتواند به 61 کرسی برسد. لیکود هم‌اکنون 30 کرسی از 120 کرسی پارلمان را در دست دارد. همچنین ائتلاف یهودیان تندرو به رهبری «ایتمار بن غفیر» و «بتسلئیل سموتریچ» نیز در نظرسنجی‌ها در حال پیشروی است و در جایگاه سوم قرار دارد. این ائتلاف هم‌اکنون در پارلمان شش کرسی دارد و پیش‌بینی می‌شود در انتخابات بعدی، این تعداد بیشتر شود. نتانیاهو قصد دارد با این مجموعه، ائتلاف داشته باشد؛ گرچه راضی‌کردن آنها سخت است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند حزب نخست‌وزیر فعلی در حال ریزش است.

پیش‌بینی می‌شود «یش عتید» به معنی «آینده‌ای وجود دارد» (حزب سکولار میانه و حامی طبقه متوسط) در مقابل لیکود در حال عقب‌نشینی است. رهبری حزب یش عتید بر عهده یائیر لاپید نخست‌وزیر کنونی است. این حزب هم‌اکنون 11 کرسی از 120 کرسی پارلمان را دارد. «گایل تلشیر» استاد علوم سیاسی می‌گوید: «لاپید تلاش می‌کند بگوید که او تنها فردی است که می‌تواند نمایندگان مخالف نتانیاهو در پارلمان را جمع کند. او باید مطمئن شود شرکای احتمالی‌اش می‌توانند حداقل رأی را برای ورود به پارلمان به دست بیاورند». در‌این‌میان، یکی از مهم‌ترین احزاب مخالف نتانیاهو، سه حزب عربی اسرائیل هستند. «منصور عباس» رهبر فهرست یکپارچه عربی در اسرائیل گفت: «در میان مردم عرب، بحران اعتماد وجود دارد». این اولین حزب عربی بود که به ائتلاف تشکیل کابینه در اسرائیل پیوست.

خطر  راست‌گرایان  افراطی

پس از چهار بار رجوع به صندوق رأی در کمتر از چهار سال، شکاف میان کسانی که طرفدار بازگشت بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر پیشین به قدرت هستند و کسانی که از چنین چشم‌اندازی وحشت دارند، کماکان موضوع اصلی بحث‌ها در اسرائیل است؛ اما در‌این‌میان یک استثنا وجود دارد و آن ظهور و قدرت‌یابی بیش‌از‌پیش راست افراطی در اسرائیل است. در این زمینه نظر‌سنجی‌ها نشان می‌دهند که ائتلاف راست افراطی احتمالا کرسی‌های خود در «کنست» اسرائیل را دو برابر خواهد کرد و به 14 کرسی خواهد رساند؛ اتفاقی که این حزب را به سومین بلوک مهم در پارلمان تبدیل می‌کند. ایده‌ها و نگرش‌هایی که راست افراطی در اسرائیل را شکل می‌دهند، برای مدت طولانی در حاشیه سیاست در اسرائیل قرار داشته‌اند و عمدتا نیز با مخالفت جناح راست سنتی متعلق به نتانیاهو یا بنت روبه‌رو می‌شده‌اند. دستور کار راست افراطی در اسرائیل، مواردی از‌جمله الحاق شهرهای کرانه باختری، اخراج پناه‌جویان، کنترل سیستم قضائی و اخراج عرب‌تبارهای غیر‌یهودی را شامل می‌شود. راست‌های افراطی در اسرائیل همچنین تأکیدی بر هویت یهودی اسرائیل دارند و شهروندان عرب را درجه دو می‌دانند. در این راستا، آنها حامی حقوق متهمان در برابر پلیس هستند که البته شیوه‌ای برای محافظت از یهودیان افراطی است.

طبیعتا انتظار می‌رود احزاب راست افراطی از نتانیاهو حمایت کنند. این ائتلاف عبارت‌اند از یک گروه مشترک جدید به رهبری بتسلئیل سموتریچ و ایتامار بن گویر، چهره‌ای افراطی که به دلیل حمایت از افراط‌گرایان و تحریک‌های نژادی محکوم شده است. او به خاطر آویختن پرتره مرد اسرائیلی که در سال 1994، 29 فلسطینی را قتل عام کرد، به‌شدت هدف ضرب‌و‌شتم قرار گرفت. با این‌همه در سال 2020 بن گویر با انتشار پیامی در توییترش نوشت که این پرتره را پیش از انتخابات به خاطر وحدت و پیروزی جناح راست، پایین خواهد آورد! اوایل ماه جاری، بن گویر در میانه درگیری اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها با کشیدن اسلحه، به تنش‌ها در منطقه شیخ جراح واقع در شرق بیت‌المقدس، دامن زد و اعراب را هدف گلوله‌هایش قرار داد. با این‌همه نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که حزب مشترک اسموتریچ و بن گویر می‌تواند بیش از 12 کرسی از 120 کرسی کنست را جذب کند. این مسئله می‌تواند به ستون اصلی تلاش نتانیاهو برای بازگشت به قدرت محسوب شود.

برخی از ناظران بر این باورند که «بی‌بی» هیچ‌گاه چنین چهره‌های رادیکالی را در کابینه احتمالی‌اش تعریف نمی‌کند؛ اما گروهی دیگر باور متفاوتی دارند و می‌گویند ممکن است لازم باشد تا بن گویر رانده‌شده حالا وزیر شود. از منظر آنها نتانیاهو به واسطه طرد‌شدن از سوی چهره‌های میانه‌رو، چاره‌ای جز ائتلاف با راست افراطی ندارد. افراط‌گرایان به واسطه نقشی که برای نتانیاهو ایفا می‌کنند، خواهان سهم هستند؛ سهمی که می‌تواند توجه بیشتر به شهرک‌نشین‌ها باشد یا تلاش برای برداشتن گام‌های جدی‌تر به سوی نوعی الحاق کرانه باختری.