صلح قفقاز در تهران

‌شرق: نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، صبح دیروز با هیئت همراه وارد تهران شد که در ابتدا مورد استقبال مسعود میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه قرار گرفتند. در ادامه مراسم استقبال رسمی از نخست‌وزیر ارمنستان با حضور سید‌ابراهیم رئیسی در مجموعه کاخ سعدآباد برگزار شد. سران دو کشور پس از دیدار و رایزنی‌های چند‌ساعته پشت درهای بسته در یک نشست خبری مشترک حضور پیدا کردند. سید‌ابراهیم رئیسی در این نشست مطبوعاتی مشترک در مجموعه تاریخی - فرهنگی سعدآباد ضمن خوشامدگویی به نخست‌وزیر ارمنستان و هیئت سیاسی و اقتصادی همراه گفت: «تردید ندارم سفر نخست‌وزیر ارمنستان به جمهوری اسلامی ایران نقطه عطفی در جهت ارتقای دو کشور خواهد بود». او افزود: «سیاست همسایگی از سیاست‌های مورد تأکید دولت است و در این مدت چند نشست با پاشینیان داشتیم. در این نشست‌ها به‌ویژه در این سفر محور مذاکره توسعه روابط تجاری، اقتصادی و امنیتی بین دو کشور است». رئیسی تصریح کرد: «در چند ماه گذشته ۴۳ درصد رشد روابط تجاری با ارمنستان ثبت شد؛ اما هدف‌گذاری برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی میان دو کشور سه میلیارد دلار است که دستیابی به آن با اراده دو کشور کاملا امکان‌پذیر است». رئیس‌جمهور افزود: «روابط خوب بین دو کشور حتما به روابط بهتر در منطقه و در سطح بین‌المللی خواهد انجامید». رئیسی با بیان اینکه منطقه قفقاز بخشی از تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران است و ما نسبت به تحولات این منطقه حساس هستیم، خاطرنشان کرد: «امنیت و صلح در منطقه قفقاز برای ایران بسیار اهمیت دارد». او افزود: «در مذاکرات دوجانبه با نخست‌وزیر ارمنستان دو طرف تأکید کردند که حل مسائل منطقه باید به دست مسئولان و دست‌اندرکاران در همین منطقه باشد و هر نوع دخالت بیگانگان در منطقه به جای حل مشکل، خود ایجاد مشکل خواهد کرد». رئیس‌جمهور تصریح کرد: «ظرفیت‌های منطقه قفقاز می‌تواند امنیت پایدار و صلح را در این منطقه تضمین کند». رئیسی ابراز امیدواری کرد در سفر نخست‌وزیر ارمنستان و هیئت بلندپایه سیاسی و اقتصادی این کشور بتوان توافقات تهران و ایروان را اجرائی کرد تا گام مهمی در راستای توسعه روابط دو کشور برداشته شود.

نیکول پاشینیان نیز در نشست خبری مشترک با رئیسی، ضمن قدردانی از دعوت رئیس‌جمهور کشورمان برای سفر به تهران گفت: «در جریان این سفر مذاکرات پرمحتوا و جامعی در حال انجام است». او با اشاره به گفت‌وگوی دوجانبه خود با آیت‌الله رئیسی ادامه داد: «بررسی‌های زیادی در زمینه‌های اقتصاد، سیاست، روابط اقتصادی و سیاسی انجام و بر روابط تاریخی دو کشور تأکید شد و همچنین به ظرافت‌های نهفته در روابط دو کشور در همه زمینه‌ها اشاره کردیم».

نخست‌وزیر ارمنستان با قدردانی از رئیس‌جمهور به دلیل رویکرد ایشان نسبت به جامعه ارامنه ایران، بیان کرد: «جمهوری اسلامی ایران می‌تواند نماد شفاف و صریح بر همکاری و همزیستی مسالمت‌آمیز در میان پیروان ادیان مختلف باشد». پاشینیان با قدردانی از دیدگاه‌های اصولی ایران نسبت به صلح و امنیت در منطقه قفقاز اظهار کرد: «موضوعات دستور کار امروز همکاری‌های منطقه‌ای هم بود و اینکه ظرفیت‌های بسیاری برای توسعه همکاری بین دو کشور وجود دارد». نخست‌وزیر ارمنستان خاطرنشان کرد: «اصرار داریم مسئولان جمهوری اسلامی از مسائلی که در مذاکراتمان مطرح می‌کنیم و همچنین از روابط ارمنستان با جمهوری آذربایجان و ارمنستان با ترکیه در مسئله قره‌باغ آگاهی داشته باشند». پاشینیان بخش عمده مذاکرات را مربوط به روابط اقتصادی، بالابردن حجم مبادلات تجاری و یافتن راه‌حل‌هایی برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی عنوان کرد و گفت: «در زمینه انرژی و کشاورزی، زیرساخت‌ها و مدیریت منابع آبی ‌مذاکراتی انجام شد که باید جمع‌بندی شود». او با ابراز خوشحالی از نتیجه‌بخش‌بودن دیدار امروز خود با رئیس‌جمهور ایران گفت: «وزرای مربوطه درباره تمدید قرارداد تهاتر برق و گاز یادداشت تفاهمی امضا کردند و شواهد نشان می‌دهد این دیدار کاملا مفید و در راستای افزایش روابط دو کشور سازنده بود». نخست‌وزیر ارمنستان از رئیس‌جمهور کشورمان دعوت کرد برای ادامه این گفت‌وگوها به ارمنستان سفر کند. پاشینیان در پایان سخنانش با قدردانی از موضع‌گیری رئیسی برای توسعه مثبت روابط دو کشور، افتتاح سرکنسولگری ایران در یکی از استان‌های ارمنستان را یکی از نمونه‌های این همکاری برشمرد.

تمدید تهاتر گاز و برق تا  1409

در حاشیه سفر نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان به تهران، در مجموعه فرهنگی - تاریخی سعدآباد تهران یادداشت تفاهم همکاری اقتصادی در بخش انرژی، با تمدید تهاتر گاز و برق بین دو کشور تا پایان سال ۱۴۰۹ به امضای طرفین رسید. مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران که به نمایندگی از کشورمان این یادداشت تفاهم همکاری را امضا کرد، درباره آن توضیح داد: «با امضای این سند قرارداد تهاتر گاز ایران با برق ارمنستان تا سال ۱۴۰۹ تمدید می‌شود». مجید چگنی، معاون وزیر نفت اظهار کرد: «بر اساس ‌این، متناسب با افزایش حجم گاز صادراتی، ضریب تهاتر برق نیز اصلاح خواهد شد». معاون وزیر نفت در ادامه توضیح داد: «هم‌اکنون ایران یک میلیون متر‌مکعب گاز به ارمنستان صادر می‌کند که این میزان به دو برابر افزایش می‌یابد».

از  سوچی تا  تهران

سران سه کشور روسیه، ارمنستان و جمهوری آذربایجان در نشستی که سه‌شنبه ۹ آبان در شهر سوچی روسیه برگزار شد، بر تعهد خود به پایبندی به توافقات ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ و خودداری از توسل به زور یا تهدید در منطقه قره‌باغ که منطقه مورد مناقشه باکو و ایروان است، تأکید کردند. سران مسکو، ایروان و باکو در این بیانیه بر تعهد خود برای رعایت دقیق همه این توافق‌نامه‌ها در راستای منافع عادی‌سازی همه‌جانبه روابط جمهوری آذربایجان و ارمنستان، صلح، ثبات، امنیت و توسعه اقتصادی پایدار در قفقاز جنوبی تأکید کردند.

در بیانیه مشترکی که در وب‌سایت رسمی ریاست‌جمهوری روسیه به اشتراک گذاشته شد، آمده است که همه طرف‌ها بر اهمیت ایجاد فضای گفت‌وگوی مثبت بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان و آغاز تماس‌های سه‌جانبه بین‌پارلمانی توافق دارند. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، پس از این نشست در بیانیه‌ای گفت: «از نظر مشترک ما، این دیدار بسیار مفیدی بود. به نظر من، فضای بسیار خوبی را برای توافقات احتمالی آینده در مورد برخی موضوعات اساسی ایجاد کرد». پوتین تأکید کرد: «طرفین نمی‌توانند در مورد همه چیز در موضوع قره‌باغ به توافق برسند و افزود که برخی از بخش‌ها باید از متن حذف شوند». پیش از انجام نشست سه‌جانبه و صدور بیانیه دیروز در سوچی، ولادیمیر پوتین روز دوشنبه در دیدار با نخست‌وزیر ارمنستان گفت: «مهم‌ترین مسئله تضمین امنیت و صلح در قره‌باغ است. امیدواریم حل‌وفصل درگیری در قره‌باغ با پیشرفت همراه باشد». نخست‌وزیر ارمنستان هم به پوتین گفت رویکردهای روسیه درباره قره‌باغ به منظور ایجاد روابط بین دولت‌های باکو و ایروان مورد قبول ارمنستان است. پاشینیان درخصوص درخواست پوتین مبنی بر رفع انسداد زیرساخت‌های حمل‌ونقل عنوان کرد: «ارمنستان به رفع انسداد ارتباطات منطقه‌ای علاقه‌مند و آماده تصمیم‌گیری در هر زمانی است». به نظر می‌رسد ذیل گفته‌های خود نخست‌وزیر ارمنستان یکی از اهداف سفر و حضور دیروز او در تهران به این موضوع اختصاص داشته باشد. در این زمینه پاشینیان در نشست خبری خود با رئیسی تصریح کرد: «اطلاعاتی درباره نشست سه‌جانبه در سوچی به آقای رئیسی ارائه دادم و موافق نقطه‌نظرات رئیس‌جمهور ایران در مورد استقرار صلح و امنیت پایدار در منطقه هستم». در روزها و هفته‌های اخیر جمهوری اسلامی ایران تحرکات سیاسی، ‌دیپلماتیک و حتی نظامی و دفاعی خود را در کنار مرزهای شمال و شمال غربی کشور با هدف هشدار به بر‌هم‌خوردن نظم منطقه در قفقاز افزایش داده است. هرچند پس از برگزاری رزمایش «اقتدار» در حوزه ارس شدت موضع‌گیری ضدایرانی مقامات و رسانه‌های جمهوری آذربایجان در یک هفته تا 10 روز گذشته افزایش پیدا کرده است؛ اما به عقیده کارشناسان و ناظران امر تهران تنها از این راه می‌تواند نسبت به تحریکات باکو و نیم‌نگاه علی‌اف برای تحمیل دالان موهوم زنگه‌زور به ایروان و قطع مرزهای زمینی ایران و ارمنستان اقدام کند. ‌پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان به فاصله کوتاهی بعد از نشست سوچی به ایران آمد و در قاب حسن هم‌جواری ایستاد.

صلح قفقاز  در  تهران

به هر حال سفر پاشینیان به تهران آن هم بلافاصله بعد از نشست روسیه، آذربایجان و ارمنستان می‌تواند تبیین این تحلیل باشد که نشست سوچی در نقطه مطلوبی به توافقات سه‌جانبه رسیده است که این توافقات نیز می‌تواند تأمین‌کننده منافع و امنیت ملی و بر‌حق ایران در مورد قفقاز باشد. به نوعی شاید حضور پاشینیان در قابی همراه رئیسی معنایش صلح قفقاز در تهران باشد. البته در این میان نباید از دیپلماسی روباه ترکیه غفلت کرد. آنکارا بی‌شک نمی‌تواند از نحوه حضور خود در باکو مبتنی بر تأمین منافعش آن هم با هر قیمتی بگذرد. بعید نیست که یک بار دیگر سناریوی پوشالی دالان زنگه‌زور مطرح شود که بی‌شک تهران باید طبق روال گذشته برنامه‌هایی راهبردی برای ایستادن در مقابل این اقدامات داشته باشد.