فاصله پکن با متحد استراتژیک
یک چین‌شناس، روشی را که رهبران این کشور در‌حال‌حاضر با آن به جهان می‌نگرند، چنین تعریف می‌کند: «چین، اصلی‌ترین جلوه‌گاه سیاست واقعگرایانه در جهان پس از جنگ سرد است».
یک چین‌شناس، روشی را که رهبران این کشور در‌حال‌حاضر با آن به جهان می‌نگرند، چنین تعریف می‌کند: «چین، اصلی‌ترین جلوه‌گاه سیاست واقعگرایانه در جهان پس از جنگ سرد است». از این‌رو اگر «شی جینپینگ» برخلاف انتظار تهران، در ریاض با «ملک سلمان» و دیگر سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نرد عشق می‌بازد، نباید تعجب کرد. حتی اعتراض سمپات‌های گرایش به شرق و گذاشتن همه تخم‌مرغ‌های روابط خارجی در سبد چین و روسیه در‌این‌باره، محلی از اعراب ندارد. چینی‌ها به همان روشی عمل می‌کنند که برای منافع خود تعریف کرده‌اند.
یک اصل در سیاست بین‌الملل آن است که شرایط زمانی و مکانی، الگوهای رفتاری همه بازیگران را در روابط خارجی تعیین می‌کند. پکن بر همین اساس آن‌گونه عمل کرده و می‌کند که در عربستان شاهدش بودیم. شی جینپینگ بر اساس آنچه اولویت‌های سیاست خارجی چین و در خدمت به منافع استراتژیک این کشور است، پای دو بیانیه ضد ایرانی را امضا کرد تا به این وسیله از منافع صدها میلیارد دلاری اقتصاد این کشور در روابط خود با کشورهای عرب حوزه جنوبی خلیج فارس مراقبت کند. او به همان اندازه هوشیار عمل کرد که نخواهد جلوه‌ای از «رقابت» را به رخ قدیمی‌ترین قدرت هژمونیک منطقه، یعنی ایالات متحده بکشد. او خوب می‌داند بهترین روش حضور در منطقه، «تعاون» است و نه «رقابت». سیاست واقعگرایانه پکن، به چینی‌ها آموخته که برای هژمونی‌طلبی هم اراده و هم وسیله آن به شکل هم‌پوشان لازم است. بنابراین شی جینپینگ اگرچه با استقبال گرم و کم‌نظیر سعودی‌ها در ریاض روبه‌رو می‌شود، اما چنان رفتار می‌کند که هیچ ادعایی به موقعیت هژمونیک آمریکایی‌ها در این منطقه تعبیر نشود. البته این رفتار نه از سر انفعال، بلکه درک واقعگرایانه از اوضاعی است که بر منطقه سایه دارد. او می‌داند هنوز و همچنان امنیت دولت‌های منطقه در اتحاد استراتژیک با ایالات متحده گره خورده و نظم آن خصلتی ژلاتینی دارد؛ اگر واشنگتن و به تبع آن غرب در‌این‌باره اراده کنند.
دولت‌های عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس نیز به آن اندازه واقع‌گرا هستند که موقعیت خود را فارغ از رویکردهای ایدئالیستی و رمانتیک، به‌گونه‌ای تعریف کنند که قادر نیستند با برخورداری از قدرت کافی، مستقلانه از منافع خود دفاع یا امنیت خود را حفظ کنند. آنان حتی در تجربه تشکیل شورای همکاری خلیج فارس در هیئت یک ائتلاف سیاسی، نظامی و اقتصادی به درستی دریافته‌اند که این ائتلاف و تجربه‌های دیگر شبیه به این، به لحاظ ساختاری بسیار شکننده، مقطعی و ناموفق بوده است. بنابراین دولت‌های جنوب خلیج فارس نیز در صمیمیت با پکن، تنها در پی فرصت‌هایی هستند که بتواند حاشیه امنیت آنان را در تحولات گریز‌ناپذیر آینده در منطقه بیشتر کند. تصور ایجاد رودر‌رویی با هژمونی منطقه‌ای آمریکا نزد رهبران عربی، تفسیر و تعبیری دور از واقعیت است.
آنچه سفر شی جینپینگ به ریاض را بیش از همه برای برخی رهبران -از‌جمله سعودی‌ها- مهم می‌کند، رقابت‌های منطقه‌ای است. ریاض حالا می‌تواند بگوید رابطه پکن با پایتخت‌های عربی حوزه خلیج فارس بیش از آنی است که تهران پیش از این تصور می‌کرد. کلام روشن‌تر اینکه پکن بنا بر دلایل مختلف، از‌جمله صدها میلیارد دلار قرارداد تجاری-صنعتی با کشورهای عرب حوزه جنوب خلیج فارس، نمی‌تواند متحد استراتژیک تهران در آینده روابط خارجی او باشد. این برخلاف جملاتی است که متن سند توافق همکاری ۲۵ساله ایران و چین با آن آغاز شده است: «دو فرهنگ باستانی آسیا، دو شریک در تجارت، اقتصاد، سیاست، فرهنگ و امنیت با دیدگاه‌های مشابه و مشترک دوجانبه و چند‌جانبه در بسیاری از عرصه‌ها خود را به‌عنوان شریکان استراتژیک می‌بینند».
رئیس‌جمهوری چین در ریاض و با امضای دو بیانیه که هرکدام به‌گونه‌ای جایگاه ایران را به لحاظ توانمندی هسته‌ای-دفاعی و منطقه‌ای به چالش کشیده است، بر این واقعیت انگشت گذاشت که روابط تهران-پکن در بهترین شکل خود، نمی‌تواند بیرون از محدوده «شراکت» بوده و مفهوم «رابطه استراتژیک» داشته باشد. منافع، ملاحظات و نگرش چین -و بلکه مسکو- مانعی است در ایجاد روابط استراتژیک با ایران در بزنگاهی که ممکن است تهران بیش از هر زمان به این اتحاد دلخوش بوده باشد. چینی‌ها اکنون اصلی‌ترین جلوه‌گاه سیاست واقعگرایانه در جهان پس از جنگ سرد هستند. این همان مفهومی است که «ولادیمیر پوتین» در اجلاس شانگهای و پس از گفت‌‌وگوی به نسبت انتقادی شی جینپینگ با او، به روشنی دریافت.
