نقشه‌های شوم بی‌بی

شرق: منابع خبری جمعه‌شب گزارش دادند یک شرکت اسرائیلی ماهواره جاسوسی با موشک فالکون شرکت «اسپیس‌ایکس» از پایگاهی در آمریکا به فضا پرتاب کرده است. به گزارش پایگاه خبری «i24»، شرکت «اسپیس‌ایکس» متعلق به ایلان ماسک، ماهواره جاسوسی شرکت اسرائیلی «Imagist International» ارائه‌دهنده تصاویر و خدمات ماهواره‌ای را با موشک «فالکون ۹» از پایگاه هوایی «وندنبرگ» در کالیفرنیا آمریکا به فضا پرتاب کرد. بر اساس این گزارش، ماهواره مذکور «اروس C» نام دارد و صنایع هوایی اسرائیل این ماهواره را تولید کرده است. ماهواره یادشده بسیار پیشرفته است و تصاویر با وضوح بالایی را ارائه می‌کند و برای پایش از آن استفاده خواهد شد. نکته مهم در رابطه با پرتاب «اروس C» آن است که به ادعای پایگاه خبری «i24»، شرکت «Imagist International» معمولا تصاویری از تأسیسات هسته‌ای ایران و آثار حملات اسرائیل به سوریه را منتشر می‌کند. بنابراین مأموریت اصلی این ماهواره جاسوسی از تأسیسات هسته‌ای ایران خواهد بود. بر اساس این گزارش، ماهواره اروس C یکی از مجموعه ماهواره‌های جاسوسی اسرائیلی است. جنگ در اوکراین و تنش‌های ژئوپلیتیک در جنوب شرق آسیا و خاورمیانه باعث شد درخواست خدمات ماهواره‌ای افزایش یابد و این ماهواره ابزاری برای جمع‌آوری اطلاعات است.

 بازگشت بی‌بی

پرتاب ماهواره جاسوسی اسرائیل با مأموریت رصد فعالیت‌های هسته‌ای ایران تنها به فاصله ساعاتی پس از به‌ قدرت ‌رسیدن مجدد بنیامین نتانیاهو صورت گرفت. پنجشنبه هفته گذشته پارلمان اسرائیل به کابینه بنیامین نتانیاهو رأی اعتماد داد. کنست اسرائیل با ۶۴ رأی مثبت در مقابل ۵۴ رأی مخالف، مجوز تکیه نتانیاهو بر کرسی نخست‌وزیری را برای ششمین بار به وی اعطا کرد. اگرچه بی‌بی در دوره جدید به قدرت رسیدنش با چالش‌های ریز و درشت فراونی مواجه است و به همین دلیل اولویت‌هایی را برای کابینه خود در نظر دارد، ولی آن‌گونه که پیداست در میان همه اولویت‌ها، نخست‌وزیر اسرائیل برنامه‌ای جدی برای تقابل با ایران دارد تا جایی که هم در جریان انتشار دستور کار کابینه خود، هم جلسه رأی اعتماد کنست و هم حتی در نخستین جلسه کابینه، نتانیاهو به تقابل با ایران اشاره کرد. نتانیاهو در جلسه رأی اعتماد کنست گفت: «اولین کار خنثی‌کردن تلاش‌های ایران برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای است». نتانیاهو وقتی با اعتراض برخی از مخالفان در پارلمان مواجه شد، به آنها پاسخ داد «شماها که از توافق هسته‌ای حمایت کردید، شما کی باشید که بخواهید به ما آموزش بدهید؟».

تقابل با ایران حتی خود را به اولین موضع‌گیری جو بایدن در قبال به قدرت رسیدن نتانیاهو هم کشاند. رئیس‌جمهوری آمریکا با استقبال از نخست‌وزیری مجدد بنیامین نتانیاهو، در بیانیه‌ای از نخست‌وزیر جدید اسرائیل به عنوان «دوست چندین‌دهه‌ای» خود یاد کرد و با تکرار برخی ادعاهای ضدایرانی، عنوان کرد: «مشتاقانه در انتظار همکاری با نتانیاهو هستم تا به طور مشترک به چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی اسرائیل و منطقه خاورمیانه، از‌جمله تهدیدهای ایران، رسیدگی کنیم». رئیس‌جمهوری آمریکا در ادامه ادعاهای خود افزود که کشورش برای «ارتقای منطقه خاورمیانه و ایجاد امنیت و رفاه در آن تلاش می‌کند تا تمامی مردم منطقه از این شرایط استفاده کنند». این در حالی است که جو بایدن پس از به قدرت رسیدن در آمریکا با تأخیری یک‌ماهه نهایتا با بنیامین نتانیاهو در 

29 بهمن 1399/ 18 فوریه 2021 تماس گرفت. حال به نظر می‌رسد این پیام تبریک رئیس‌جمهوری آمریکا تنها به فاصله چند ساعت پس از بازگشت بی‌بی به نخست‌وزیری اسرائیل و تمرکز دو طرف بر مقابله با ایران حکایت از دور جدید سیاست ضدایرانی واشنگتن – تل‌آویو دارد.

برای اینکه بفهمیم جو بایدن چرا برخلاف روزهای نخست آغاز به کار خود که یک فاصله معنادار سیاسی و دیپلماتیک را با بنیامین نتانیاهو ایجاد کرده بود، اکنون در راستای سیاست ضدایرانی تل‌آویو از آمادگی کاخ سفید برای همراهی با نتانیاهو می‌گوید، به تحلیل محسن فایضی در‌‌این‌باره رجوع می‌کنیم. این کارشناس ارشد مسائل اسرائیل در گفت‌وگو با «شرق» اعتقاد دارد جو بایدن در روزهای نخست روی‌کارآمدنش یک سردی روابط را با نتانیاهو در دستور کار قرار داد؛ سردی روابطی که از نگاه فایضی صرفا در راستای انتقام‌گیری سیاسی بایدن از نتانیاهو قابل ارزیابی است؛ چراکه نخست‌وزیر اسرائیل در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۰ حمایت گسترده و همه‌جانبه‌ای از دونالد ترامپ داشت. این شرایط موجب شد که به باور این کارشناس مسائل خاورمیانه، جو بایدن هم به فکر انتقام از کابینه بنیامین نتانیاهو در آن زمان باشد. اما اکنون فایضی شرایط را به طور کلی متفاوت از سال ۲۰۲۱ ارزیابی می‌کند؛ چراکه وقوع جنگ اوکراین صحنه تحولات را تغییر داده است. به همین دلیل تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل معتقد است هم جو بایدن و هم اروپایی‌ها به نقش کابینه جدید نتانیاهو برای تقابل با روسیه نیاز دارند. در ادامه این تحلیلگر کارشناس حوزه بین‌الملل به نکته مهمی اشاره می‌کند که ناظر بر شکست سیاست خارجی اسرائیل در دوره بنت - لاپید طی جنگ اوکراین است؛ چراکه از دید فایضی رژیم صهیونیستی نتوانست نه همراهی اوکراین و غرب را به شکل جدی به دست آورد و نه تقابل با روسیه را به شکل تمام‌عیار اجرائی کند. با این خوانش، محسن فایضی اعتقاد دارد که نتانیاهو در مسیری قرار گرفته است که باید وضعیت جنگ اوکراین را به زعم خود به شکل درستی مدیریت کند. هرچند به زعم این تحلیلگر ارشد مسائل اسرائیل، نتانیاهو نیم‌نگاهی هم به بهبود مناسبات با روسیه دارد.

 واکنش تهران

در مقابل ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، در پاسخ به ادعاهای ضدایرانی نتانیاهو در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «نخست‌وزیر تکراری و معلوم‌الحال رژیم صهیونیستی با تکرار ادعا‌های واهی خود علیه ایران، به دنبال هویت‌سازی برای خود و رژیم نامشروع اسرائیل است. بیش از 

70 سال غوطه‌وربودن رژیم صهیونیستی برای خروج از بحران هویت خود که توأم با ارتکاب نسل‌کشی، غارت، کوچاندن اجباری و ده‌ها اقدام ضد‌حقوق‌بشری بوده، ترجمان سیاست‌ها و اقدامات غلط انگلیس، آمریکا و برخی کشور‌های اروپایی در حمایت از این وجود نامشروع است. فلسطین نابودشدنی نیست و زوال در ذات و ماهیت رژیم صهیونیستی نهفته است».

در ادامه واکنش‌های تهران به تندترشدن آهنگ ضدایرانی در سرزمین‌های اشغالی با روی‌کارآمدن کابینه نتانیاهو و احتمال وقوع جنگ نظامی فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا تأکید کرد هر کشوری که با رژیم صهیونیستی برای تهدید امنیت ملی ایران همکاری کند، آماج حمله نیروهای مسلح ما قرار خواهد گرفت. سرلشکر غلامعلی رشید در این رابطه گفت: «اقدامات تهدیدآمیز رژیم صهیونیستی علیه منافع و امنیت ملی ایران با فرض اطلاع، هماهنگی و حمایت آمریکا ارزیابی می‌شود و پاسخ نیروهای مسلح ایران قطعی خواهد بود». فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا در حاشیه برگزاری رزمایش مشترک ذوالفقار 1401 ارتش ایران تصریح کرد: «قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا‌(ص)، ستاد کل نیروهای مسلح، ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اجماع دارند که رژیم صهیونیستی به‌عنوان تهدید امنیت ملی ایران در اولویت نخست قرار دارد».

اما در این شرایط که بسیاری احتمال یک تنش نظامی را جدی می‌دانند، محسن فایضی معتقد است کابینه نتانیاهو به سمت گزینه جنگ نظامی با ایران پیش نخواهد رفت؛ چراکه توان و پتانسیل آن در اسرائیل وجود ندارد و به باور او ادعاها برای حمله به ایران صرفا در یک لفاظی سیاسی از سوی کابینه نتانیاهو و شخص نخست‌وزیر است. این تحلیلگر مسائل اسرائیل با گریز به نکته مهم‌تری به «شرق» می‌گوید که کابینه نتانیاهو در دوره جدید سعی خواهد کرد از تجربه قبلی خود در حوزه سیاست خارجی برای ایجاد ائتلاف و اجماع جهانی علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده کند. این در حالی است که فایضی تأکید دارد در دوره کابینه ائتلافی بنت - لاپید سعی شده بود از ضربات امنیتی مانند ترور، جاسوسی و خرابکاری بیشتر استفاده شود.

 بی‌بی، بایدن و آینده برجام

با درنظرگرفتن این نکته که شاهد روی‌کار‌آمدن افراطی‌ترین کابینه تاریخ اسرائیل هستیم، بسیاری از تحلیلگران و ناظران امر، سال 2023 را سال تنشی کم‌سابقه و حتی می‌توان گفت بی‌سابقه بین تل‌آیو و تهران می‌دانند؛ به‌ویژه آنکه بنیامین نتانیاهو در یکی از نخستین انتصاب‌های کابینه خود یک سیاست‌مدار تندروی ضدایرانی را به‌عنوان مشاور امنیت داخلی خود انتخاب کرد. «تساحی هنگبی»، مشاور امنیت داخلی جدید نتانیاهو، بارها در دوره تصدی مقام‌های مختلف در کابینه اسرائیل، ایران را به حمله نظامی تهدید کرده است.

در کنار آن «یوآف گالانت» که یک ژنرال ارشد بازنشسته ارتش اسرائیل است، به‌عنوان وزیر دفاع کابینه نتانیاهو کار خود را آغاز کرد. گالانت که در دوره قبلی وزیر آموزش بوده است، بارها درباره نحوه مواجهه با برنامه هسته‌ای ایران از راه‌حل نظامی سخن گفته بود. او در یکی از آخرین نمونه‌ها گفت:‌ «تنها راه‌حل برای توقف برنامه هسته‌ای ایران رفتن به سوی گزینه نظامی یا تهدید جدی نظامی است. هیچ چیز دیگری جوابگو نیست. بقیه‌اش همش حرف است!».

به موازات آن شاهد حضور الی کوهن به‌عنوان وزیر امور خارجه اسرائیل در کابینه جدید نتانیاهو هستیم. نقش الی کوهن از آن جهت حائز اهمیت است که در کابینه قبلی نتانیاهو که پست وزارت اطلاعات را در اختیار داشت، نقش بسزایی در عادی‌سازی روابط بحرین و امارات با اسرائیل و انعقاد توافق ابراهیم ایفا کرده بود. یولی ادلشتاین هم به‌عنوان رئیس کمیته روابط خارجی‌ منصوب شد؛ ادلشتاین که یک لابی‌گر حرفه‌ای ضد برجام است از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ بر کرسی ریاست مجلس کنست تکیه زده بود. او معتقد است «وقتی صحبت از امنیت به میان می‌آید، اسرائیل فقط می‌تواند به خودش تکیه کند». وی از منتقدان امضای توافق هسته‌ای با ایران بود. او در جریان دور جدید گفت‌وگوهای احیای برجام به لابی‌گری برای به نتیجه نرسیدن این توافق می‌پرداخت.

رون دیرمر هم به‌عنوان وزیر امور استراتژیک کابینه نتانیاهو گمارده شد. او که سفیر سابق اسرائیل در آمریکا در دوره ریاست دونالد ترامپ بود، نقش مهمی در برقراری روابط میان اسرائیل با امارات و بحرین در سال 2020 داشت. بنابراین ترکیب الی کوهن (وزیر امور خارجه) و رون دیرمر در مقام وزیر امور استراتژیک می‌تواند ترکیب دیپلماتیکی را برای ایجاد ائتلاف ضدایرانی در خاورمیانه شکل دهد.

در این میان حضور دو چهره جنجالی و افراطی یعنی بتسلئیل اسموتریچ (وزیر اقتصاد) و ایتمار بن‌گویر (وزیر امنیت داخلی) چهره‌ای به‌شدت افراطی را ایجاد کرده است که می‌تواند برای نفوذ منطقه‌ای ایران هم چالش ایجاد کند. این کابینه رادیکال و تندرو به موازات اعتراف به مرگ احیای برجام از سوی بایدن می‌تواند مسیر هموارتری را نسبت به دوره‌های قبلی برای بنیامین نتانیاهو در جهت تقابل با تهران فراهم کند. در این خصوص وبگاه المانیتور هم با انتشار گزارشی به این موضوع پرداخت. وبگاه مذکور در گزارش خود نوشت: «همان‌طور که جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، ماه گذشته در اظهاراتی غیرمنتظره از مرگ برجام گفت، نتانیاهو خواهد کوشید تا این اعتراف ناخواسته را نقد کند».

یکی از اولویت‌های فوری نتانیاهو، رسیدگی به نگرانی‌های واشنگتن و منطقه درباره کابینه جدید راست افراطی اسرائیل است. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، در هفته‌های آتی به اسرائیل سفر خواهد کرد تا از تنش احتمالی واشنگتن با حکومت جدید اسرائیل بر سر رویکرد کابینه جدید در قبال فلسطینی‌ها، گسترش شهرک‌سازی و حقوق جوامع عرب جلوگیری کند. بنابراین احتمالا نتانیاهو در اوایل سال 2023 به واشنگتن سفری داشته باشد. با این حال و با درنظرگرفتن شرایط موجود، ایران یکی از آن نقاط تنش بین حکومت جدید اسرائیل و کابینه بایدن نیست و تا زمانی که ایالات متحده برای دستیابی به توافق سازش در مورد برنامه هسته‌ای ایران فشار نیاورد و نتانیاهو نیز اصراری فوری به حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران نداشته باشد، روابط واشنگتن و تل‌آویو در دوره جدید نتانیاهو می‌تواند آرام باشد.

در سایه چنین شرایطی محسن فایضی هم اعتقاد دارد که تقریبا یک فضای ایدئال، هموار و مساعد برای نتانیاهو در جهت تشدید هجمه‌ها و فشار به ایران شکل گرفته است. بنابراین به زعم این تحلیلگر ارشد مسائل اسرائیل، نتانیاهو سعی خواهد کرد از اهرم سیاست خارجی به شکل جدی استفاده کند. از این منظر، فایضی با برشمردن دو مسئله «حقوق بشر» و «ارسال پهپاد» تأکید دارد که فعلا بستر برای ازسرگیری مذاکرات احیای برجام مهیا نیست، اما او این وضعیت را «نقطه ایدئالی» برای نتانیاهو نمی‌داند؛ چراکه شاهد «شکل‌گیری یک وضعیت فرسایشی بین عدم ازسرگیری مذاکرات و عدم مرگ برجام هستیم». این تحلیلگر ارشد مسائل اسرائیل برای تبیین فضای فرسایشی مدنظر خود یادآور می‌شود که از یک سو به نظر می‌رسد فعلا با توجه به دو موضوع حقوق بشر و ارسال پهپادها، اروپایی‌ها و آمریکا تمایلی به ازسرگیری مذاکرات ندارند، اما بنا بر دلایلی در عین حال نمی‌توانند مسئولیت مرگ رسمی برجام را هم بپذیرند. پس در چنین فضای فرسایشی، معلق، مبهم و گنگی فایضی تأکید می‌کند که نتانیاهو به دنبال آن است که شرایط را به سمتی پیش ببرد که نهایتا اروپایی‌ها و کابینه بایدن مذاکرات احیای برجام را  برای همیشه کنار بگذارند.

در راستای گفته‌های فایضی، نتانیاهو به‌عنوان یکی از منتقدان سرسخت توافق هسته‌ای، حداقل فعلا سود بادآورده‌ای را در جیب خود دارد و آن هم منجمدشدن مذاکرات احیای برجام است. پس از وقایع ماه‌های گذشته در ایران موضع رسمی کابینه بایدن این است که برجام دیگر در دستور کار نیست و کابینه بایدن سیاست فشار و اعمال «دوره‌های متعدد تحریم» را در دستور کار خود قرار داده است. طرح جایگزین بایدن به جای احیای برجام، ادامه تحریم‌ها و فشار بر ایران، هم به بهانه نقض حقوق بشر و هم هماهنگی با روسیه بسیار شبیه کمپین «فشار حداکثری» دونالد ترامپ است که برای نتانیاهو خوب است.

البته محسن فایضی در ادامه گپ‌و‌گفت خود با «شرق» روی ترکیب کابینه جدید بنیامین نتانیاهو هم دست می‌گذارد و برای تحلیل توان کابینه جدید برای تحقق سیاست ضد‌ایرانی نخست‌وزیر اسرائیل بر این باور است که این کابینه عملا به تشدید و تعمیق چالش‌های امنیتی در سرزمین‌های اشغالی دامن خواهد زد. با این نگرش، کارشناس ارشد حوزه خاورمیانه باور دارد که «کابینه نتانیاهو سعی می‌کند از اهرم سیاست خارجی برای موازنه‌سازی و نیز ایجاد انحراف در افکار عمومی استفاده کند». در این راستا فایضی تأکید می‌کند که اگرچه روی‌کارآمدن اسموتریچ و بن‌گویر به بحران امنیتی در سرزمین‌های اشغالی اوج می‌دهد، اما نتانیاهو تلاش خواهد کرد با تمرکز روی مسئله ایران و پرونده فعالیت‌های هسته‌ای، از یک سو گروه‌های مقاومت در منطقه را با چالش مواجه کند که می‌تواند به کاهش فعالیت‌های این گروه‌ها در فلسطین منجر شود و از آن سو مهم‌ترین دغدغه امنیتی کابینه اسرائیل یعنی ایران هم مدیریت شود.

افزایش تنش‌های آمریکا و ایران فرصت‌های دیگری را نیز برای نتانیاهو ایجاد کرده است. با تشدید تنش‌ها بین تهران و واشنگتن، نتانیاهو احتمالا بایدن را تشویق کند تا موضع بازدارنده منطقه‌ای در قبال ایران اتخاذ کند و در این فرایند اسرائیل و عربستان سعودی را به هم نزدیک‌تر کند. در این رابطه مقامات نظامی در فرماندهی مرکزی ایالات متحده در منطقه (سنتکام) از یک ائتلاف دفاعی منطقه‌ای غیررسمی علیه ایران دفاع کرده‌اند. اما آنچه محسن فایضی بر آن تأکید می‌کند، چیزی برخلاف این رویه است. به باور تحلیلگر ارشد مسائل اسرائیل اقدامات کابینه رادیکال و افراطی نتانیاهو می‌تواند یک شکاف جدی را در حوزه عربی ایجاد کند.