نگاهی به شدت‌گرفتن وساطت بازیگران منطقه‌ای برای تعدیل مناسبات برجامی؛ آیا پرچم‌های سفید دیپلماسی بالا می‌رود؟
میدان‌داری میانجی‌ها
پادشاه عمان اعلام کرده در تلاش است در آینده‌ای نزدیک و با خبری خوش به ایران سفر کند مسئولان آژانس در تهران هستند و ابهامات در حال برطرف‌شدن و رفع‌و‌رجوع است
با توجه به اوج‌گیری تلاطم‌ها در سیاست خارجی ایران و بیم همسایگان از رادیکال‌شدن فضای منطقه، تحرکات دیپلماتیک میانجیگرایانه‌ای برای تعدیل تنش‌ها در دستور کار برخی کشورها قرار دارد.
شرق: با توجه به اوج‌گیری تلاطم‌ها در سیاست خارجی ایران و بیم همسایگان از رادیکال‌شدن فضای منطقه، تحرکات دیپلماتیک میانجیگرایانه‌ای برای تعدیل تنش‌ها در دستور کار برخی کشورها قرار دارد. در این میان، در روزهای اخیر دو کشور عراق و عمان مانند سابق کماکان به نقل و انتقال پیام‌ها و واسطه‌گری‌های دیپلماتیک ادامه می‌دهند. در‌این‌باره منابع خبری همچون العربی جدید اعلام کردند وساطت بغداد میان تهران و واشنگتن و همچنین میان ایران و عربستان از محورهای سفر سه‌شنبه‌شب امیرعبداللهیان به عراق بوده است. در تأیید این ادعای رسانه‌ای، دیروز (چهارشنبه) وزیر امور خارجه عراق در نشست خبری مشترک با حسین امیرعبداللهیان عنوان کرد که طی سفرش به واشنگتن، درباره تحریم‌های آمریکا علیه ایران رایزنی کرده است.
از‌این‌رو، فؤاد حسین سفر همتای ایرانی خود به عراق را بسیار مهم توصیف کرد. در نشست دیروز، رئیس دستگاه دیپلماسی عراق، رسیدن تهران و واشنگتن به تفاهم بر سر مسئله هسته‌ای را امری مهم دانست. البته در آن سو حسین امیرعبداللهیان لحن دیگری داشت و از فحوای کلامش می‌شد حدس زد که احیانا تلاش‌های عراق هم چندان کارگر نبوده است. وزیر امور خارجه ایران در نشست مشترک خود در بغداد علی‌رغم آنکه عنوان کرد از دیپلماسی و گفت‌وگو در پرونده هسته‌ای و رسیدن به توافقی قوی و پایدار استقبال می‌کنیم، در عین حال تأکید کرد که اظهارات آمریکایی‌ها درباره پرونده هسته‌ای متناقض است و در صورت شکست مذاکرات، تهران آماده طرح جایگزین خواهد بود.
با‌این‌حال، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، سه‌شنبه (۲۱ فوریه) در نشست خبری در یونان، توپ را در زمین ایران انداخت و گفت: «بر عهده تهران است که برای رسیدگی به چالش برنامه هسته‌اش تعامل کند». به گزارش رویترز، بلینکن با بیان اینکه «همچنان بر این باور هستیم که در‌خصوص برنامه هسته‌ای، مؤثرترین و پایدارترین راه برای رسیدگی به این چالش از طریق دیپلماسی است»، مدعی شد: «اما در حال حاضر، آن تلاش‌ها در اولویت نیست؛ زیرا ایران به شکلی معنادار مشارکت ندارد». سکاندار سیاست خارجی ایالات متحده در ادامه ادعاهایش در کنفرانسی خبری در جریان سفر به آتن گفت: «اما در همیشه به روی پیش‌رفتن دیپلماسی باز است. خیلی چیزها بستگی به این دارد که ایران چه می‌گوید و چه می‌کند و آیا تعامل می‌کند یا خیر؟».
مسقط کماکان فعال
علاوه بر تکاپوهای میانجیگرایانه عراق، عمان هم دیگر کشوری است که همچنان وساطت دیپلماتیک را در دستور کار دارد. در تازه‌ترین خبر، حسین امیرعبداللهیان در جلسه خود با اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم از سفر قریب‌الوقوع پادشاه عمان به ایران خبر داد. آن‌گونه که ابوالفضل عمویی، سخنگوی این کمیسیون (امنیت ملی و سیاست خارجی) در تشریح جلسه سه‌شنبه به رسانه‌ها گفته است، «پیرو سفر رئیسی به مسقط، از سلطان عمان برای سفر به تهران دعوت شده که در وقت مناسب انجام خواهد گرفت». اما علی علیزاده، دیگر عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، برداشت متفاوتی از عمویی درباره سفر هیثم بن‌طارق به تهران دارد و آن را به مذاکرات هسته‌ای و احیای برجام مرتبط می‌داند. چنان که علیزاده عنوان کرد: «امیرعبداللهیان در جلسه سه‌شنبه و درباره مذاکرات هسته‌ای گفت مقامات عمانی اخیرا بارها تمایل خود را برای ایفای نقش میانجیگری بین ایران و آمریکا برای به سرانجام رساندن مذاکرات هسته‌ای بیان کرده‌اند. در همین راستا، پادشاه این کشور اعلام کرده که در تلاش است تا با پیام‌هایی که میان مقامات ایران و آمریکا تبادل می‌کند، در آینده‌ای نزدیک و با خبری خوش به ایران سفر کند».
هر‌چند این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم خبر خوش مربوط به سفر سلطان عمان را برجامی تلقی می‌کند، اما امیرعبداللهیان برداشت غیربرجامی دارد. وزیر امور خارجه ایران در جلسه سه‌شنبه مجلس از موضوعات انسانی و واسطه‌گری کشورهای منطقه یاد کرده است. امیرعبداللهیان در ادامه تأکید کرده که تهران آمادگی دارد در صورت تأمین خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران و زندانی‌های ایرانی هم آماده بازگشت به کشور شوند، موضوع را دنبال کند.
دیپلماسی دقیقه 90
روز دوشنبه هفته جاری بلومبرگ در گزارشی مدعی شد بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران هفته گذشته اورانیوم ۸۴ درصد غنی‌شده را شناسایی کرده‌اند. این خبرگزاری آمریکایی در ادامه نوشت: «آژانس در تلاش است توضیح دهد که چگونه اورانیوم غنی‌شده ایران به خلوص ۸۴ درصد رسیده است». در ادامه رویترز در صفحه توییترش مدعی شد: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از گزارش‌های اخیر در رسانه‌ها درباره سطح غنی‌سازی اورانیوم در ایران باخبر است». اما دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل در واکنش به این اخبار در توییتر خود نوشت: «آژانس در حال گفت‌وگو با ایران درباره نتایج فعالیت‌های راستی‌آزمایی اخیر در ایران است و اطلاعات مقتضی را به شورای حکام ارائه خواهد داد».
به دنبال مطرح‌شدن این ادعای بلومبرگ، بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، بیان کرد: «وجود ذرات با غنای بالا در هر یک از روندهای غنی‌سازی امری طبیعی است. برای مثال در روند غنی‌سازی اورانیوم تا غنای ۲۰ درصد، اورانیوم ۴۷ درصد هم دیده می‌شود و در روند تولید اورانیوم ۶۰ درصد، اورانیوم با غنای بالاتر هم دیده می‌شود». او با بیان اینکه این یک موضوع عادی است و ایران نیازی به پنهان‌کاری چنین موضوعی ندارد، گفت: «حتی آژانس هم چنین موردی را گزارش نداده است».
سخنگوی سازمان انرژی اتمی خاطرنشان کرد: «ایران تاکنون به غنی‌سازی بالای ۶۰ درصد مبادرت نکرده است». کمالوندی انتشار چنین اخباری را با اهداف سیاسی و سیاه‌نمایی دانست و گفت: «آنچه آژانس با ایران مطرح کرده، درباره وجود ذره (particale) از اورانیوم با غنای بالای ۶۰ درصد در محل برداشت محصول از طریق نمونه‌برداری‌های مرسوم و عادی است». او تأکید کرد: «آنچه در روند غنی‌سازی حائز اهمیت است، محصول و تولید نهایی است که ایران تاکنون برای بالاتر از ۶۰ درصد اقدام نکرده است».
فارغ از توضیحات کمالوندی بسیاری از کارشناسان و ناظران معتقدند تداوم اختلاف‌های پادمانی بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران در آستانه برگزاری نشست فصلی شورای حکام می‌تواند وضعیت سخت‌تری را رقم بزند. در این میان، سناریوهای متعددی از فعال‌شدن مکانیسم ماشه تا ارجاع پرونده به شورای امنیت و همچنین صدور قطع‌نامه الزام‌آور علیه ایران مطرح است که ادعای تازه بلومبرگ مبنی بر کشف اورانیوم ۸۴ درصد، فضای چنین ادعاهایی را گرم‌تر کرده است. به همین دلیل در واپسین روزهای ماه فوریه و ورود به ماه مارس، ایران با برخی اقدامات و در‌پیش‌گرفتن سیاست همکاری سعی دارد با دیپلماسی دقیقه 90 مانع از شکل‌گیری چنین ادعاها و تقابل‌هایی شود.
در‌این‌باره وزیر امور خارجه در نشست خبری مشترک دیروز (چهارشنبه) خود با فؤاد حسین، با بیان اینکه هیئت آژانس به‌زودی به تهران سفر خواهد کرد، گفت: «امیدواریم گروسی با نگاه فنی و به دور از هیجانات سیاسی نسبت به حل‌وفصل موضوعات با همکاران ما در سازمان انرژی اتمی به جمع‌بندی و توافق برسد». امیرعبداللهیان تأکید کرد: «ایران هیچ‌گاه به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای و بمب اتمی نبوده و نخواهد بود و فتوای مقام معظم رهبری، امام خامنه‌ای نیز بر این موضوع تأکید دارد».
در‌عین‌حال، محمد اسلامی صبح روز گذشته (چهارشنبه) در حاشیه جلسه هیئت دولت با بیان اینکه ما در چارچوب پادمان روابط‌مان با آژانس برقرار است، درباره مطالب مطرح‌شده از سوی برخی از بازرسان آژانس درباره میزان غنی‌سازی صورت‌گرفته در ایران و انتشار این ادعا از سوی رسانه بلومبرگ گفت: «درباره این موضوع که یکی از بازرسان آژانس مطرح کرده بود، مسئولان آژانس در تهران هستند و از دیروز (سه‌شنبه) در حال مذاکره، بازدید و بازرسی هستند تا ابهاماتی که بر اساس برداشت ناصواب یک بازرس ایجاد شده بود، برطرف شود. این ابهامات در حال برطرف‌شدن و رفع‌و‌رجوع است».
وی با بیان اینکه ما به تعامل و همکاری‌های خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه می‌دهیم، گفت: «همواره به این موضوع توجه داریم که از تولید ابهام جدیدی در فرایند همکاری‌مان با آژانس جلوگیری شود و همواره از این موضوع جلوگیری می‌کنیم». این مقام مسئول در سازمان انرژی اتمی عنوان کرد: «اینکه یک جریان پرفشار سیاسی به دنبال این است که تعهدات برجامی به صورت یک‌طرفه انجام شود و آنها خود به تعهدات‌شان در این توافق عمل نکنند، یک موضوع کاملا غیرقابل‌قبول است. ما فشارهای سیاسی، جوسازی‌ها و مسئله‌آفرینی‌ها را بر‌نمی‌تابیم».
