کوتاه اما عمیق

رضا صائمی

برای آنها که فیلم 100‌ثانیه‌ای را سینما نمی‌دانند باید تاریخ سینما را به یاد آورد. نخستین فیلم تولیدشده در تاریخ سینما که به اسم «ورود قطار در ایستگاه» توسط براداران لومیر ساخته شده 50 ثانیه بود اما به نقطه عطف و شروع پدیده شگفت‌انگیزی به نام تولد سینما در تاریخ تبدیل شد تا نشان دهد هر چیز کوتاه، کم نیست.

تمام پیشرفت‌های بشری و نوآوری‌هایش از یک نقطه یا لحظه شروع شد اما قصه‌ای طولانی پیدا کرد. در جهان سینمایی امروز نه‌تنها از اهمیت و کارکرد فیلم‌های کوتاه کم نشده که بسیاری از آثار درخشان دنیای تصویر و درام و نمایش در عرصه فیلم‌سازی کوتاه رخ می‌دهد. حتی به‌جرئت می‌توان گفت در وضعیت کنونی، فیلم کوتاه سینمای ایران جلوتر از فیلم بلند است و در اغلب جشنواره‌های بین‌المللی می‌درخشند.

فیلم «100ثانیه‌ای» را البته باید فیلم کوتاه کوتاه دانست که باید آن را به مثابه یک الگوی مستقل فیلم‌سازی شناخت نه طفیلی فیلم کوتاه یا تمرینی برای ساخت فیلم بلند. به صراحت باید گفت که کار هرکس ساخت فیلم کوتاه یا فیلم 100 ثانیه‌ای نیست و این دومی به‌مراتب دشوارتر است. اینکه فیلم‌سازی بتواند زمان کوتاه را با ایده‌ای غنی بارور کند و کیفیتی عمیق تولید کند، به خلاقیت و نوآوری هوشمندانه نیاز دارد. در واقع ساخت فیلم 100 ثانیه‌ای صرفا تمرین فیلم‌سازی بلند نیست، یک حوزه تخصصی از فیلم‌سازی است که هم مؤلفه‌های ساختاری خودش را دارد و هم به خلاقیت هنرمندانه فردی وابسته است که اگر کسی استعدادش را نداشته باشد نمی‌تواند آن را بسازد، حتی اگر کارگردان موفقی در ساخت فیلم‌های بلند باشد.

واقعیت این است که فیلم کوتاه 100 ثانیه‌ای یک زبان جدید سینمایی خلق کرده که اگرچه بی‌ربط با زبان سینمای بلند نیست، اما قواعد و مؤلفه‌های خاص خودش را دارد. بدون فهم این زبان و سازوکارهای آن نمی‌توان اثری قابل تأمل خلق کرد. با این حال ساخت فیلم‌های 100 ثانیه‌ای یک فرصت مغتنم برای نسل جوان است تا استعداد خود را در این زمینه محک بزنند و چه بسا چشم‌انداز نویی برای سینمای ایران ترسیم کنند که از دل آن یک جریان فیلم‌سازی خلاقانه شکل بگیرد که هوایی تازه در سینمای ایران باشد.

برگزاری جشنواره فیلم 100 در سال‌های گذشته، زمین و زمینه رشد این گونه سینمایی را هموار کرده و می‌تواند به ویژه در رشد سینمای هنری و تجربی نقش مؤثری داشته باشد. جشنواره فیلم 100 واجد کارکردهای متفاوتی است اما شاید بتوان مهم‌ترین آن و در واقع کارویژه آن را غنی‌کردن ایده و ایده‌پردازی دانست. ایده‌هایی که قصه‌ها و داستان و پیام و مفهوم و تصویر تازه‌ای در قاب سینما خلق می‌کند که پیش از این ردی از آن را در سینمای بدنه و جریان اصلی شاهد نبودیم.

سال‌هاست که بسیاری از کارشناسان و منتقدان و سینماگران معتقدند و می‌گویند سینمای ایران از ضعف فیلم‌نامه و فیلم‌نامه‌نویسی رنج می‌برد. از این حیث، جشنواره 100 همچون گنج و گنجینه‌ای است که می‌توان از آن به مثابه محل و فرصتی برای پردازش ایده‌های ناب بهره جست. ایده‌هایی که برخی از آنها می‌تواند به نگارش فیلم‌نامه‌های بلند موفقی تبدیل شود که سینمای ما سخت به آن محتاج است. ضمن اینکه ساخت فیلم‌های 100 ثانیه‌ای از حیث اقتصادی نیز با صرفه‌جویی در هزینه، تولید فیلم با بودجه کم را ممکن ساخته و امکانی فراهم می‌کند تا ایده‌های خوب با هزینه‌های اندک به تولید آثار موفق ختم شود.

فیلم 100 ثانیه‌ای البته فقط با سویه سرگرمی سینما پیوند ندارد بلکه می‌تواند یک مدیوم تصویری کوتاه و مفید در جهت آگاهی‌بخشی باشد. این نوع فیلم در تولید محتوای آموزشی و تربیتی یا تولید پیام‌های اخلاقی از قابلیت‌های ارزشمندی برخوردار است که محصولاتش می‌تواند جدا از اینکه در رسانه‌هایی مثل سینما و تلویزیون یا شبکه‌های اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد، در فضاهای عمومی و شهری هم کاربرد داشته باشد.

امروز بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی دست به ساخت فیلم‌های یک‌ دقیقه‌ای یا بیشتر دست می‌زنند که بسیاری از آنها البته فاقد ایده یا ساختاری خلاقانه است. جشنواره فیلم 100 می‌تواند از ظرفیت این شبکه‌ها هم استفاده کند و با جذب علاقه‌مندان ساخت فیلم‌های مجازی، آنها را به سمت حرفه‌ای‌شدن و خلاق‌شدن هدایت کرده و از این طریق به شناسایی استعدادهای جدید و جوان در این زمینه دست بزند.

در واقع این جشنواره می‌تواند فتح بابی برای ورود فیلم‌سازان بااستعداد جوان به عرصه فیلم‌سازی باشد. گزافه نیست که بگوییم جشنواره فیلم 100 دمیدن هوای تازه و تزریق خون تازه به سینمای ایران است که اگر به ریل‌گذاری‌های نوآورانه در سینما معتقدیم، بدون شک باید جشنواره فیلم 100 را جدی بگیریم.