مسئله ما نجات جان است نه ایجاد هیجان

مترجم:‌ نیکا محمدی: در سال‌های اخیر، مطالعات بهداشت عمومی ارتباطی بین گزارش‌های خبری درمورد خودکشی، به‌ویژه گزارش‌های شخصیت‌های عمومی برجسته و افزایش مرگ‌ومیرهای خودکشی پیدا کرده‌اند. این پیوند دردسرساز بسیاری از گروه‌ها، ازجمله سازمان بهداشت جهانی را به ارائه دستورالعمل‌هایی برای گزارش‌دادن درباره افرادی که جان خود را از دست می‌دهند، سوق داده است.

اما برخی از صداهای برجسته در رسانه‌ها و حرفه‌های پزشکی می‌خواهند یک گام فراتر بروند و قوانین استاندارد‌ شده - چیزی شبیه به سوگند روزنامه‌نگاری بقراط - را که می‌تواند در اتاق‌های خبر در سراسر کشور رسمی شود، تحت فشار قرار دهند.

رسانه‌ها می‌توانند با درک جنبه‌هایی از گزارش‌دهی و تصویری که ممکن است خطرات مربوط به خودکشی را برای افراد آسیب‌پذیر افزایش دهد و با رعایت دستورالعمل‌های مربوطه، به پیشگیری از خودکشی کمک کنند. حداقل، داده‌ها نشان می‌دهند که متخصصان رسانه و متخصصان خودکشی باید با یکدیگر همکاری کنند تا بین ارزش خبری در برابر خطر تشویق رفتار خودکشی مدل‌سازی‌شده تعادل ایجاد کنند. یک مثال ارزشمند از این موضوع و منبعی جامع در این زمینه، مقاله سیاست انجمن روان‌پزشکی کانادا درباره دستورالعمل‌های رسانه‌ای برای گزارش خودکشی (Sinyor et al., 2017) است.

تأکید بر اینکه خودکشی معمولا با شرایط عاطفی قابل اصلاح همراه است و کمک در دسترس است، نیز می‌تواند تضمین کند که رسانه‌ها نقش مثبتی دارند. سازمان‌های رسانه‌ای و ناشران آنلاین نیز باید در نظر بگیرند که آیا محتوای آنها از نظر فرهنگی ایمن و مناسب است یا خیر. در بسیاری از جوامع، به تصویر کشیدن یا نام‌بردن از فردی که درگذشته است و همچنین نشان‌دادن تصویر او می‌تواند باعث ناراحتی شدید شود. مشاوره با اعضای جامعه درباره زبان و تصاویر مناسب، همراه با اطمینان از پیوست‌شدن یک هشدار به محتوا، مهم است.

بسیار مهم است که دستورالعمل‌ها در این زمینه با مشورت و نظرات مناسب گروه‌های فرهنگی در استرالیا و نیوزیلند تدوین شوند. گزارش خودکشی باید ترجیحات و اصول فرهنگ‌های مربوطه را بشناسد و به آن پایبند باشد. به‌عنوان مثال در نیوزیلند توجه به اصول و عملکرد مائوری هنگام گزارش خودکشی در جوامع مائوری ضروری است. گزارش‌دهی همچنین باید تأثیر گسترده‌تر خودکشی را بر دوستان داغ‌دیده، خانواده‌ها/خانواده‌ها و مراقبان، با توجه به تأثیرات متفاوتی که ممکن است خودکشی در فرهنگ‌های خاص داشته باشد، تأیید کند.

چگونه درباره خودکشی صحبت کنیم؟

پیام اصلی هر مقاله، ویدئو یا برنامه تلویزیونی درباره خودکشی باید تشویق مردم به دریافت کمک در مواقع نیاز باشد و با درج شماره تلفن محلی و ملی یا سایر منابع بحران، به دنبال کمک باشند. در اینجا چند توصیه مهم دیگر وجود دارد که باید دنبال کنید.

اطلاع‌رسانی کنید، موضوع را هیجانی نکنید، خودکشی را در تیتر قرار ندهید. به‌عنوان مثال «کیت اسپید در 55‌سالگی درگذشت».

از تصاویر محل یا روش مرگ، عزیزان سوگوار، یادبودها یا تشییع جنازه استفاده نکنید. در عوض از عکس‌های مدرسه، محل کار یا خانواده استفاده کنید.

اگر یادداشتی از جانب متوفی وجود داشت، جزئیاتی را در آن یادداشت ذکر نکنید و به آن به‌عنوان «یادداشت خودکشی» اشاره نکنید.

کلمات خود را با دقت انتخاب کنید؛ هنگام توصیف تحقیقات یا مطالعات درمورد خودکشی، از کلماتی مانند «افزایش» به جای «اپیدمی» یا «بالا رفتن» استفاده کنید.

به خودکشی به‌عنوان «موفق»، «ناموفق» یا «تلاش ناموفق» اشاره نکنید. از اصطلاح «خودکشی مرتکب» استفاده نکنید. به جای آن از «خودکشی کامل»، «خودکشی» یا «به زندگی خود پایان داد» استفاده کنید.

خودکشی را «غیرقابل توضیح» یا «بدون هشدار» توصیف نکنید.

گزارش خودکشی به‌عنوان یک موضوع بهداشت عمومی در صورت امکان، علائم هشداردهنده خودکشی را وارد گزارش کنید.

همان‌طور که یک جنایت را گزارش می‌کنید، خودکشی را گزارش نکنید.

به جای نقل‌قول/مصاحبه با پلیس یا اولین پاسخ‌دهندگان، از کارشناسان پیشگیری از خودکشی مشاوره بگیرید. خودکشی موضوعی نیست که باید از آن پرهیز کرد؛ بلکه باید با دقت و متفکرانه با آن برخورد کرد - راهی که دستورالعمل‌های خودکشی به‌وضوح بیان کرده‌اند. برای کسانی که معتقدند این توصیه‌ها برای جلوگیری از زبان توهین‌آمیز یا در امان ماندن از احساسات مردم ایجاد شده است، لطفا به خاطر داشته باشید که هدف آنها بسیار بیشتر از این است. این موضوع «صحیح سیاسی» نیست. مسئله نجات جان است.

از جزئیات صریح خودکشی، به‌ویژه توصیف روش خودداری کنید.

این می‌تواند برای بستگان و دوستان متوفی و همچنین مخاطب آسیب‌زا باشد.

از نسبت‌دادن خودکشی به یک عامل جدا خودداری کنید: خودکشی موضوع پیچیده‌ای است و هرگز نباید به‌عنوان نتیجه یک موضوع گزارش شود.

از درج اطلاعاتی که ممکن است افراد را تشویق به همذات‌پنداری کند، خودداری کنید؛ این شامل انتشار جزئیات یادداشت‌های خودکشی یا گزارش‌های عمیق یک فرد خاص است. موقعیتی که ممکن است فرد در آن قرار داشته باشد. همیشه واقع‌بین باشید: گزارش‌های هیجان‌انگیز یا خودکشی عاشقانه می‌تواند برای بستگان متوفی و همچنین آنها که در معرض رفتار پرخطر هستند، ناراحت‌کننده باشد.

روزنامه‌نگاران باید تشخیص دهند که از کدام نوع داستان خودکشی گزارش می‌دهند. اینها می‌توانند رویدادمحور باشند (اولین تشخیص اینکه یک رویداد آسیب‌زا رخ داده است و یک مرگ خبرساز رخ داده است). پس از قضائی (تمرکز بر یک پرونده دادگاه، تحقیق یا سایر مراحل قانونی)؛ ادای احترام (جایی که خانواده و دوستان عزادار به آن مرحوم ادای احترام می‌کنند)؛ سالگرد؛ یا اقدامی به‌عنوان یادبود (جایی که خانواده و دوستان داغ‌دیده کمپین، رویداد جمع‌آوری کمک مالی یا راه‌اندازی یک مؤسسه خیریه به یاد عزیزان‌شان انجام می‌دهند).

این چهار قانون اخلاقی را اعمال کنید:

جو را احساساتی نکنید: این زمانی اتفاق می‌افتد که کلمه خودکشی را در تیتر قرار دهید یا از «جملات زیبا» مانند «بهشت یک فرشته جدید دارد» استفاده کنید.

انگ نزنید: این زمانی اتفاق می‌افتد که فردی را «قربانی قلدری» توصیف کنید یا او را با بیماری (اوتیستیک)، ملیت (ولزی) یا مذهب توصیف کنید.

تحلیل نکنید: روی خودکشی به‌عنوان یک انتخاب زندگی تمرکز نکنید یا روی یک روش خاص تمرکز نکنید؛ به‌عنوان مثال «رابین ویلیامز چگونه جان خود را گرفت».

بی‌دلیل گزارش ندهید: بیش از حد بر دلیل مرگ تأکید نکنید یا روی مردن در یک مکان خاص، مانند پل گلدن گیت، بیچی هد یا ایستگاه راه‌آهن تمرکز نکنید.

در نهایت، به‌عنوان روزنامه‌نگار این شش سؤال را از خودتان بپرسید:

آیا آسیب را برای کسانی که تحت تأثیر خودکشی قرار گرفته‌اند، به حداقل رسانده‌ام؟

آیا حقیقت را گفته‌ام؛ اما از جزئیات صریح روش و مکان اجتناب کرده‌ام؟

آیا در تولید داستان از‌جمله لحن و زبان دقت کرده‌ام؟

آیا از رسانه‌های اجتماعی مسئولانه استفاده کرده‌ام؟

آیا از کلیشه‌ها، محتوای مضر و داستان‌های انگ پرهیز می‌کنم؟

آیا از طریق خطوط کمکی، پشتیبانی ارائه داده‌ام؟

اگر روزنامه‌نگاران به هریک از این سؤال‌ها پاسخ منفی دهند، داستان مشکل دارد و باید به عقب برگردند و مشکل را برطرف کنند تا آسیبی به مخاطبان‌شان وارد نشود.

دستورالعمل پوشش اخبار خودکشی در رسانه‌های ایران

دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد ایران در سال ۱۳۸۶ راهنمای انعکاس اخبار خودکشی در رسانه‌ها را تدوین و منتشر کردند. بر‌اساس این راهنما بین میزان تبلیغات و بروز موارد خودکشی همبستگی وجود دارد.

این راهنما همچنین تصریح می‌کند گزارش‌ها در شبکه‌های متعدد و برنامه‌های مختلف تلویزیون تأثیر بیشتری در میزان خودکشی خواهد داشت؛ بنابراین پرهیز از انعکاس اخبار خودکشی غیرمسئولانه می‌تواند در پیشگیری از رفتارهای تقلیدگرایانه خودکشی کمک‌کننده باشد.

اخبار خودکشی این انگاره را که این اقدام روشی طبیعی برای حل مشکلات است، گسترش می‌دهد. همچنین انتشار نامناسب، مکرر و مداوم اخبار مرتبط با خودکشی درگیری‌های فکری درباره خودکشی به‌ویژه در میان نوجوانان و جوانان را افزایش می‌دهد.

بر‌اساس این شیوه‌نامه بومی به طور کلی درباره انتشار مطالب مرتبط با خودکشی موارد زیر باید رعایت شود.

در بین آمار خودکشی نباید صرفا به ارائه اعداد و ارقام اتکا شود، آمارهای خودکشی با دقت و به‌درستی و مطابق نظر یک متخصص و با مقایسه آمار سایر نقاط دنیا باید تفسیر شود.

منابع اطلاعاتی که مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید معتبر باشد.

از تعمیم موارد معدود خودکشی در یک منطقه با به کار بردن عباراتی مانند «همه‌گیری خودکشی» یا «منطقه‌ای با بالاترین شیوع خودکشی در دنیا» باید پرهیز کرد.

از گزارش رفتار خودکشی به‌عنوان پاسخی قابل درک به تغییرات اجتماعی، فرهنگی یا تنزل رتبه اجتماعی باید جلوگیری شود. به منظور خنثی‌سازی خودکشی‌های تقلیدی لازم است از موارد زیر پرهیز شود تا آن را به حداقل ممکن رساند:

الف. پوشش خبری هیجان‌انگیز درباره خودکشی به‌ویژه درمورد افراد مشهور

ب. انتشار عکس افراد اقدام‌کننده و روش اقدام به خودکشی و صحنه خودکشی

ج. انتشار واژه «خودکشی» در تیتر جراید

د. گزارش جزئیات روش خودکشی (اعلام محل اقدام به خودکشی مانند سقوط از بالای برج، زیر ریل قطار، بالای پل و... که ریسک خودکشی را در افرادی که از این مناطق استفاده می‌کنند افزایش می‌دهد)

ه. توصیف خودکشی به‌عنوان مسئله‌ای غیرقابل توضیح یا ساده‌انگارانه. مثلا پرهیز از ذکر عباراتی مشابه اینکه «با وجود اینکه همه چیز برای او فراهم بود، اقدام به خودکشی کرد»، «دختری به خاطر اینکه اجازه رفتن به میهمانی دوستش را نداشت، خودکشی کرد».

خودکشی هیچ‌گاه در نتیجه یک عامل یا حادثه اتفاق نمی‌افتد. معمولا تعامل پیچیده‌ای از عوامل روانی، بیماری جسمی، سوء‌مصرف مواد، مشکلات خانوادگی، تعارضات بین‌فردی و استرس‌های زندگی در افراد منجر به خودکشی می‌شود.

و. معرفی خودکشی به‌عنوان عملی تحسین‌برانگیز و قهرمانانه

ز. تولید و پخش فیلم‌هایی که بر‌اساس داستان‌های واقعی از خودکشی افراد ساخته شده باشند، می‌توانند خطر خودکشی را در افراد مستعد افزایش دهند؛ بنابراین از ذکر عبارت‌هایی مانند «این داستان واقعی است» پرهیز شود.

ح. درج اخبار مربوط به خودکشی در رسانه‌ها مانند روزنامه‌ها و مجلات به دلیل ماندگاری بازخوانی و تکرار مجدد، تأثیرات منفی این اخبار را در مقایسه با اخبار کوتاه شفاهی در رادیو و تلویزیون افزایش می‌دهد.