ضربانی که مدت‌هاست میزان نمی‌زند
بن‌بست چند‌ساله تپه‌های سوهانک
در ارتفاعات شمالی پایتخت، در کنار آب‌و‌هوای دلچسب، درختانی را که طعم خاک و له‌شدگی بر پیکرشان هک شده است می‌بینیم، معدود پرنده‌های باقی‌مانده در سرسام تهران را که حالا از تنها پناهگاه‌های باقی‌مانده نیز آواره شده و به دنبال اقامتگاه امن می‌گردند و جوی‌های آب که زیر سنگینی لاستیک‌های بزرگ دچار خفگی شده‌اند و پلاستیک‌های سرگردان که خودشان را همه جا تحمیل کرده‌اند. طبیعت دستچین و بکر حالا تبدیل به دست‌ساز مصنوعی انسانی شده و هیچ زبانی برای دفاع از خود ندارد. این ارتفاعات خوش‌نقش و مریض‌احوال تپه‌های سوهانک است که مدت‌هاست ضربانش نامیزان می‌زند.
بهنام مزینانی: در ارتفاعات شمالی پایتخت، در کنار آب‌و‌هوای دلچسب، درختانی را که طعم خاک و له‌شدگی بر پیکرشان هک شده است می‌بینیم، معدود پرنده‌های باقی‌مانده در سرسام تهران را که حالا از تنها پناهگاه‌های باقی‌مانده نیز آواره شده و به دنبال اقامتگاه امن می‌گردند و جوی‌های آب که زیر سنگینی لاستیک‌های بزرگ دچار خفگی شده‌اند و پلاستیک‌های سرگردان که خودشان را همه جا تحمیل کرده‌اند. طبیعت دستچین و بکر حالا تبدیل به دست‌ساز مصنوعی انسانی شده و هیچ زبانی برای دفاع از خود ندارد. این ارتفاعات خوش‌نقش و مریض‌احوال تپه‌های سوهانک است که مدت‌هاست ضربانش نامیزان می‌زند.
این منطقه با داشتن اکوسیستم کوهستانی، دشت، جنگل و تپه‌های بلند و کوتاه، زیستگاه مناسبی برای حیات وحش و پهنه وسیعی از فضای سبز شمیرانات است که در این ایام محکوم به تخریب شده است.
خــاک این منطقه فریاد از دیرینگی می‌زند و ریشه‌هایش لباسی ارجمند به تن دارند. اما حالا کافی است در تنها خیابان باریکی که مسیر ورود و خروج به این منطقه است، قدم بگذارید و درد‌دل‌های اهالی و عاشقان سوهانک را بشنوید که اضطراب نابودی منطقه در چشمان تک‌تک‌شان می‌جوشد.
پیرمردی سالخورده که در این بخش بکر سوهانک به دنیا آمده و حالا به کهنسالی رسیده است، می‌گوید تپه‌های سوهانک را مانند فرزندانش دوست دارد و از رهاشدن منطقه به دست مسئولان ناله می‌کند. ترددهای شامگاهی گسترده و نابودی مسیر و درخت‌های مثمر منطقه تبدیل به کابوسی ناراحت‌کننده شده و دستان اهالی محله برای کنترل این فاجعه کم‌زور است. سرو‌صداهای پراکنده بامدادی افتاده وسط خواب اهالی، عرصه تنگ و نبود آسایش بر آنها حمله‌ور میشود و بسیاری دارند خانه را برای فروش به بنگاه محل می‌سپارند. این برنامه تکراری آنهاست؛ نه تحمل ماندن دارند و نه دل‌کندن.
تلاش‌های بی‌رمق برای اصلاح وضعیت
حسین ادبی، از کسبه محل و عضو شورای محله سوهانک، با اشاره به مهم‌ترین معضلات موجود در این محله از پیگیری‌های مکرر و مدام اما بی‌نتیجه می‌گوید: معضلات اصلی تپه‌های سوهانک تاریکی ارتفاعات است که باعث شده این تپه‌ها را به سمت پاتوقی دنج و امن و دور از چشم برای آفرودسواران و موتور‌کراس‌سواران در سیاهی شب بدل کند.
او اضافه می‌کند: از سوی دیگر نبود آسفالت مناسب برای تردد راحت و نظارت در منطقه موجب شده خودروهای انتظامی و امنیتی امکان تردد راحت به بالادست را نداشته باشند و این امر منطقه را تا سحرگاه آماده استقرار برای هر نوع تخلفی کرده است. تردد ماشین‌های سنگین‌وزن با تایرهای پهن و خشن از مسیرهای زیستگاه بکر سوهانک، خاک این اقلیم دست‌نخورده را کوبیده و موجب ازمیان‌رفتن آنها و ایجاد جویباری پرآب به پایین‌دست میشود. این سیلاب تردد زمین‌داران و باغ‌داران را نابسامان می‌کند.
ادبی با بیان این مطلب که هجوم ماشین‌های آفرود و ایجاد سروصدا عملا زندگی را برای ساکنان دشوار کرده است، می‌گوید: ناهمواربودن جاده، تاریکی و آلودگی صوتی روز‌افزون در ارتفاعات، منطقه را از فاز خانواده‌محوری خارج کرده و عرصه زیستن را برای اهالی تنگ کرده است.
او با اشاره به اقدامات انجام‌شده برای برون‌رفت از مشکلات نیز می‌گوید: محلی‌ها چندین بار استشهاد‌نامه برای فرمانداری، شهرداری و نهادهای نظارتی ارسال کرده‌اند و زمزمه‌های بسیاری درباره پاکسازی منطقه و ساماندهی آن به گوش رسیده است، ولی قفل اجرا در بند آن افتاده است و امیدواریم که آرامش و آسایش دوباره به منطقه و ساکنان برگردد.
جای خالی برای آفرود
حسینعلی، امام‌جماعت مسجد جامع سوهانک نیز درباره معضلات این منطقه می‌گوید: بهترین راه برای کنترل تجمع آفرودسواران، تخصیص فضایی مناسب و تأمین زیر‌ساخت درست برای این ورزش است. نبودن این بستر جغرافیایی آفرودسواران را به چنین مکان‌هایی سوق می‌دهد.
علاوه بر معضلاتی که اهالی به آن اشاره کردند، مشکلات دیگری هم وجود دارد که حسینعلی به آنها اشاره می‌کند: جاده سوهانک فضایی مناسب برای پیاده‌روی و دویدن ورزشکاران است که تردد آفرودی‌ها و موتورسواران در منطقه خطرساز بوده و حادثه‌های جبران‌ناپذیری دارد. علاوه بر این، به علت رعایت‌‌نکردن اصول ایمنی هنگام رانندگی و آشنانبودن با جاده و نبود نور کافی در منطقه، ورزشکاران از جاده منحرف و دچار زیان‌های مالی و جانی می‌شوند.
واو ادامه می‌دهد: ساکنان به دفعات شاهد درگیری و نزاع آفرودسواران و موتورسواران با همدیگر در ارتفاعات بوده‌اند. قسمتی از تاریکی و خلوتی‌‌های شبانه برای باغات بالا که ملک‌های شخصی هستند، خطراتی به همراه دارد. این قبیل اتفاقات امنیت منطقه را حساس و ملتهب می‌کند.
یکی از راه‌های مقابله با تردد در این منطقه، پوشش خبری و اطلاع‌رسانی به جهت محدودیت تردد در این ارتفاعات است که به مرور کاهش و نظم پیدا می‌کند. تنها راه جلوگیری از مشکلات پرتعداد منطقه، سازماندهی و آماده‌سازی زیر‌ساخت‌های مناسب برای تردد منطقه است.
مدیریت و کنترل‌کردن منطقه کار سختی نیست اما وقتی رهایش کنیم و اهمیتی داده نشود، خود‌به‌خود کوره‌راهی برای خودش باز می‌کند و مشکلاتی را به وجود می‌آورد که روز‌به‌روز عمیق‌تر میشود. تأمین روشنایی کامل، لاین‌بندی و معین‌کردن مسیری مناسب در منطقه سوهانک و با رعایت همه قوانین زیست‌محیطی، سلامتی و امنیتی، بستری آرام و بی‌خطر را برای ورزشکاران آفرودی و موتورسواران فراهم می‌کند.
فصل گرما و مشکلات مضاعف
عمده چالش‌ها و مشکلات منطقه در فصل بهار و تابستان بروز می‌کند که تردد خودروها و موتورسواران به‌شدت زیاد است. همچنین در فصل بهار گرد‌و‌خاک‌های ناشی از ترددهای بی‌رویه و بدون اعتنا به حفاظت از جنگل‌ها و مراتع، پوشش گیاهی منطقه را از بین می‌برد. زمستان هم البته داستان‌های خودش را دارد که با ورود آفرودی‌ها به ارتفاعات، چاله‌های آبی بزرگی ایجاد میشود که ماشین‌های عادی امکان عبور ندارند و دسترسی باغ‌دار‌ها نیز مسدود میشود.
اینها را حسن دانش، از محلی‌های سوهانک، می‌گوید و ادامه می‌دهد: شب‌ها در زمستان گاهی دیده میشود که به دلیل ناآشنایی با منطقه، در گودال‌ها گیر می‌کنند یا از ارتفاعات دچار واژگونی می‌شوند و نصف شب با سروصدا درخواست کمک از اهالی می‌کنند.
او اضافه می‌کند: به دلیل قدیمی‌بودن بافت خانه‌ها و مغازه‌های منطقه، بیشتر خیابان‌ها فضای خالی و پیاده‌رو ندارند و محل تردد دقیقا وسط خیابان است. ترددهای پر‌سرعت و حالت‌های غیر‌‌طبیعی رانندگان از معبر باریک و اصلی ورود به ارتفاعات سوهانک، جان اهالی و مردمان در‌حال گذر از منطقه را به خطر می‌اندازد و بعضا شاهد تصادفاتی در این گذرگاه باریک و قدیمی بوده‌ایم.
دانش می‌گوید: پیشنهاد اهالی جهت ساماندهی منطقه آسفالت مناسب و هموار‌سازی مسیر تا ارتفاعات بالادست است که تردد راحت خودروهای گشتی و انتظامی، امنیت سوهانک را تأمین کنند. ضمن اینکه پارک جنگلی سوهانک نیز وسعت بسیاری دارد و این حجم از نظارت در اینجا کم است.
تپه‌های سوهانک قربانی بیراهه‌نوردان
محمد درویش، کنشگر محیط زیست: پدیده آفرود یا بیراهه‌نوردی یکی از پدیده‌هایی است که به‌شدت محیط زیست ایران را به خطر انداخته و خسارت‌های جبران‌ناپذیری را بر منابع طبیعی کشور تحمیل کرده است.
کوبیده‌شدن خاک در حساس‌ترین مناطق بکر و گرد‌و‌خاک‌های ناشی از تردد خودروهای آفرودی و موتورسیکلت‌ها، باروری پوشش گیاهی را به حداقل رسانده و همچنین تردد در زیستگاه طبیعی موجب ناامنی برای حیات وحش میشود. پدیده آفرودسواری یک پدیده جهانی است که هنوز در کشور ما نظام‌مند و قانون‌مدار نشده است. انرژی این ورزش در نسل‌های جوان بیشتر دیده میشود که باید با برنامه و در مسیر درست تخلیه شود. مثل باشگاه‌های تیراندازی که در محیط‌های ایمن فعالیت می‌کنند، برای آفرودسواران هم باید با نظارت سازمان حفاظت محیط زیست، فدراسیون اتومبیل‌رانی، وزارت گردشگری و میراث فرهنگی، شهرداری‌ها و... پیست‌های مصنوعی مناسب در سراسر کشور راه‌اندازی کنند. هر‌چه در این زمینه بیشتر کوتاهی شود، شاهد از بین رفتن بیشتر محیط زیست و منابع طبیعی خواهیم بود که یکی از مصادیق آن تپه‌های سوهانک است.
در پیست‌های مصنوعی، تمام اصول و استانداردهای لازم تعبیه شده و تمام علاقه‌مندان به ورزش آفرود در کمال امنیت و با حضور تیم‌های پزشکی سیار در منطقه بدون تخریب و تهدید منابع طبیعی از ورزش خود لذت می‌برند.
