شأن هنر یا جیب خالی دست‌فروشان؟

شرق:‌ دوربین‌ها روشن است، آمده‌اند حمایت اهالی تئاتر شهر از مدیران شهری را ثبت کنند. روابط عمومی شهرداری، روابط عمومی شهرداری منطقه 11 و شرکت شهربان و حریم‌بان هرکدام جداگانه در حال ثبت این گردهمایی هستند. بهانه این تجمع اتفاق دوشنبه 19 تیرماه بود، آن زمان که فرمان جمع‌آوری دست‌فروشان چهارراه ولیعصر صادر شد. خیابان پر می‌شود از نیروهای اجرائی شهرداری و دیگر اجازه فعالیت در این محدوده به دست‌فروشان داده نمی‌شود.

هرچند معمولا غروب‌ها بساط می‌کنند اما از همان ابتدای صبح اجازه ورود چرخ دستی به آنها داده نشد. درگیری‌هایی کوچکی هم رخ می‌دهد اما در نهایت دست‌فروشان اطراف چهارراه ولیعصر مجوز بساط‌کردن نمی‌گیرند.

حالا یک هفته گذشته، اطراف تئاتر شهر پر از نیروی شهربان و پلیس است. چند خودرو شهرداری و پلیس هم در محوطه پارک شده، قرار بود گردهمایی حمایتی هنرمندان از این اقدام شهرداری در محوطه تئاتر شهر برگزار شود. اما بیرون این بنای استوانه‌ای خبری نیست. از در ورودی که داخل می‌شویم ۳۰، ۴۰ نفر منتظر آغاز مراسم هستند. از میان جمعیت تنها اسماعیل خلج، قطب‌الدین صادقی، امیر دژاکام و هادی حجازی‌فر چهرههای آشنا هستند.

از مدیران شهری هم علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر که از همان روزهای اول به هنرمندان قول ساماندهی اطراف تئاتر شهر را داده بود، به مراسم آمده و شهردار منطقه ۱۱، مسعود رنجبریان مدیرعامل شرکت شهربان و حریم‌بان شهرداری تهران که ابتدای هفته یک ساعتی برایش حکم مدیرعاملی شرکت ساماندهی مشاغل خورده بود هم در مراسم حاضر است.

حرف‌های اصلی را انگار در اتاق مدیر زده‌اند و حالا آمده‌اند حمایت نمادین را در سالن انتظار برگزار کنند. براساس خبری که خبرگزاری ایسنا از نشست مدیران منتشر کرده علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران در جمع هنرمندان تأکید کرده که برنامه شورای شهر در محدوده تئاتر شهر فقط به جمع‌کردن دست‌فروش‌ها محدود نمی‌شود و در این محدوده شاهد حضور کسانی هستیم که ناهنجاری‌های جنسی دارند و البته که حق زیست دارند. ولی تلاش می‌کنیم در اطراف تئاتر شهر حضور نداشته نباشند بلکه در جای دیگری مستقر شوند.

او به طرح ایجاد حریم مجموعه تئاتر شهر که پیش‌تر مطرح شده هم اشاره کرده و گفته است: پارسال این طرح با سازمان زیباسازی مطرح شد و دوستان تئاتر شهر هم طرحی دیگر ارائه کردند. برای ما فرقی ندارد کدام طرح اجرائی شود بلکه مهم، سلامت محیط مجموعه است. ممنوعیت بساط‌گستری در اطراف چهارراه ولیعصر را پاکسازی دست‌فروشان توصیف می‌کنند؛ هم مدیران شهری و هم اهالی تئاتر شهر.

سخنگوی شورای شهر در مراسم نمادین حمایت هنرمندان از مدیریت شهری هم می‌گوید: قبلا بوستان‌ها مورد استفاده خانواده‌ها بود ولی مشکل بزرگ ما این است که امروز در اطراف تئاتر شهر که جزء میراث فرهنگی است، شبانه‌روز با انواع معضلات اجتماعی مواجه هستیم و حضور دست‌فروشان سبب شده بود کنترلی بر این فضا نداشته باشیم. درخواست ما حمایت از این کار است چون فشارها بر همکاران در شهرداری زیاد است. همه فضاهای شهری باید برای خانواده‌ها قابل استفاده باشد. مسعود رنجبریان، مدیرعامل شرکت شهربان و حریم‌بان هم در جمع مدیران می‌گوید: محدوده تئاتر شهر همیشه دغدغه شورای شهر و شهرداری بوده. در این محدوده، همکاران ما را با چاقو زده‌اند و بعد از ساعت کار نیروی انتظامی، نگهداری اینجا سخت می‌شود. بعضی از دست‌فروشان اینجا واقعا خرج خانواده را می‌دهند و هرچند پاک‌سازی این مکان لازم است اما خوب است که دست‌فروشان با یک فاصله‌ای، مستقر شوند.

جواد طاهری، مدیر مجموعه تئاتر شهر هم در سخنان کوتاهی می‌گوید: درخواست هنرمندان استمرار این شرایط است که در این چند روزه شاهد امنیت بوده‌ایم و نیز اجرای طرح حریم مجموعه، دیگر درخواست ماست که این طرح که در میراث فرهنگی مصوب شده، اجرا شود.

امیر دژاکام کارگردان و بازیگر سینما و تئاتر و تلویزیون هم تأکید می‌کند: همه می‌دانیم این محیط نیازمند حریم است. کدام‌یک از ما نمی‌دانیم در این سال‌ها چه جرم و جنایت‌هایی در اینجا رخ‌ داده؟ کدام‌یک از شما حاضرید اعضای خانواده خودتان در این محدوده تردد کنند؟ خواسته ما به‌عنوان خانواده تئاتر ایجاد این حریم و اجرای برنامه هنری در داخل آن است. شهرداری باید هزینه کند، چون وظیفه اوست و این پرسش را هم داریم که چرا از تئاتر مالیات می‌گیرند؟ قطب‌الدین صادقی یکی دیگر از هنرمندانی است که طرفدار حذف دست‌فروشان از محدوده تئاتر شهر بود. او به سایت روابط عمومی تئاتر شهر گفته است: مجموعه تئاتر شهر معبد تئاتر ایران است. این مجموعه درست یا غلط، موتور خلاقه تئاتر ایران و الگوی فرهنگی و هنری کشور است که کسی حق ندارد با تصاویر زشت و بی‌توجهی، آن را به دست فراموشی بسپارد. متأسفانه طی سال‌های اخیر، وجهه فرهنگی این مجموعه به دلیل حضور نابسامانی‌های فرهنگی و هنری به‌شدت سقوط کرده است. او تأکید می‌کند: اولین گام پس از پاک‌سازی فضای مجموعه تئاتر شهر، کشیدن حصار است. مدیران فرهنگی نباید بگذارند کلیت فرهنگی این فضا، عرصه فعالیت آدم‌های سودجو شود. دانشگاه، مسجد، مجلس و دیگر فضاها به دلیل قداستی که دارند؛ دارای حصار هستند تا هیچ‌کس به حریم آنها تجاوز نکند. اینجا جهان سوم است و متأسفانه بعضی از تعاریف سر جای خود نیستند. ما باید با چارچوب‌های منطقه‌ای این تعاریف را جا بیندازیم و حرمت این مکان‌ها را نگه داریم. مجموعه تئاتر شهر هم برای اهالی فرهنگ و هنر قداست دارد و نیازمند حریم است و حفظ و حراست وجهه فرهنگی آن و معماری منحصربه‌فردش واجب است.

هادی حجازی‌فر هم گفته است: ممنونم که کار مهم پاک‌سازی تئاتر شهر بالاخره شروع شد، چون نگرانی همیشگی ما وضعیت اطراف تئاتر شهر بود. امیدوارم این ساماندهی استمرار داشته باشد.

خبرنگاران از او می‌پرسند موافق این حرکت مدیریت شهری هستید، می‌گوید صد درصد. این کار باید شروع می‌شد. اما از یکی از خبرنگاران که قصد داشت از گفت‌وگویش فیلم بگیرد، می‌خواهد که از او فیلم نگیرد. می‌پرسند صدا و تصویر چه فرقی می‌کند؟ او پاسخ می‌دهد: باید به این افراد فضای جایگزین داده شود ما که دشمنان این افراد نیستیم و این افراد هم از درماندگی و فشار اقتصادی آمده‌اند دست‌فروشی، ولی من این وسط هیچ‌کاره‌ام حالا همه این کارها گردن ما نیفتد. می‌گویم پس خودتان هم معذب هستید از این حرکت، محکم پاسخ می‌دهد نه این‌طور نیست. بیرون ساختمان در گرمایی که در حال رکوردزنی است، تعدادی از دست‌فروشان منتظرند جشن تشکر به پایان برسد تا فرصتی شود تا عاقب‌شان را از مدیران شهری پیگیری کنند.

شهردار منطقه 11 و سخنگوی شورای شهر که از ساختمان خارج می‌شوند، دست‌فروشان دورشان حلقه می‌زنند. در میانشان همه مدل دست‌فروشی هست. یکی از آنها پیشنهاد می‌دهد محلی مانند 30 تیر در اطراف این خیابان ایجاد شود و آنها حاضرند پول غرفه‌ها را هم بدهند اما همه مانند این دست‌فروش که توان پرداخت پول غرفه را دارد، نیستند. خانمی میانسال با چمدان طوسی که ته‌مانده بساطش است، ایستاده و می‌گوید یک هفته است که درآمدی نداشته و منتظر است که قول مدیران شهری محقق شود و در یکی از روزبازارها به او جایی بدهند. شهردار می‌گوید دست‌فروشان اینجا قمه‌کشی کرده‌اند و شورش را آن‌قدر درآورده‌اند که دیگر نمی‌شود کاری کرد. یکی از بساطی‌ها می‌گوید آن کسی که قمه می‌کشد دست‌فروش نیست. اینجا هر اتفاقی می‌افتد به پای دست‌فروش‌ها می‌نویسند، ما فقط می‌خواهیم یک لقمه نان حلال دربیاوریم. اما شهردار که تازه از جشن حمایتی هنرمندان داخل ساختمان استوانه‌ای بیرون آمده، می‌گوید با دست‌فروشان مشکلی ندارد اما چاره‌ای هم برای این جماعت ندارد.

میانه دیوار این ساختمان استوانه‌ای ترک‌ برداشته کمی هم لبه جلو آمده از بنا ریخته. اهالی ساختمان تئاتر شهر، تنها به دنبال حصارکشی آن هستند. آن‌سوی خیابان دست‌فروشی آزاد است. هر گوشه از شهر انگار قانون خودش را دارد.