رقابت نابرابر تولید و اکران

 طبیعی است که چرخه تولید آثار سینمایی در نبود سیستم درست اکران، به سرانجام نمی‌رسد. گستره پخش آثار سینمایی و توفیق در جذب مخاطب تا میزان زیادی به وضعیت سینماها و سالن‌های نمایش و پراکندگی آنها بستگی دارد. فرایند گسترش سالن‌سازی در سینمای ایران که با بازسازی سینماهای فرسوده و سالن‌سازی برای شهرهای کم‌برخوردار در دهه 90 آغاز شد، بر میزان مخاطبان، تعداد فیلم‌های اکران‌شده و حتی افزایش سرگروه‌های سینمایی تأثیر چشمگیری داشت؛ به‌طوری‌که بسیاری از سالن‌های فرسوده شهرها تخریب و در عوض مجتمع‌های تجاری با سالن‌های سینمای مجهز جای آنها را گرفت؛ سالن‌هایی که اتفاقا در جذب مخاطب بسیار موفق عمل کرده‌اند. از زمانی که مخاطبان علاقه‌مند به سینما با تأسیس پردیس‌های سینمایی و مجهز تصمیم گرفتند در محیطی مدرن‌تر به تماشای فیلم بنشینند و سالن‌های معروف میدان‌های اصلی شهر که زمانی میزبان علاقه‌مندان جدی سینما بودند، به فراموشی سپرده شدند و توجه جمعیت سینمارو تهران از حوالی میدان انقلاب و ولی‌عصر و سینماهای خاطره‌انگیزش به محلات بالای شهر تهران جلب شد و به‌مرور سینماهای قدیمی و مطرح شهر تهران از سکه افتاد؛ سینماهایی که هرکدام به‌تنهایی نه‌تنها به‌عنوان محیطی فرهنگی بلکه بخشی از هویت این شهر محسوب می‌شوند. این در‌حالی است که به تعداد سینماهای مدرن کشور روز‌به‌روز اضافه می‌شود و طبق گفته محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی، قرار است تا پایان دولت سیزدهم ۴۰۰ سالن به ظرفیت سینمای کشور اضافه شود.

تلاش سازمان سینمایی توسعه ضریب نفوذ سینما در مناطق مختلف کشور است

به‌تازگی قادر آشنا، معاون توسعه فناوری و مطالعات سازمان سینمایی، اعلام کرده است که هم‌زمان با ماه ربیع‌الاول، علاوه بر برگزاری رویداد ملی جشن مهر سینمای ایران، چهار پردیس سینمایی با ظرفیت ۱۹ سالن سینما در مناطق مختلف شهر تهران افتتاح خواهد شد.

به گفته او، پردیس «مرداس» با پنج سالن سینما سوم مهر، پردیس «کوثر» با سه سالن سینما ۱۰ مهر، پردیس «رزمال» با هفت سالن سینما ۱۷ مهر و پردیس «زیما مال» با چهار سالن سینما در ۲۴ مهر با حضور مدیران ارشد سینمایی افتتاح و به چرخه سینماهای فعال کشور اضافه خواهند شد. آشنا یکی از اولویت‌های سازمان سینمایی را اجرای طرح‌های زیرساختی در حوزه توسعه سینما در سراسر کشور عنوان کرد و گفت: «همه تلاش سازمان سینمایی توسعه ضریب نفوذ سینما در مناطق مختلف کشور است. نهضت سالن‌سازی سینما از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم در بخش‌های مختلف با جدیت پیگیری شده و خوشبختانه نتایج بسیار چشمگیری نیز در زمینه ساخت و بهره‌برداری سالن سینما در دو سال گذشته در پی داشته است». او با اشاره به فعالیت معاونت مطالعات و فناوری سازمان سینمایی اظهار کرد: «در کنار مأموریت‌های مختلف این معاونت از‌جمله رویدادهای مهم جشن مهر سینمای ایران، جایزه پژوهش و جشنواره آموزشگاه‌های سینمایی، در حوزه مدیریت امور سینماها و پشتیبانی ساخت‌وساز و مراکز پشتیبانی هم در چارچوب وظایف سازمانی ما تعریف شده است».

آشنا اظهار کرد: «در زمان حاضر، ۳۶۶ سینما و مجموعه سینمایی در کشور فعالیت دارند که در مقایسه با دولت گذشته بیش از ۳۰ درصد رشد داشته است. همچنین ۷۵۰ سالن نمایش در کشور در‌حال‌حاضر وجود دارد که امید است بتوانیم تا پایان سال ۱۴۰۲ دست‌کم صد سالن دیگر به این تعداد اضافه کنیم».

آسیب‌شناسی دقیقی درباره پراکندگی سالن‌های سینما در نظر گرفته نشده است

سعید خانی، تهیه‌کننده و پخش‌کننده سینما، در گفت‌وگو با «شرق» یکی از نواقص سالن‌سازی در سطح شهرها را آسیب‌شناسی نکردن پراکندگی سالن‌ها می‌داند. «فکر می‌کنم تا حد زیادی به لحاظ جغرافیایی آسیب‌شناسی دقیقی درباره پراکندگی سالن‌های سینما در نظر گرفته نشده است. در شهر تهران سمت غرب از سالن سینما اشباع شده است؛ در‌حالی‌که شرق تهران چنین ویژگی‌ای ندارد. ساری فقط یک سالن سینما دارد، رشت دو سالن سینما دارد و گاهی در یک شهر کوچک سه سالن سینما می‌بینیم». او ادامه داد: «اساسا بخش سالن‌سازی بیشتر برعهده بخش خصوصی است. میزان کمک دولت در این زمینه نسبت به آن چیزی که هزینه‌های تمام‌شده یک سالن است، کاملا شوخی است. درحال‌حاضر بسیاری از متجمع‌های تجاری شهرها سالن‌های سینمای مجهزی هم دارند. به دلیل اتفاقاتی که در کشور به‌واسطه تحریم رخ داد، بسیاری از برندها از حضور در مجتمع‌های تجاری مدرن انصراف دادند و صاحبان مجتمع‌های تجاری ناگزیر شدند آنجا را نه‌فقط صرفا سالن سینما‌ بلکه به محیط‌های فرهنگی-سرگرمی مثل شهربازی تبدیل کنند؛ چراکه تجربه نشان داده است مجتمع‌های تجاری که سینما دارند، به‌اصطلاح پاخورشان در مقایسه با مجتمع‌هایی که این ویژگی را ندارند، بیشتر است؛ بنابراین عنصر اصلی در راه‌اندازی سالن‌های سینما عمدتا بخش خصوصی است و طبیعتا راه‌انداختن سالن سینما اگر جغرافیای آن بررسی شود، اتفاق خوبی است. درحال‌حاضر در برخی مناطق مثل تهران و برخی شهرستان‌ها همچنان نیاز به سالن‌سازی داریم و این به نظر تضادی با اینکه شرایط تولید هم مناسب نیست، ندارد».

او در بخش دیگری از صحبت‌هایش به چرخه معیوب تولید و اکران فیلم‌های سینمایی اشاره کرد و گفت: «قطعا بخش تولید در سینمای ایران نیاز به آسیب‌شناسی بیشتری دارد. در وهله اول بحث مجوزدادن به فیلم‌های ملودرام اجتماعی مدت‌هاست که به موضوع داغی در سینمای ایران تبدیل شده است. سینمای اجتماعی ما در ضعیف‌ترین حالت ممکن است. در عوض «فسیل» همچنان فروش خوبی دارد و برای سال آینده چند فیلم کمدی خوب در‌حال آماده‌سازی است؛ ولی طبیعتا صحبت از این است که بالاخره سینما به گونه‌های دیگر هم نیاز دارد. سهولت در دریافت مجوز فیلم‌های ملوردام و میزان ریسک‌پذیری بخش خصوصی دو عاملی است که می‌تواند سینمای اجتماعی را مجدد احیا کند. درحال‌حاضر بخش خصوصی تمایل کمتری برای سرمایه‌گذاری در فیلم‌های اجتماعی دارد. با توجه به اتفاقاتی که در صدور مجوز ساخت فیلم‌های اجتماعی در ماه‌های اخیر شاهد هستیم و از طرفی انتشار نسخه قاچاق برخی فیلم‌ها، ضربه سختی به سینمای ایران وارد شد یا به هر دلیلی در اکران، مردم از برخی فیلم‌های اجتماعی استقبال نکردند. این‌ گونه از فیلم‌سازی در سینمای ایران روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌شود. نه لزوما ملوردام – اجتماعی بلکه گونه‌های دیگر مثل کودک یا انیمیشن هم نیاز به توجه بیشتری دارند. سال گذشته دو انیمیشن توانست سینما را نجات بدهد و باید به گونه‌های متنوعی در سینمای ایران فکر کرد».

خانی افزود: «درحال‌حاضر بخش خصوصی به ساخت فیلم‌های کمدی تمایل بیشتری نشان می‌دهد. از طرفی فیلم‌های ایدئولوژیک هم ساخته می‌شود که عمدتا دولت مسئولیت ساخت آنها را می‌پذیرد. در‌این‌میان گونه‌های دیگر همچنان مهجور هستند و بخش خصوصی و دولتی هیچ‌کدام ریسک سرمایه‌گذاری در این بخش را نمی‌پذیرند و این نگرانی برای آینده سینمای ایران وجود دارد که فیلم‌های متنوعی نبینیم. درحال‌حاضر عمده تولیدات ما یا فیلم‌های کمدی است یا فیلم‌هایی که دولت روی آنها سرمایه‌گذاری کرده است. تولیدنشدن فیلم‌های اجتماعی قطعا برای سینمای ایران نگران‌کننده است».

تهیه‌کننده فیلم سینمایی «دوزیست» افزود: «به چهار سال اول دوره آقای احمدی‌نژاد رجوع می‌کنم. آن زمان هم امکان دریافت مجوزها ساخت آسان نبود و اکثر فیلم‌سازان ناگزیر شدند فیلم‌های کمدی بسازند. از جایی به بعد دیگر مخاطب بود که دیدن این فیلم‌ها را پس زد و در چهار سال حضور جواد شمقدری در سازمان سینمایی فیلم‌های اجتماعی فروش بهتری داشت. مقصودم این است که اگر سینمای ما برای سال آینده خوراک خوبی تولید نکند، شرایط بدی را تجربه می‌کنیم. در چند ماه گذشته شاهد بودیم که فیلم «ملاقات خصوصی» 35 میلیارد تومان فروش داشت یا فیلم «سه کام حبس» که فیلم تلخی محسوب می‌شود، 20 میلیارد فروخت. طبیعتا فیلم‌های اجتماعی هم مخاطب خاص خودش را دارد. اساسا مخاطب سینما به تنوع فیلم نیاز دارد. ما به‌عنوان تولید‌کننده و پخش‌کننده می‌توانیم خوراک را برای مخاطب تأمین کنیم. اگر در همه گونه‌های سینمایی فیلم‌های مناسب تولید کنیم، فقط شاهد فروش کمدی‌ها نخواهیم بود. در‌نهایت امیدوارم شرایط برای نمایش فیلم‌های خارجی در سینماهای ایران هم فراهم شود. یکی از مشکلات ما این است که فیلم‌های خارجی را به دلایل مختلف نمی‌توانیم اکران کنیم. شاهد هستیم که به دلیل شرایط بد فروش فیلم‌های سینمایی برخی سالن‌داران در بعضی از ماه‌های سال سینما را تعطیل می‌کنند و تصور می‌کنم نمایش فیلم خارجی هم می‌تواند در رونق سینمای ایران مؤثر باشد».