تردستی «دبش»

کاوه نصرتی: ماجرای فساد چای دبش ابعاد گسترده‌ای دارد و هر بار جزئیات جدیدی از این پرونده منتشر می‌شود. بررسی «شرق» از صورت‌های مالی چای دبش که از بیانیه ثبت انتشار اوراق مرابحه شرکت در سال 1401 استخراج شده است، نشان می‌دهد که کل سود به‌دست‌آمده شرکت چای دبش در سال ۱۴۰۰ فقط صد میلیارد تومان بوده است؛ اما افزایش سرمایه شرکت از محل آورده سهامداران آن در همین سال، یعنی اکبر رحیمی درآبادی و خانواده او، ناگهان به حدود شش‌هزار‌و ۹۰۰ میلیارد تومان رسیده است‌! در واقع مالک چای دبش و خانواده او ناگهان در یک سال نزدیک به ۶۹ برابر سود سالانه چای دبش را به دست آورده و آن را در شرکت خانوادگی‌شان سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

یکی دیگر از نکات قابل ذکر درباره پرونده شرکت چای دبش این است که با وجود توضیحات مسئولان نظارتی درباره بازشدن پرونده این شرکت از سال قبل، مجوز انتشار اوراق مرابحه آن در خرداد سال جاری از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار صادر شده است و نکته دیگر آنکه برخی فعالان اقتصادی از‌جمله علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران، احتمال می‌دهند که مالک چای دبش، چای ایرانی را به کنیا صادر کرده و از آنجا به‌عنوان چای خارجی به کشور وارد کرده است.

در هر صورت به عقیده شریعتی و بسیاری از فعالان اقتصادی، ابعاد این پرونده به حدی گسترده و بزرگ است که امکان چنین فسادی بدون همراهی احتمالی برخی در سازمان‌های اجرائی امکان‌پذیر نبوده است.

واردات چای ایرانی با برچسب جعلی چای خارجی؟

پرونده تخلفات چای دبش زوایای جدیدی پیدا کرده است. این شرکت که بنا بر گفته سازمان بازرسی کل کشور در سال‌های 1398 تا 1401 مبلغی معادل سه‌میلیارد‌و 370 میلیون دلار ارز برای واردات چای و ماشین‌‌آلات دریافت کرده، نه‌فقط بیش از نیاز داخلی به‌ویژه سال 1401 چای وارد کرده است، بلکه شاهد مغایرت‌های سنگین بیش از یک میلیارد دلاری درباره مبلغ واردات چای از طرف این شرکت در مقایسه با مبلغ ارزهای دریافتی هستیم. درباره واردات ماشین‌آلات هم موضوع مشابهی را مشاهده می‌کنیم.

بر ‌اساس گفته‌های رئیس قوه قضائیه که در روز پنجشنبه 16 آذر‌ماه سال جاری منتشر شد، شرکت چای دبش در سال 1398 مبلغ دو میلیون دلار، پس از آن 21 میلیون دلار و در سال‌های 1400 و 1401 به ترتیب معادل ۶۰ درصد و بیش از ۷۰ درصد از کل واردات چای را انجام داده است. همچنین بر ‌اساس آمار سازمان بازرسی کل کشور، از سه‌میلیارد‌و 370 میلیون دلار ارز تخصیص‌یافته به این شرکت، یک‌میلیارد‌و 472 میلیون دلار آن ارز تخصیص‌یافته به واردات ماشین‌آلات و یک‌میلیارد‌و 898 میلیون دلار آن مربوط به واردات چای بوده است. براساس‌این به سایت گمرک مراجعه می‌کنیم تا آمار واردات چای در سال‌های 1400 و 1401 را ببینیم. واردات چای با پنج تعرفه گمرکی به کشور وارد می‌شود.

بیشترین حجم و مبلغ واردات به تعرفه‌های چای سیاه تخمیر‌شده تخصیص داده شده است. در سال 1400 کل واردات پنج تعرفه بر ‌اساس جداول گمرک ایران، مبلغی در حدود 385 میلیون دلار برای واردات نزدیک به 75 هزار تن بوده است. همچنین در سال 1401 که شاهد رشد سنگین واردات چای بوده‌ایم، میزان واردات چای به بیش از 112 هزار تن به ارزشی در حدود 681 میلیون دلار رسیده که این میزان بیشتر از دو برابر نیاز سالانه کشور به چای خارجی است. با در نظر گرفتن گفته‌های رئیس قوه قضائیه که در این دو سال معادل 60 و بیش از 70 درصد واردات چای از طرف شرکت چای دبش انجام شده است و با در نظر گرفتن مقادیر سال‌های 98 و 99، مبلغ کل واردات چای این شرکت در چهار سال اشاره‌شده از سوی سازمان بازرسی کل کشور به رقمی در حدود 750 میلیون دلار می‌رسد که نسبت به ارز تخصیص‌یافته بابت واردات چای به این شرکت که مبلغ یک‌میلیارد‌و 898 میلیون دلار است، مغایرت وحشتناک در حدود یک‌میلیارد‌و 148 میلیون دلار دارد و مشخص نیست که این شرکت با مابقی ارزهای تخصیص‌یافته چه کرده است؟!

از دیگر نکات گزارش گمرک می‌توان به رشد هم‌زمان صادرات چای، هم‌‌زمان با رشد سنگین واردات اشاره کرد؛ در‌حالی‌که بیشترین حجم صادرات چای در پنج سال اخیر حداکثر 15 هزار تن بوده است، در سال 1401 و هم‌زمان با واردات بیش از 111 هزار تنی چای به کشور، میزان صادرات چای هم رشد بیشتر از 2.5 برابری در مقایسه با میانگین سال‌های اخیر داشته و به بیش از ۳۶‌هزار‌و ۳۰۰ تن رسیده است.

این اتفاق به شائبه‌ای منجر شده که چای داخلی صادر شده و دوباره با برچسب جعلی چای خارجی به کشور وارد شده است؛ شائبه‌ای که احتمالا با هدف رفع تعهدات ارزی بوده است. در همین زمینه علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران، در شبکه اجتماعی ایکس نوشته است چایی که دبش با ارز ترجیحی وارد می‌کرد، در واقع همان چای وطنی بوده که از ایران به کنیا رفته و دوباره برمی‌گشت!

از واردات گسترده ماشین‌آلات هم خبری نیست

همان‌گونه که در ابتدای گزارش ذکر شد، سازمان بازرسی کل کشور توضیح داده که چای دبش مبلغ یک‌میلیارد‌و 472 میلیون دلار بابت واردات ماشین‌آلات دریافت کرده است. با نگاهی به صورت‌های مالی این شرکت (استخراج‌شده از بیانیه ثبت انتشار اوراق مرابحه شرکت در سال 1401) مشاهده می‌کنیم که در سال‌های 1398 تا 1400 مبلغ دارایی‌های ثابت مشهود این شرکت سه‌هزار‌و ۸۰۰ میلیارد تومان افزایش یافته است که با لحاظ‌کردن حتی نازل‌ترین میانگین نرخ‌های سامانه نیما در این بازه زمانی، چای دبش صرفا 190 میلیون دلار از ارزهای دریافتی بابت واردات ماشین‌آلات را تا سال 1400 به صورت دارایی ثابت مشهود وارد کشور کرده است. در اینجا نرخ ارز سامانه نیما ۲۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است.

با این حال با توجه به در دسترس نبودن صورت‌های مالی سال 1401، نمی‌توان درباره تعیین رقم دقیق مغایرت ارز تخصیصی بابت واردات ماشین‌آلات در مقایسه با واردات آن به شرکت اظهار‌نظر کرد؛ اما بسیار بعید به نظر می‌رسد یک شرکت که فعالیت آن نه در حوزه تولید بلکه عمدتا در حوزه بسته‌بندی و فروش چای وارداتی است، به ارقام سنگین بیش از 1.4 میلیارد دلاری برای خرید ماشین‌آلات نیازمند باشد. در این زمینه توضیحات بانک مرکزی و گمرک درباره مغایرت مبالغ تخصیص داده‌شده به این شرکت، هم بابت واردات چای و هم بابت واردات ماشین‌آلات، درباره واردات قطعی این شرکت ضروری به نظر می‌رسد.

معامله اوراق مرابحه چای دبش در بورس ادامه دارد

یکی دیگر از نکات قابل ذکر درباره پرونده شرکت چای دبش این است که با وجود توضیحات مسئولان نظارتی درباره بازشدن پرونده این شرکت از سال قبل، مجوز انتشار اوراق مرابحه آن در خرداد سال جاری از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار صادر شده است. بر ‌اساس اطلاعات مندرج در سامانه کدال، سازمان بورس در 24 خرداد سال جاری، مجوز انتشار هزار میلیارد تومان اوراق مرابحه با سود ۱۸ درصد و سر‌رسید چهار‌ساله را برای چای دبش صادر کرده که ضمانت آن با بانک تجارت بوده است. این دومین مجوزی است که سازمان بورس به این شرکت برای انتشار اوراق مرابحه داده است و در سال 1401 هم اوراق مرابحه مشابهی به مبلغ ۵۰۰ میلیارد تومان و با ضمانت بانک شهر و مجوز سازمان بورس منتشر شده است.

لازم به ذکر است این اوراق برای تأمین مالی چای وارداتی منتشر شده است و فهرست فروشندگان خارجی چای به شرکت که در هر دو گزارش هم یکسان است، می‌تواند جالب توجه باشد.

افزایش سرمایه ناگهانی چای دبش

در صورت‌های مالی منتشر‌شده در بیانیه ثبت مربوط به انتشار اوراق مرابحه این شرکت، نکته درخور توجه دیگری وجود دارد و آن اینکه افزایش سرمایه شش‌هزار‌و ۹۰۰ میلیارد ‌تومانی چای دبش از محل آورده سهامداران آن در سال 1400 است؛ در‌حالی‌که کل سود مجموعه در این سال کمتر از صد میلیارد تومان بوده است.

در حقیقت شرکت از محل آورده نقدی سهامداران، افزایش سنگین و تأمل‌برانگیز سرمایه به مبلغ شش‌هزار‌و 900 میلیارد تومان را ثبت می‌کند. سهامداران شرکت چه کسانی هستند؟‌ ۹۱ درصد سهام چای دبش متعلق به اکبر رحیمی درآبادی است و 

۹ درصد آن نیز متعلق به دیگر بستگان او‌.

ظاهرا این افزایش سرمایه با هدف تأمین مالی برای تسویه‌حساب با فروشندگان چای در خارج از کشور بوده که در قالب پیش‌پرداخت در صورت‌های مالی ثبت و شناسایی شده است. مبلغ پیش‌پرداخت ثبت‌شده در صورت‌وضعیت مالی این شرکت در سال 1400 با بیش از دوهزارو صد درصد افزایش در مقایسه با سال 1399 به بیش از شش‌هزار‌و 900 میلیارد تومان رسیده است.

به نظر می‌رسد یا مالکان این شرکت غیر از کسب‌‌وکار چای، فعالیت‌های اقتصادی غیرشفاف دیگری دارند که با وجود سود کمتر از صد میلیارد ‌تومانی شرکت چای دبش، قادر به تأمین مالی بیش از شش‌هزار‌و 900 میلیارد تومانی شده‌ است یا اینکه بخشی از مغایرت‌های تخصیص ارز نیمایی با میزان واردات شرکت، منجر به رشد ثروت ایشان شده که بسیار پرسودتر از فعالیت اصلی واردات و فروش چای بوده است.