پافشاری رئیس‌جمهور فرانسه بر موضع جنجالی خود درباره اعزام نیروی زمینی به اوکراین
مکرون چه می‌خواهد
دو هفته قبل رئیس‌جمهور فرانسه با مطرح‌کردن یک ایده، شرکای اروپایی خود را بهت‌زده کرد. امانوئل مکرون گفت: «آنجا که به حمایت از اوکراین برمی‌گردد، هیچ‌چیز منتفی نیست، حتی اعزام نیروهای زمینی».
دو هفته قبل رئیس‌جمهور فرانسه با مطرح‌کردن یک ایده، شرکای اروپایی خود را بهت‌زده کرد. امانوئل مکرون گفت: «آنجا که به حمایت از اوکراین برمی‌گردد، هیچ‌چیز منتفی نیست، حتی اعزام نیروهای زمینی». این اظهارنظر واکنش‌های متفاوتی در پی داشت و پس از مخالفت‌ها در داخل و خارج فرانسه، وزیر دفاع فرانسه سعی کرد موضع مکرون را تلطیف کند و از منتفی‌بودن برنامه اعزام نیروی نظامی به اوکراین برای جنگ با روسیه خبر داد و گفت برنامه فرانسه یا ناتو، تأسیس کارخانه تولید تجهیزات نظامی در اوکراین است. با این حال ظاهرا مکرون همچنان بر موضع قبلی خود ایستادگی می‌کند و با توجه به اختلاف‌هایی که در اتحادیه اروپا بر سر جنگ اوکراین و نحوه کمک نظامی به کی‌یف وجود دارد، این مسئله نیز می‌تواند تنش‌ها میان رهبران اروپا را تشدید کند. بسیاری از سران کشورها و دولت‌های اروپایی ابتکار مکرون را رد می‌کنند؛ در صدر همه آنها اولاف شولتس، صدراعظم آلمان ایستاده است.
مقامات برلین ناخشنود بودند از اینکه مکرون در کنفرانس پاریس درباره این پرسش که آیا اعزام نیروهای زمینی به اوکراین را نیز باید مدنظر داشت، این موضوع را منتفی ندانسته است. شولتس بلافاصله اطمینان خاطر داد که «در آینده نیز هیچ نیروی زمینی و هیچ سربازی در خاک اوکراین حضور نخواهد داشت».
روزنامه لوموند روز یکشنبه به نقل از دیپلمات‌های آلمانی نوشت «نه‌تنها اجماع برای نیروهای زمینی وجود ندارد»- آن‌طور‌که مکرون به‌طور مبهم گفته است- بلکه برعکس؛ فرانسه با این موضع خود منزوی شده است. اما واکنش شریک آلمانی تأثیری بر مکرون نداشته است بلکه برعکس، از کنفرانس پاریس بدین‌سو او حتی نظر خود را تشدید کرده است. او چند روز بعد در سفری به پراگ گفت زمان آن نیست که بزدلی به خرج دهیم. در اینجا نیز دولت آلمان مجبور به واکنش شدید شد. بوریس پیستوریوس، وزیر دفاع آلمان گفت اظهارات مکرون چندان سودمند نیست. از نظر او نیازی به بحث درباره کم یا زیادبودن شجاعت نیست. مسئله بر سر این است که درباره اوکراین «خود را بر مرتبط‌ترین چالش‌ها متمرکز کنیم».
از طرف دیگر ایده مکرون موافقانی هم دارد که آخرین آن وزیر خارجه لهستان بود. وزیر امور خارجه لهستان گفته است که استقرار نیروهای ناتو در اوکراین «دور از ذهن» نیست. رادوسلاو سیکورسکی، این اظهارات را در جریان میزگردی مطرح کرد که به مناسبت بیست‌و‌پنجمین سالگرد پیوستن لهستان به پیمان دفاعی ناتو در پارلمان لهستان در ورشو برگزار شده بود.
در ترجمه اظهارات سیکورسکی توسط وزارت امور خارجه لهستان آمده است: «حضور نیروهای ناتو در اوکراین دور از ذهن نیست». ناتو، به‌عنوان یک ائتلاف، تاکنون کمک‌ها و حمایت‌های غیرکشنده از جمله تجهیزات پزشکی و تجهیزات زمستانی را در اختیار اوکراین گذاشته است، اگرچه برخی از اعضا به میل خود تسلیحات و مهمات ارسال کرده‌اند. وزیر امور خارجه لهستان در سخنان خود گفت اظهارات مکرون به‌منزله ارسال پیامی به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه بود. سیکورسکی گفت: «از ابتکار امانوئل مکرون قدردانی می‌کنم، زیرا نشان می‌دهد این پوتین است که باید بترسد و ما ترسی از پوتین نداریم». او افزود: «روسیه با تهاجم به اوکراین نشان داد کشوری است که نمی‌تواند با همسایگان خود در صلح زندگی کند و ثابت کرده که با وجود تشویق‌های ادامه‌دار ما از نظر تمدنی، قادر به پذیرش ارزش‌های ما نیست». سیکورسکی در رویدادی جداگانه در ۸ مارس در ورشو گفت لهستان «قطب اصلی» ارسال کمک‌ها و تسلیحات غربی به اوکراین بوده و در‌عین‌حال، خواستار تقویت زیرساخت‌های اروپا برای تسهیل ارسال سریع نیروهای کمکی نظامی به جبهه شرقی ناتو شد.
در اوایل هفته جاری، پتر پاول، رئیس‌جمهور چک، با مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه دیدار کرد و متعاقب آن گفت او از راه‌های جدید برای حمایت از ارتش اوکراین حمایت می‌کند و معتقد است که اعزام نیرو در آینده دور از ذهن نیست. پاول گفت: «بهتر است گزینههای خود را در جایی‌که نباید، محدود نکنیم».
رئیس‌جمهور فرانسه ماه گذشته اعلام کرد نباید اعزام نیروهای زمینی غرب به اوکراین را در مقطعی از آینده «منتفی» بدانیم و افزود: «هر کاری که لازم باشد، انجام می‌دهیم تا روسیه نتواند در جنگ به پیروزی برسد». «تا اینجا هیچ اجماعی برای اعزام نیروهای رسمی و مورد تأیید ناتو وجود ندارد. اما از منظر تحرکات سیاسی، هیچ چیزی را نمی‌توان منتفی دانست».
مکرون از ذکر جزئیات اینکه کدام اعضای ناتو به اعزام نیروهای خود به اوکراین فکر می‌کنند، خودداری کرد و گفت ترجیح می‌دهد «ابهام راهبردی» را حفظ کند. اظهارات او با انتقاد فوری کرملین مواجه شد که هشدار داد حضور نیروهای ناتو در اوکراین به‌طور حتم به درگیری با روسیه مجهز به سلاح هسته‌ای منجر خواهد شد.
آنچه مکرون را برمی‌انگیزد، واضح است؛ او داعیه رهبری در اروپا را دارد و برای رسیدن به این هدف، دوست دارد از چیزی که خود گاهی اوقات «شوک الکتریکی» می‌نامد، استفاده کند. او نقش خود را در این می‌بیند که شرکای خود را تکان دهد و با بحث درباره اعزام نیروهای زمینی در این امر موفق شده است. مکرون نسبت به «روح شکست» که در حال گسترش است، هشدار داده و تأکید کرده که یک «شروع استراتژیک» مورد‌نیاز است؛ مکرون معتقد است می‌داند که این اقدام چگونه باید انجام شود. واژه کلیدی در این میان، «ابهام استراتژیک» است؛ پوتین را باید در تاریکی ابهام گذاشت، به او اجازه نداد به کارت‌های بازی ما نگاه کند و مهم‌تر از همه، هیچ خط قرمزی را مشخص نکرد.
تلاش ناموفق برای اجماع
رئیس‌جمهور فرانسه با این استراتژی، نه‌تنها با مقاومت شرکای اروپایی خود مواجه شده بلکه در کشور خود نیز با مقاومت روبه‌رو است. او در‌حال‌حاضر در کشورش برای حمایت از سیاست خود در اوکراین تلاش می‌کند و می‌خواهد به یک اجماع ملی دست یابد. انتظار می‌رود در اواسط هفته آینده، پارلمان فرانسه درباره توافقنامه امنیتی با اوکراین رأی غیرالزام‌آور بدهد. چند روز پیش، مکرون از رهبران همه احزاب نماینده در مجلس ملی دعوت کرد تا به یک نشست در چارچوب فرمت «سن-دنی» به‌منظور جلب‌نظر آنها برای استراتژی خود در اوکراین حضور یابند. او در این جمع موضع خود را تکرار و از آن دفاع کرد و گفت: «در مقابل دشمنی که حد و مرز نمی‌شناسد، نباید هیچ محدودیت عملی برای خود نیز قائل شد». فراتر از رهبران سه حزب اتحاد حاکم، واکنش‌ها با عدم تفاهم و ناخشنودی توأم بود. فابین روسل، رئیس حزب کمونیست، از این نشست گزارش داد که مکرون گفته است پیشروی جبهه به سمت اودسا یا کی‌یف «می‌تواند آغازگر مداخله» به‌منظور برای توقف روسیه باشد. رئیس‌جمهور این استدلال خود را با نشان‌دادن نقشه تقویت کرده است. روسل با انتقاد از رئیس‌جمهور می‌گوید مکرون فرانسه را به‌سوی «گسترش جنگ» سوق می‌دهد.
ژوردن باردلا، رئیس حزب راست افراطی موسوم به «مجلس ملی» (RN) که اکثر کرسی‌های اپوزیسیون را در اختیار دارد، به رسانه‌ها گفت: «باید مرزهایی وجود داشته باشد، زمانی که یکی از طرف‌های اصلی درگیر جنگ یک قدرت هسته‌ای است و با فرانسه رویارو می‌شود». او افزود اما به نظر می‌رسد مکرون هیچ محدودیتی ندارد و آماده است تا آخر خط برود.
مارین توندلی‌یر، رهبر حزب سبزها هم «نگران» این مسئله بود که رئیس دولت فرانسه «با توجه به دیوانگی ولادیمیر پوتین» که سلاح هسته‌ای هم در اختیار دارد، هیچ محدودیتی نمی‌شناسد. اریک چوتی از منظر دیگری به حرکت مکرون نگاه می‌کند. چوتی که رهبر جمهوری‌خواهان محافظه‌کار فرانسه است، پس از نشست سن‌دنی شک و تردیدهایی مطرح کرده مبنی‌بر اینکه مکرون از مسئله اوکراین استفاده ابزاری می‌کند و می‌گوید: «از یک چنین موضوع دراماتیکی نباید برای اهداف سیاسی داخلی استفاده کرد، آن‌هم کمی پیش از انتخابات پارلمان اروپا».
درواقع ملاحظات انتخاباتی هم می‌تواند نقش داشته باشد. حزب مکرون در نظرسنجی‌ها برای انتخابات اروپا 10 درصد از حزب راست افراطی RN عقب است؛ بنابراین بد نیست به‌عنوان یک رهبر اروپایی در موضوع اوکراین دیده شود. علاوه بر این، مکرون و نخست‌وزیرش گابریل آتال، هفته‌هاست که تلاش می‌کنند تا بر حزب راست افراطی فشار بیاورند؛ اخیرا گابریل آتال با اشاره به سال‌ها دوستی حزب مارین لوپن با روسیه، این حزب را «نیروهای پوتین» نامید و بر آنها فشار آورد که باید به چهره واقعی خود اعتراف کنند. اما آیا واقعا قابل تصور است که مکرون بخواهد به دلایل انتخاباتی، شراکت فرانسه را با نزدیک‌ترین متحد خود آلمان به خطر بیندازد، یا دلیل آن عمیق‌تر از اینهاست؟
چشم‌اندازهای متفاوت
روابط میان پاریس و برلین مدت‌ها بود که به این حد از تیرگی نبوده است. رویکردهای راهبردی دو طرف، مرتبط با جنگ اوکراین اساسا متفاوت است؛ درحالیکه شولتس در برلین، سعی در کاهش تنش و همچنین مماشات برای جلوگیری از هرگونه جنگ‌افروزی دارد، مکرون در پاریس بر قدرت‌نمایی و بازدارندگی تکیه می‌کند، با این هدف که روند این جنگ به نهایت خود نرسد.
درحالیکه حمله روسیه به اوکراین این باور را در برلین تقویت کرده که حمایت آمریکا مورد‌نیاز است، پاریس نتایج کاملا متفاوتی گرفته که می‌گوید جنگ بار دیگر نشان داد که فراخوان مکرون برای حاکمیت مستقل اروپایی تنها راه درست برای محافظت از اروپا است. اروپا باید، با تنهایی برای دفاع از خود سرمایه‌گذاری کند و دیگر تنها به کمک‌های آن‌سوی آتلانتیک اتکا نکند. درحالیکه آلمان در تلاش است تا در چارچوب «چرخش دوران»، جایگاه خود را از قدرت اقتصادی برتر و طولانی‌مدت در اروپا به‌سوی یک بازیگر مهم در سیاست دفاعی و امنیتی تغییر دهد، فرانسه که دهه‌ها از نظر اقتصادی ضعیف‌تر بوده است، برای حفظ جایگاه خود به‌عنوان قوی‌ترین قدرت نظامی اروپا تلاش می‌ورزد. اخیرا آلمان نیز انتقادهایی را متوجه فرانسه کرده که پاریس به اندازه کافی تسلیحات به اوکراین نمی‌دهد؛ از این منظر نیز جنگ در اوکراین موتور مناسبات فرانسوی-آلمانی را تحت تأثیر قرار داده است. فراتر از قدرت‌نمایی میان پاریس و مسکو و فراسوی اختلافات استراتژیک میان آلمان و فرانسه، در‌نهایت این پرسش باقی می‌ماند که واقعا منظور از «نیروهای زمینی» چیست؛ زیرا این پیام‌ها کاملا دوپهلو و مبهم است.
درحالیکه رئیس‌جمهور فرانسه با صدای بلند و سازش‌ناپذیر پیام آغاز به حرکت را ارسال می‌کند، در پس‌زمینه تلاش می‌شود ظرایفی که در این اظهارات هست، مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. محافل الیزه چندین روز است که می‌گویند که اینها فقط سربازانی هستند که برای کمک به مین‌روبی، آموزش یا دفاع سایبری اعزام می‌شوند. در همین خصوص، سباستین لکورنو، وزیر دفاع فرانسه به یک شبکه تلویزیونی فرانسه گفت گزینه اعزام «نیروهای زمینی رزمی» به اوکراین روی میز نیست.
آیا این همه فقط بازی با کلمات است؟ این نگرانی وجود دارد که «ابهام استراتژیک» مدنظر مکرون، پیام اتحاد و قدرت اروپا را به پوتین ارسال نکرده، بلکه تنها نشان داده که دو شریک مهم اتحادیه اروپا تا چه حد از یکدیگر دور شده‌اند.
