۷ اقدام نهمین رئیس‌جمهوری برای حمایت و حفاظت از حیوانات و حیات وحش
احتمالا وقتی این یادداشت را می‌خوانید نهمین رئیس‌جمهوری ایران مشخص شده و طبیعتا شاهد تغییراتی در مدیران اجرائی کشور خواهیم بود. در این یادداشت به برخی از مهم‌ترین اقداماتی که در حوزه حمایت از حیوانات و حیات وحش باید در دستور کار دولتمردان باشد اشاره کرده‌ام. پر واضح است بدون همراهی همه نهادهای حاکمیتی اجرای آن به ثمر نخواهد نشست، اما می‌تواند نقشه راهی برای مدیران دولتی و مطالبه سازمان‌های غیردولتی و فعالان این حوزه باشد.
سپهر سلیمی-فعال حقوق حیوانات: احتمالا وقتی این یادداشت را می‌خوانید نهمین رئیس‌جمهوری ایران مشخص شده و طبیعتا شاهد تغییراتی در مدیران اجرائی کشور خواهیم بود. در این یادداشت به برخی از مهم‌ترین اقداماتی که در حوزه حمایت از حیوانات و حیات وحش باید در دستور کار دولتمردان باشد اشاره کرده‌ام. پر واضح است بدون همراهی همه نهادهای حاکمیتی اجرای آن به ثمر نخواهد نشست، اما می‌تواند نقشه راهی برای مدیران دولتی و مطالبه سازمان‌های غیردولتی و فعالان این حوزه باشد.
حفاظت از زیستگاهها، حمایت از محیط‌بانان: حفاظت از زیستگاهها و حمایت از محیط‌بانان باید در رأس اقدامات دولت آینده برای حمایت و حفاظت از حیات وحش و حیوانات باشد. افزایش تعداد محیط‌بانان و امکانات آنها در کنار حمایت قانونی از این عزیزان و افزایش حقوق و تسهیلات آنها ازجمله مواردی است که باید اجرا شود.
معاون یگان حفاظت محیط زیست کشور در اردیبهشت ۱۴۰۲ گفته بود: «با توجه به استانداردهای تعریف‌شده که باید به‌ازای هر هزار هکتار یک محیط‌بان داشته باشیم، به ۲۷ هزار محیط‌بان نیاز داریم اما اکنون تعداد محیط‌بانان حاضر در زیستگاهها سه هزار نفر است».
تأمین منافع پایدار جوامع محلی در کنار ممانعت از دست‌اندازی صنایع و جاده‌ها در حفاظت از این مناطق اهمیت بالایی دارد. در سال‌های اخیر توسعه معادن و تصویب قوانین در جهت گسترش بی‌ضابطه معادن به یکی از بزرگ‌ترین معضلات این مناطق تبدیل شده است که لزوم ورود دولت در جهت حمایت از زیستگاهها را طلب می‌کند.
ایجاد و گسترش مراکز درمان و بازپروری حیات وحش: وجود انبوه جاده‌ها در حاشیه و داخل مناطق حفاظت‌شده محیط زیست سبب بروز تصادفات جاده‌ای برای حیات وحش شده است. همچنین حیوانات آسیب‌دیده یا کشف‌شده از قاچاقچیان محلی برای درمان و بازپروری ندارند. از این‌رو یکی از اقدامات ضروری برای نجات حیات وحش کشور، توسعه مراکز بازپروری حیات وحش است تا این حیوانات پس از درمان به دامان طبیعت برگردند. با توجه به محدودیت منابع دولتی باید از مؤسسات خصوصی و سازمان‌های غیردولتی در این حوزه به شرط نظارت دقیق و سخت‌گیرانه حمایت کرد.
پیگیری تصویب قانون حمایت از حیوانات: داشتن قانون حمایت از حیوانات یکی از آرزوهای 20ساله حامیان حیوانات است. در این دو دهه چند نوبت لوایح و طرح‌هایی از سوی مجلس و دولت‌ها ارائه شده، اما هیچ‌کدام به سرانجام مشخصی نرسیده است. امید است دولت جدید با استفاده از توان و پشتوانه همه کارشناسان، فعالان و سازمان‌های غیردولتی مرتبط با این موضوع بتواند لایحه قوی ارائه کند.
در قانون حمایت از حیوانات باید مقررات سخت‌گیرانه برای واردات، تولید و فروش حیوانات خانگی اندیشیده شود و ضمن به رسمیت شناختن نگهداری از حیوانات خانگی باید شاهد وضع مقررات برای نحوه به‌سرپرستی‌گرفتن حیوانات خانگی باشیم. همچنین وضع قوانین و مقررات برای مدیریت اخلاقی جمعیت حیوانات شهری ازجمله مواردی است که باید به مرحله اجرا برسد.
مقابله جدی با قاچاق حیات وحش و باغ وحش‌ها: قاچاق حیات وحش از عوامل مهم آسیب به تنوع زیستی در سراسر جهان محسوب می‌شود. شوربختانه در سال‌های گذشته شاهد افزایش قاچاق حیات وحش در کشور بوده‌ایم، به‌طوری که به‌تازگی مدیر‌کل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده بوده ارزش کشفیات قاچاق حیات وحش در سال گذشته بالغ بر سه هزار میلیارد تومان است که این مسئله حدود ۲۰ درصد کل جرایم است. همین مسئله به خوبی بیانگر وضعیت بحرانی در این حوزه است. تقویت محیط‌بانان، نظارت سخت‌گیرانه بر مراکز نگهداری از حیوانات، افزایش نظارت بر فضای مجازی و بهبود وضعیت اقتصادی جوامع محلی از عوامل مؤثر در کاهش این مسئله است.
باغ وحش‌ها و باغ‌های پرندگان به‌طور کلی مراکز اصلی قاچاق حیات وحش هستند. وجود این مراکز باعث شده حیات وحش آسیب‌دیده یا کشف‌شده راهی به طبیعت نداشته باشند. ضمن اینکه بخشی از حیوانات این مراکز به‌طور مستقیم از حیات وحش تأمین می‌شوند. نامشخص‌بودن وضعیت حیوانات متولدشده در این مراکز و وضعیت بسیار بد نگهداری از حیوانات از دیگر دلایلی است که لزوم تعطیلی و نظارت سخت‌گیرانه بر این مراکز را تأیید می‌کند.
خروج دام از مناطق حفاظت‌شده و جنگل‌ها: وجود دام در زیستگاههای حیات وحش و جنگل‌ها را می‌شد ذیل حفاظت از زیستگاهها تعریف کرد، اما اهمیت این موضوع به حدی است که می‌توان به‌طور جداگانه به آن پرداخت.
بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران، حدود ۷۰ میلیون گوسفند و بز در کشور وجود دارد که بخش قابل توجهی از آنها در مناطق حفاظت‌شده محیط زیست و جنگل‌ها وجود دارند. بر اساس نظر کارشناسان وجود این تعداد دام تا پنج برابر بیشتر از ظرفیت مراتع است. این تعداد دام از عوامل مهم در تخریب تنوع زیستی گیاهی زیستگاهها، انتقال بیماری به حیات وحش، فرسایش خاک و نابودی جنگل، آسیب به حیات وحش از طریق سگ‌های گله و در نهایت نابودی این مناطق است.
جمع‌آوری اسلحه‌های شکاری: بر اساس اظهارات مقامات سازمان حفاظت محیط زیست در سال‌های گذشته، حدود سه میلیون اسلحه شکاری مجاز و غیرمجاز در کشور وجود دارد که صاحبان اسلحه مجاز می‌توانند هرسال تا صد عدد فشنگ خریداری کنند. این آمار وقتی در کنار مشکلات حیات‌وحش کشور قرار می‌گیرد، نشانگر عمق بحران است. جمع‌آوری و مدیریت این تعداد اسلحه یکی از اقداماتی است که در جهت حفاظت از حیات وحش باید انجام شود. مقابله جدی با شکارچیان و عوامل زمینه‌ساز شکار از دیگر مواردی است که ذیل این موضوع باید پیگیری شود.
تأمین حقابه محیط‌زیستی تالاب‌ها، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها: بحران آب یکی از جدی‌ترین مشکلات کشور است که دامنه آن فراتر از محیط زیست است. طبق قانون پس از آب شرب باید سهمیه محیط زیست پرداخت شود، اما عملا شاهد هستیم که سهم صنعت و کشاورزی بر محیط زیست ارجحیت دارد. ارزش اکولوژیک تالاب‌ها ۱۰ برابر جنگل و ۲۰۰ برابر زمین‌های زراعی است. تالاب‌های ایران زیستگاه صدها هزار پرنده با تنوع بیش از ۱۸۰ گونه است. حمایت از حیوانات و حیات وحش بدون احیای منابع و زیستگاههای آبی کشور امکان‌پذیر نیست.
