از مدرسه رانده و از امتحان مانده

پانیذ  میلانی: «هیچ‌چیز بدتر از وقتی نیست که تلاش کنی اما از همه‌جا ناامید باشی و بدانی تلاش‌هایت به هیچ‌جایی نمی‌رسد...»؛ این جمله کوتاه بخشی از درددل دانش‌آموزانی است که در گیرودار امتحانات نهایی هستند. آنها نمراتی می‌گیرند که می‌دانند در آینده‌ و نتیجه کنکورشان تأثیر دارد اما شرایط همه یکسان نیست. ثبت‌نام در بهترین مدارس و دسترسی به بهترین معلم‌های خصوصی و کتاب‌های کمک‌درسی، وضعیت حوزه امتحانی و مراقبان، شهر محل تحصیل و... فقط چند نمونه از شرایطی است که همه دانش‌آموزان در آن برابر نیستند. چهار نفر‌ از دانش‌آموزان از شرایط نابرابر تحصیل و تأثیر آن در نتیجه امتحانات نهایی و تأثیر معدل در کنکور برای ما می‌گویند.

بی‌نظمی‌های امتحانات نهایی؛ از تغییر ساعت  تا  تغییر حوزه

امیرعلی دانش‌آموز پایه دوازدهم رشته تجربی است. او در یکی از مدارس شاهد شهر تهران درس می‌خواند. او درباره ناهماهنگی‌ها و مشکلات در برگزاری امتحانات نهایی می‌گوید: تا یک هفته قبل از برگزاری امتحانات نهایی در خرداد ۱۴۰۳، هیچ چیزی مشخص نبود. اولا برنامه امتحانات چندین بار تغییر کرد، ثانیا حوزه امتحانات تا هفته قبل از برگزاری امتحانات تغییر می‌کرد و از همه بدتر اینکه چون نمی‌توانستند کارت‌های امتحانی ما را تنظیم کنند، اولین امتحان را لغو کردند. امیرعلی می‌گوید به‌خاطر استرس ناشی از این بی‌نظمی‌ها خیلی از شب‌های قبل از امتحان نمی‌توانسته درست بخوابد.

امیرعلی درباره حوزه امتحانی‌ خود می‌گوید: «حوزه امتحانی که برای ما تعیین کرده بودند، یکی از مدارس استعداد درخشان بود و بیشتر از بقیه حوزه‌ها به دانش‌آموزان سخت‌ می‌گرفتند. ما باید بین ساعت 6:30 تا هفت صبح در مدرسه حاضر می‌بودیم. با وجود همه این سخت‌گیری‌ها برای دانش‌آموزان، اولین جلسه ما که عربی هم بود، ۲۰ دقیقه دیرتر شروع شد اما در پایان، مراقبان بدون توجه به ۲۰ دقیقه تأخیر، برگه‌ها را در همان ساعتی که امتحان باید تمام می‌شد، گرفتند به‌همین‌دلیل من نتوانستم به بعضی سؤالات جواب بدهم و چون این اولین امتحان ما بود، روحیه ما برای امتحانات بعدی ضعیف‌تر شد».

امیرعلی در ادامه می‌گوید: «در امتحان شیمی همان بی‌نظمی‌ها را تجربه کردیم مثلا یکی از گزینه‌ها در پاسخ به یکی از سؤالات، در برگه من دو بار چاپ شده بود. مصححی که پاسخ‌نامه‌ها بدون برگه سؤالات و از روی کلید تصحیح می‌کند، چطور می‌تواند متوجه شود که این گزینه در برگه من دو بار چاپ شده بود؟ به خاطر همین بی‌نظمی‌هاست که ما مخالف تأثیر نمرات امتحان نهایی در کنکور هستیم».

دیر  واردشدن به جلسه و چک‌کردن سؤالات در کانال‌های تلگرامی

«به ما گفته بودند برای ورود به جلسه باید با خودمان شناسنامه ببریم اما هیچ‌کس نه شناسنامه من را چک کرد، نه حتی درست ما را بازرسی بدنی کردند تا ببینند آیا وسیله تقلب با خودمان داخل حوزه امتحان می‌بریم یا خیر. خیلی راحت یک شخص دیگر می‌توانست بیاید و جای من امتحان بدهد».

در حوزه‌ای که ما در آن امتحان دادیم، تقلب بزرگی رخ نداد اما وقتی در پایان جلسه مراقبان کمی استراحت می‌کردند و تعداد دانش‌آموزان حاضر در سالن کمتر می‌شد، تقلب‌ها شروع می‌شد و دقیقا همین نمره‌ها روی آینده دانش‌آموزان تأثیر دارد». امیرعلی تعریف می‌کند که یکی از کانال‌های تلگرامی به فاصله پنج دقیقه بعد از شروع امتحانات، سؤالات را داخل کانال قرار می‌داد. او می‌گوید: اگر دانش‌آموزی داخل این کانال‌ها عضو باشد و حوزه‌ای که در آن امتحان می‌دهد، روی ساعت ورود سخت‌گیر نباشد، دانش‌آموز می‌تواند دیرتر سر جلسه حاضر شود و از سؤالات و پاسخ‌ها، قبل از ورود به جلسه امتحان، مطلع شود و بعد وارد جلسه امتحان شود».

امکانات همه مدارس یکسان نیست

امیرعلی می‌گوید سطح تدریس و امکانات همه مدارس با هم یکسان نیست، برای همین نباید امتحانات نهایی وسیله سنجش بچه‌هایی باشد که شرایط یکسانی نداشته‌اند. درباره مدرسه‌ای که در آن تحصیل می‌کند، می‌گوید: «مدرسه‌ای که من در آن درس می‌خوانم، یکی از مدارس شاهد و تازه‌تأسیس است. به دلیل همین تازه‌تأسیس بودن هم هنوز بی‌نظمی‌هایی در مدرسه می‌بینیم، مثلا اینکه معلم ریاضی ما در یک سال تحصیلی با نظر مدیریت مدرسه، سه بار تغییر کرد، بدون اینکه دانش‌آموزان در این جا‌به‌جایی نقشی داشته باشند یا این تغییرات بر اثر اعتراض دانش‌آموزان باشد».

او می‌گوید هیچ جز‌وه‌ای برای امتحان ریاضی نداشتیم: «چون جز‌وه‌ای نداشتیم تصمیم گرفتیم در دوره‌های مؤسسات خصوصی برای امتحانات نهایی، شرکت کنیم اما ‌وقتی سراغ این کلاس‌ها رفتیم و هزینه‌ها را دیدیم، منصرف شدیم؛ چون باید برای کلاس‌های خصوصی هر درس چندین میلیون خرج می‌کردیم».

امیرعلی درباره معلمان این مدرسه می‌گوید: «مدرسه ما به جای استخدام معلم خصوصی و برگزاری کلاس‌های جبرانی بعد از پایان ساعت آموزشی، از همان معلمان آموزش و پرورش استفاده می‌کرد. سطح تدریس معلمان مدرسه در سطح امتحانات مستمر مدرسه بود و نه در سطح امتحانات نهایی یا کنکور. مدرسه هم می‌گفت اگر قرار است پولی بدهیم، به همین معلمان خودمان می‌دهیم، نه کسی خارج از سیستم!».

۱۵ میلیون برای 2 ماه مدرسه غیرانتفاعی

امیرعلی می‌گوید امتحانات نهایی استرس‌هایی دارد که فقط کسانی که تجربه‌ کرده‌اند، می‌توانند درک کنند. این دانش‌آموز پایه دوازدهم می‌گوید: سال گذشته ما متوجه استرس و صحبت‌های دانش‌آموزان پایه دوازدهم نمی‌شدیم اما امسال که خودمان درگیر امتحانات نهایی شدیم، تجربه کردیم و تازه متوجه شدیم چقدر شرایط سخت است».

او می‌گوید سال گذشته فقط دو ماه در یک مدرسه غیرانتفاعی درس خوانده و ۱۵ میلیون تومان هزینه کرده است: «سطح تدریس مدارس غیرانتفاعی و د‌ولتی زمین تا آسمان با یکدیگر متفاوت است. من در دو ماهی که در مدرسه غیرانتفاعی درس خواندم، واقعا خیلی بهتر درس‌ها را متوجه می‌شدم اما به خاطر هزینه‌ها مجبور شدم به مدرسه دولتی بیایم».

امیرعلی از شهریه‌های سرسام‌آور مدارس غیرانتفاعی می‌گوید: «شهریه یک مدرسه غیرانتفاعی معروف در تهران سالانه حدود ۹۰ میلیون تومان است. مگر چند درصد جامعه می‌توانند از پسِ این هزینه برآیند؟».

او درباره گران‌شدن هزینه مدارس غیرانتفاعی بعد از تصویب تأثیر ۶۰‌درصدی نمرات امتحانات نهایی در کنکور می‌گوید: «قبلا هزینه ثبت‌نام در این مدرسه غیرانتفاعی که گفتم، سالانه ۷۵ میلیون تومان بود اما از وقتی مصوبه تأثیر ۶۰‌درصدی نمرات امتحانات نهایی در کنکور تصویب شد، این مدرسه هم شهریه خود را گران‌تر کرد و الان ۹۰ میلیون تومان بابت هر دانش‌آموز شهریه می‌گیرد.

دروس عمومی فقط به‌ظاهر حذف شد

امیرعلی می‌گوید دروس عمومی در کنکور حدف شده اما در امتحانات نهایی هنوز باید انسان و محیط‌ زیست و ادبیات و عربی را امتحان بدهند: «دروس عمومی هم در کنکور حذف شد و افرادی که با بالازدن درصد دروس عمومی مثل عربی و ادبیات رتبه‌های خوبی می‌آوردند و در رشته‌های پرطرفدار دانشگاه‌های سراسری قبول می‌شدند، دیگر این امکان را ندارند و همین باعث بالا‌رفتن اهمیت دروس تخصصی مثل ریاضی و شیمی شده است. اما ما باید همچنان انسان و محیط‌ زیست و تاریخ معاصر را امتحان بدهیم».

هزینه فقط 2 جلد کتاب: ۵۰۰ هزار تومان

امیرعلی می‌گوید در نمایشگاه کتاب امسال انتشارات جدیدی به چشم می‌خورد که کارشان فقط فروش کتاب‌های مخصوص امتحان نهایی است. انتشاراتی که تا سال گذشته خبری از آنها نبود و یک مرتبه با افزایش تأثیر نمرات امتحان نهایی سبز شده‌اند: قیمت دو جلد کتاب برای آمادگی امتحانات نهایی فقط برای دو درس فیزیک و ریاضی حدود ۵۰۰ هزار تومان برای من هزینه برداشت. اگر کسی بخواهد برای ۱۱ امتحان نهایی کتاب بخرد، باید هزینه بسیار بالاتری پرداخت کند.

هزینه کلاس برای آمادگی شب امتحان نهایی واقعا زیاد است. هزینه کلاس فقط برای یک درس نهایی دو‌میلیون‌و ۵۰۰ هزار تومان است. اگر کسی بخواهد تمام ۱۱ درس نهایی را امتحان بدهد، باید تقریبا ۲۷‌میلیون‌و ۵۰۰ هزار تومان هزینه کند که پرداخت این هزینه از عهده همه خارج است.

خودکشی یک دانش‌آموز به خاطر استرس

علی ۱۸‌ساله دانش‌آموز پایه دوازدهم رشته تجربی در شهر نیشابور است. یکی از روزهایی که برای امتحانات نهایی به حوزه رفته‌ بودیم، خبر خودکشی یکی از دانش‌آموزان رشته انسانی به گوش ما رسید. این دانش‌آموز را می‌شناختیم و می‌دانستیم که نمرات او خوب است. هم‌کلاسی‌هایش می‌گفتند علت خودکشی او استرس زیاد بوده، چون هرچقدر درس می‌خوانده، به علت اضطراب شدیدی که داشته، چیزی یاد نمی‌گرفته است. به‌همین‌خاطر تصمیم به خودکشی می‌گیرد.

علی می‌گوید تا قبل از تصویب مصوبه تأثیر نمرات امتحانات نهایی در کنکور، هر‌وقت او را در جلسات امتحان می‌دیدیم، اصلا استرسی نداشت و حالش مثل بقیه دانش‌آموزان بود. با لب خندان سر جلسه امتحان می‌نشست و هیچ استرس و نگرانی‌ای هم نداشت. اما بعد از تصویب این مصوبه حالش کاملا زیر‌و‌رو شد. سر هر امتحانی که می‌آمد، رنگش پریده بود و معلوم بود اضطراب شدیدی دارد. علی می‌گوید‌ مدرسه و خانواده برای یک رتبه خوب، خیلی روی این دانش‌آموز حساب کرده بودند.

خانواده‌ها فکر می‌کنند قبولی راحت‌تر شده

علی درباره وضعیت بقیه دانش‌آموزان پس از تصویب این مصوبه می‌گوید: «خانواده‌ها فکر می‌کنند شرایط خیلی خوبی مهیا شده که بتوانیم با بالا‌بردن نمرات امتحانات نهایی، قبولی بهتری در کنکور داشته باشیم. اما بی‌عدالتی‌هایی وجود دارد که هیچ‌کس آنها را نمی‌بیند. مثلا دوستان ما در مدارس دیگر برای ما تعریف می‌کنند که بعضی از مراقبان روی تقلب‌کردن دانش‌آموزان هیچ سخت‌گیری‌ای ندارند. همین یکی، دو نمره‌‌ای که برخی از دانش‌آموزان با تقلب به دست می‌آورند، باعث می‌شود در کنکور رتبه بهتری نسبت به کسی که تقلب نکرده بیاورند و جای کسی را که تقلب نکرده‌، در دانشگاه‌ و رشته بهتر بگیرند. در‌صورتی‌که رشته و دانشگاه بهتر حق کسی بوده که تقلب نکرده نه کسی که با تقلب نمره گرفته است».

علی درباره تأثیر نمرات امتحانات نهایی در کنکور می‌گوید: سال گذشته یکی از دوستان ما توانست در کنکور تراز ۱۱‌هزار‌و ۷۰۰ را به دست بیاورد، اما به دلیل تأثیر نمرات امتحانات نهایی تراز او به هشت هزار سقوط کرد. با این تراز رتبه او چهار‌هزار‌و ۹۰۰ شد. به همین دلیل نتوانست رتبه خوبی در کنکور به دست بیاورد».

بعضی معلمان تقلب می‌‌رسانند

سؤالات امتحانات نهایی برای همه دانش‌آموزان‌ یکسان است، اما سطح تدریس معلمان در همه شهرها و مدارس یکسان نیست. این اختلاف سطح تدریس باعث پایین‌آمدن نمرات دانش‌آموزان برخی شهرها می‌شود. علی، دانش‌آموز پایه دوازدهم رشته تجربی در شهر نیشابور، در‌این‌باره می‌گوید: «خیلی از معلمان سر کلاس کم‌کاری می‌کنند. مثلا وقتی دانش‌آموزان به آنها می‌گویند امروز را استراحت کنیم و درس ندهیم، معلمان مقاومتی نمی‌کنند و سر کلاس سرگرم کارکردن با گوشی موبایل خود می‌شوند. وقتی در هفته چند بار پشت سر هم این اتفاق می‌افتد، دانش‌آموزان درس‌خوان‌تر اعتراض می‌کنند یا درباره این کم‌کاری به مدیر مدرسه شکایت می‌کنند. همین اعتراض دانش‌آموزان باعث می‌شود معلم‌هایی که درس نمی‌دهند، این دانش‌آموزان را اذیت کنند».

این دانش‌آموز ساکن نیشابور درباره تقلب‌رساندن معلم‌ها به دانش‌آموزان می‌گوید: «معلم‌ها نسبت به تقلب‌کردن دانش‌آموزانی که به آنها بابت کم‌کاری‌ها و درس‌ندادن‌هایشان سر کلاس اعتراض نمی‌کنند، واکنشی نشان نمی‌دهند و حتی دیده شده سر جلسات امتحان در تقلب‌کردن به آنها کمک هم می‌کنند».

مراقب گفته است چون امتحان تأثیرگذار است مشورت کنید!

مهسا ۱۹‌ساله است و در مشهد زندگی می‌کند. مهسا با وجود قبولی در مدرسه تیزهوشان، به دلیل مسائل مالی و شهریه در مدرسه دولتی درس می‌خواند. او سال گذشته (۱۴۰۲) هم در آزمون کنکور شرکت کرده، اما نتوانسته رتبه‌ای را که می‌خواهد بیاورد و به همین خاطر امسال یک بار دیگر کنکور داده است. او می‌گوید هیچ‌وقت جزء دانش‌آموزان ضعیف نبوده و هر سال جزء دانش‌آموزان برتر کلاس بوده که از او تقدیر می‌شده، اما هیچ سالی به اندازه امسال استرس نداشته است. او می‌گوید مراقبان حوزه‌های امتحانات نهایی سلیقه‌ای‌ با دانش‌آموزان برخورد می‌کنند. با توجه به اینکه ظرفیت دانشگاه‌های ما محدود است، همین باعث می‌شود کسی که با تقلب نمره بهتری گرفته، بتواند در کنکور صندلی بهتری بگیرد و این تقلب‌ها یکی از دلایل مخالفت برخی دانش‌آموزان با تأثیر امتحانات نهایی در کنکور است: «مراقبان حوزه‌‌ای که امتحانات نهایی ما در آن برگزار می‌شد به قدری سخت‌گیر بودند که حتی اجازه نمی‌دادند ما سرمان را از روی برگه بلند کنیم، اما یکی از دوستانم تعریف می‌کرد مراقب حوزه‌ای که آنها امتحان می‌دهند به دانش‌آموزان گفته است که چون این امتحان برای شما تأثیرگذار است می‌توانید با یکدیگر مشورت کنید‌».

مهسا می‌گوید خودش چهار بار کنکور داده است. دو بار در سال ۱۴۰۲ و دو بار هم در سال ۱۴۰۳ و می‌گوید شرایط برگزاری کنکور در حوزه‌های مختلف کاملا متفا‌‌وت است. او می‌گوید: «مثلا در یک حوزه مراقبان نمی‌گذارند داوطلب حتی یک بطری آب با خودش به داخل سالن برگزاری کنکور ببرد، اما در یک حوزه دیگر ممکن است کسی حتی بازرسی بدنی دقیقی هم انجام ندهد و حتی بررسی نکنند که کسی ساعت با خودش به داخل حوزه امتحانی می‌برد یا نه و داوطلبان در لباس زیر خود تقلب هم بگذارند! کنترل تقلب داوطلبان در کنکور که در دو روز برگزاری می‌شود، این‌قدر سخت است. اگر بخواهیم ۳۰ روز امتحان نهایی را در نظر بگیریم می‌بینیم که چقدر کنترل تقلب سخت‌تر می‌شود».

ابتلا به کیست تخمدان به علت استرس ناشی از کنکور

مهسا می‌گوید به علت استرسی که داشته دقیقا سه ماه قبل از کنکور به کیست تخمدان مبتلا می‌شود و عوارض مصرف‌ قرص‌های هورمونی که برای درمان این بیماری مصرف می‌کرده‌، او را دچار مشکل کرده است: «حدودا سه ماه قبل از کنکور ۱۴۰۲ بود که دردهای من شروع شد. وقتی به دکتر مراجعه کردم،‌ گفت به علت استرس به کیست تخمدان مبتلا شده‌ام. کیست‌ها با قرص درمان شد، ولی عوارض قرص‌ها همراه من بود و روی درس‌خواندن من بسیار تأثیر بدی داشت. مثلا اینکه همیشه خواب‌آلود بودم و به‌شدت عصبی شده بودم و تمرکز کافی برای درس‌خواندن نداشتم، به‌طوری که وقتی ‌برای امتحانات ترمیم معدل نهایی دی‌ماه (دی‌ماه ۱۴۰۲) شرکت کردم، نمرات امتحانات امسالم از امتحانات پارسالم (دی ۱۴۰۱) به مراتب بدتر شد. مثلا نمره زبان سال قبل من در امتحانات نهایی ۱۸ شد و نمره امسالم ۱۵‌!

سه روز قبل از کنکور ۱۴۰۲ هم قلب‌‌درد شدیدی گرفتم و مجبور شدم به پزشک مراجعه کنم‌ که پزشک گفت قلب‌درد من هم ناشی از فشار عصبی زیاد و استرس است. این درد همچنان با من است و ‌هفته بعد هم وقت مراجعه به پزشک دارم.

در طول امتحانات نهایی هم همه این دردها را داشتم و تحمل می‌کردم؛ چون نمی‌توانستم خودم را به بستر بیماری بیندازم. اگر خودم را سر‌پا نگه نمی‌داشتم، تمام امتحاناتم خراب می‌شد. به خاطر همین مجبور شدم با درد به امتحاناتم ادامه بدهم تا تمام شود و بعد به سراغ درمان بروم».

معلم‌ها و مدیران هم بی‌تقصیر نیستند

آیلار ۱۸‌ساله محصل پایه ۱۱ رشته انسانی در یکی از مدارس د‌ولتی شهر ارومیه است. او می‌گوید در بعضی از تقلب‌هایی که در امتحانات نهایی اتفاق می‌افتد، بعضی از معلمان و مدیران هستند که به دانش‌آموزان کمک می‌کنند: «من تا به حال از اطرافیانم نشنیده‌ام که کسی بتواند گوشی داخل سالن امتحان ببرد یا از طریق کانال‌های تلگرامی ‌سر جلسه امتحان سؤالات و پاسخ‌ها را پیدا کند، اما زیاد شنیده‌ا‌م که معلمان ‌و مدیران به بعضی از دانش‌آموزان تقلب می‌رسانند».

زمان‌بندی اشتباه، کار دست بچه‌ها داد

آیلار می‌گوید زمان‌بندی امتحانات بسیار اشتباه بود: «زمان امتحان تاریخ را به آخرین امتحان موکول کرده بودند که به علت حجم بالا و خستگی ناشی از امتحانات قبلی، نمرات دانش‌آموزان در این درس کمی افت داشت. زمان‌بندی امتحانات آن‌قدر فشرده بود که ما از هر پنج امتحان فقط یک امتحان را می‌توانستیم با نمرات قابل قبول پاس کنیم؛ آن‌هم نمراتی مانند ۱۶ و ۱۷! ما کاملا از امتحانات نهایی ناامید شدیم و این در حالی است که این نمرات روی آینده ما هم تأثیر می‌گذارد. وقت امتحانات آن‌قدر فشرده بود که ما حتی وقت نکردیم یک کتاب غیردرسی غیر از کتاب خودمان بخوانیم! نهایتا توانستیم از گوگل چند نمونه‌سؤال حل کنیم. این در حالی است که ما در طول سال بسیار سخت درس می‌خواندیم؛ چون معلم‌های مدارس دولتی به‌‎راحتی حتی یک نمره هم ارفاق نمی‌کنند و حتی دوست دارند نمره کمتری هم به دانش‌آموز بدهند ولی باز هم برای امتحانات نهایی امیدی به نمره‌هایمان نداشتیم».