سهم شهرها از تقویم

مدت‌هاست که 14 مهرماه را روز تهران نام‌گذاری کرده‌اند. هرچند‌ در تقویم این روز ثبت نشده، اما شورای چهارم شهر تهران در 12 مرداد سال 95 تصویب کردند که 14 مهرماه به نام روز تهران نام‌گذاری شود.

اعضای شورای ششم شهر تهران هم در مهر سال گذشته طرحی را مصوب کردند که بر اساس ‌آن «روز تهران» به‌عنوان «روز پایتخت ایران اسلامی» پس از موافقت شورای فرهنگ عمومی کشور در تقویم ملی کشور قرار می‌گیرد.

اما 29 خرداد امسال شورای فرهنگ عمومی استان تهران این روز را به  12 بهمن تغییر داد. رئیس شورای فرهنگ عمومی از انتخاب ۱۲ بهمن به‌عنوان «روز تهران» خبر داد و گفت: تأثیر ۱۲ بهمن بر پیروزی انقلاب اسلامی بر کسی پوشیده نیست و این روز در ایران و جهان شناخته‌شده و مهم است.

محمدحسن ابوترابی‌فرد در شورای فرهنگ عمومی استان تهران با اشاره به نام‌گذاری روزی به نام «تهران» در تقویم توضیح داده است: باید روزی برای این موضوع نام‌گذاری می‌شد که در سرنوشت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تهران و کشور تعیین‌کننده بود.

ابوترابی‌فرد به استقبال پرشور مردم از امام راحل در فرودگاه و ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ اشاره کرده و گفته آثار اجتماعی، فرهنگی و سیاسی روز ۱۲ بهمن نه‌فقط در تهران بلکه در سراسر جهان منعکس شده است و با فاصله از دیگر روزهای تقویم، می‌توان این روز را تأثیرگذار دانست. ۱۲ بهمن روز پر از ‌اثر و پرشوری بود و وزن سیاسی سنگینی در ایران، منطقه و جهان دارد. با انتخاب ۱۲ بهمن به‌عنوان روز تهران دیگر نیازی نیست در کنار آن پیوستی قرار دهیم که چرا این روز انتخاب شده است؛ چراکه جایگاه ۱۲ بهمن برجسته و پررنگ است و ضمن احترام به دیگر روزها، بهترین روز برای نام‌گذاری به نام «روز تهران»، ۱۲ بهمن است.

این در حالی است که تعیین این روز به‌عنوان روز تهران منتقدان بسیاری دارد. به اعتقاد آنها اهمیت رویدادهای ملی در این روز تهران را به حاشیه خواهد برد.

در نشستی که سال گذشته به مناسب روز تهران در خانه اندیشمندان برگزار شد، به دلایل این نام‌گذاری هم پرداخته شد. در این نشست که روزنامه هم‌میهن آن را بازتاب داده، به نقل از علیرضا قهاری، رئیس انجمن مفاخر معماری ایران و عضو هیئت‌مدیره مؤسسه مطالعات تهران‌ آمده است: «همه ما تهران را دوست داریم و نگرانش هستیم، اما به‌ نظر می‌رسد‌ حدود ۱۰ سال پیش باید روزی به‌ نام روز تهران ایجاد می‌شد. در آن‌ دوره به این فکر کردیم که همه چیزهایی که دوست‌شان داریم، در تقویم صاحب روز هستند. ما حتی برای مناسبت‌هایی که برایمان ارزشمند هستند هم روز داریم. درواقع وقتی برای چیزی‌ روز تعیین می‌کنیم، افکارمان به سمت آن منعکس می‌شود و به آن اهمیت می‌دهیم».

قهاری می‌گوید در سال ۱۳۹۱ و بعد از تأسیس مؤسسه تهران، برخی پژوهشگران گرد‌هم آمده بودند و در یکی از این نشست‌ها به فکر این افتادند که روزی را برای تهران در نظر بگیرند: «‌انتخاب این روز به این معنا نبود که تهران یک عنصر مظلوم است، بلکه به این معنا بود که دل‌مان می‌خواست درباره تهران صحبت کنیم. در‌واقع وقتی چیزی صاحب روز می‌شود، فرصت گفت‌وگو درباره آن هم بیشتر می‌شود».

قهاری می‌گوید همان زمان که در مؤسسه مطالعات تهران حرف روز تهران به میان آمد، مخالفت‌ها آغاز شد: «مخالفت‌ها به این صورت بود که مگر شهرها هم روز دارند؟ مثلا پاریس روز دارد؟ یا در جهان روزی به‌ نام لندن وجود دارد؟». هیچ‌کس آن‌ زمان پاسخی برای این پرسش‌ها نداشت و باید مطالعات جامعی صورت می‌گرفت؛ پاسخ منفی بود، «شهرها روز نداشتند، آن‌ زمان متوجه شدیم که فقط سن‌پترزبورگ صاحب روز است». آن‌طور که قهاری می‌گوید، سن‌پترزبورگ دومین شهر بزرگ روسیه، همان زمان که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت، صاحب روز شد. رئیس انجمن مفاخر معماری ایران می‌گوید باقی اعضای مؤسسه مطالعات تهران بعد از این توضیحات قانع شدند و خان اول تعیین روز تهران گذشت. مخالفان این‌ بار پرسش دیگری مطرح کردند: «اگر روز تهران تعیین کنیم، ساکنان باقی شهرها هم روز می‌خواهند؛ مثلا روز شیراز و روز تبریز. آن زمان می‌گفتند مملکت همواره به تهران نگاه می‌کند و این تعیین روز باعث می‌شود تا باقی شهرها هم مدعی تعیین روز شوند».

قهاری و باقی موافقان، پاسخ یکسانی به این پرسش داشتند: «هر شهری دوست دارد برای خودش هویتی قائل شود و اینکه همه شهرهای ایران صاحب روز شوند، اشکالی ندارد». مخالفان در نهایت پذیرفتند که تهران صاحب روز شود. اما چه روزی باید به‌عنوان روز تهران تعیین می‌شد؟ یکی از اعضای مؤسسه مطالعات تهران آن زمان سراغ جست‌وجو میان اساطیر می‌رود و هفته اول آبان‌ماه را به‌عنوان هفته‌ای که می‌توان در آن به تهران ارج نهاد، انتخاب می‌کند. به گفته این پیش‌کسوت معماری از سال ۹۲ به‌ بعد، هفته تهران در ماه‌ آبان به‌ صورت غیررسمی جشن گرفته شد. به گفته او در سال ۱۳۹۵ شورای‌ شهر وقت تهران به فکر رسمی‌کردن این مناسبت افتاد و بعد از مذاکراتی که انجام داد، ۱۴ مهرماه را به‌عنوان روز تهران انتخاب کرد.

مهرشاد کاظمی که زمانی رئیس ستاد گردشگری شهرداری تهران بود، در ادامه این نشست از زاویه تاریخی به روز تهران نگاه کرد: «در شورای چهارم در سال ۹۵، آقای مسجدجامعی طرحی را به‌عنوان روز تهران به شورا پیشنهاد داد». او می‌گوید که آن‌ زمان در شورای چهارم درباره اینکه چه‌ روزی باید به‌عنوان روز تهران باشد، اختلاف افتاده بود: «رویدادهای تهران بسیار زیاد است، اما باید روزی تعیین می‌شد که روی آن اجماع می‌بود و بُعد سیاسی هم نداشت. هدف از تعیین این روز در شورای وقت این بود که تهران بیشتر معرفی شود و امکاناتش که غریب مانده بود، بیش‌ از قبل شناسایی شود». همان‌ زمان عده‌ای پیشنهاد می‌دهند روزی که تهران به‌عنوان پایتخت قاجاریان انتخاب شد، به‌عنوان روز تهران در نظر گرفته شود: «آقامحمدخان ۱۱ جمادی‌الاول سال ۱۲۰۰ قمری مصادف با ۲۲ اسفند‌ سال ۱۱۶۴ تهران را به پایتختی برگزید، برخی منابع هم می‌گویند نوروز ۱۲۰۰ تهران پایتخت شد». آن‌ زمان در شورای شهر تهران، ۲۲ اسفند‌ تصویب نشد. دلیل آن هم احتمالا قرابت و نزدیکی به نوروز بود. در نهایت بر اساس مصوبه شورای شهر تهران روز تهران ۱۴ مهرماه انتخاب شد. کاظمی می‌گوید: «۱۴ مهرماه، همان‌ روزی است که متمم قانون اساسی مشروطه به تصویب رسید. در آنجا برای اولین‌بار تهران به‌عنوان پایتخت در قانون آمد و تصویب شد. در‌واقع پایتختی تهران ۱۲۱ سال قبل از این تاریخ اتفاق افتاده بود، اما جنبه رسمی نداشت و مردمی‌تر بود». او می‌گوید از سال ۱۳۹۵ برنامه‌های روز تهران گسترده‌تر شد و هر سال هم عنوانی برای آن انتخاب می‌شد. درحالی‌که شهرداری مسئولیت داشت برای ورود این روز به تقویم اقدام کند، اما گفته می‌شود در جلسات تغییر روز تهران نماینده شهرداری حضور نداشته و دفاعی از 

14 مهرماه به‌عنوان روز تهران نشده است. بااین‌حال، علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران، این انتخاب را بدسلیقگی دانست و گفت: 

۱۲ بهمن روز همه ایران است و با آغاز دهه فجر همه چیز تحت اتفاقات این دهه قرار می‌گیرد و تهران در آن دیده نمی‌شود.

نرگس معدنی‌پور هم این تغییر نام را در حد پیشنهاد دانسته و توضیح می‌دهد: ثبت روز تهران در تقویم باید از طرف شورای فرهنگ عمومی استان صورت بگیرد. این شورا با ثبت روز تهران در تقویم موافقت کرده اما یکی از اعضای شورای فرهنگ عمومی پیشنهاد دیگری هم مطرح کرد که ۱۲ بهمن هم‌زمان با سالروز ورود بنیان‌گذار جمهوری اسلامی به کشور، به‌عنوان روز تهران انتخاب شود که این موضوع در حد پیشنهاد بوده و در حال بررسی است. معدنی‌پور با بیان اینکه نام‌گذاری روزها را اساسا شورای فرهنگ عمومی انجام می‌دهد و نیازی به مصوبه شورای شهر ندارد، می‌گوید: ما 

۱۴ مهر را پیشنهاد دادیم و شورای فرهنگ عمومی نیز ۱۲ بهمن را پیشنهاد داد. هر ‌یک از این روزها انتخاب شود، تفاوتی برای ما ندارد.