سریال جوآن؛ داستان مادرخوانده سرقت الماس

فرزانه متین: مجموعه‌تلویزیونی درام-جنایی شش‌قسمتی «جوآن» با الهام از واقعیت توانست مخاطبان خود را راضی نگه دارد. جوآن، محصول بریتانیا در سپتامبر ۲۰۲۴ از شبکه ITV بریتانیا به کارگردانی ریچارد لا لستون پخش شد. این سریال بر اساس کتاب خاطرات جوآن هنینگتون با عنوان «من آنچه هستم: داستان واقعی معروف‌ترین جواهر‌دزد بریتانیا» در قالب تصویر به نمایش درآمد. سوفی ترنر، فرانک دیلان، گریشون یوستاس و لورا آیکمن در این مجموعه به ایفای نقش پرداخته‌اند. داستان جوآن در لندن دهه ۸۰ می‌گذرد و به تحولات زندگی زنی در دهه ۲۰‌سالگی عمرش می‌پردازد که مادر دختری است شش‌ساله به نام کلی که ماحصل ازدواج با یک خلافکار به نام گری است. بعد از آنکه گری فراری می‌شود، جوآن مجبور می‌شود دخترش را به خدمات بهزیستی بسپارد و برای بازپس‌گرفتن کلی، با استفاده از فرصت‌های به‌دست‌‌آمده می‌کوشد تا با دزدی جواهرات، زندگی جدیدی برای خود و ‌دخترش‌ فراهم کند. درواقع سریال، سفر جوآن از یک زن خانه‌دار و مادر به یک مجرم کوچک تا دزد الماس و مغز متفکر جنایتکار در لندن را به ما نشان می‌دهد. مادری که برای پس‌گرفتن دخترش حاضر است همه کار کند؛ دروغ بگوید، دزدی کند و... و این زن معمولی را سرانجام تبدیل به یکی از بدنام‌ترین شخصیت‌های جنایی بریتانیا کند. او با بلعیدن جواهرات، در‌واقع سعی می‌کند اثری از خود به جای نگذارد و به دلیل سرقت‌های جسورانه و شیوه‌های خاصش به «مادرخوانده سرقت الماس» مشهور می‌شود. او‌ در کتابش می‌نویسد: «شکم شما بهترین بانک دنیاست، بهترین صندوق اماناتی است که وجود دارد».

هم‌زمان با به نمایش درآمدن این سریال، پوستری که برای سریال در نظر گرفته می‌شود، تأمل‌برانگیز و معنادار است؛ چهار عکس از جوآن بر روی آن با چهره و گریم مختلف که در طول فیلم می‌بینیم، قرار دارد؛ جوآن در نقش مادر، عاشق، دروغگو و دزد.

داستان بیشتر تمرکزش را بر روی زندگی یک زن ناامید تا زنی قوی و شکست‌ناپذیر می‌گذارد که پشت تمام افکار و حرکاتش، ارزش‌های فمینیستی نهفته است. در سریال می‌بینیم که جوآن اصلا به مردان اعتماد نداشت و خود را به‌عنوان یک قهرمان قوی و متکی به خود و توانایی‌هایش می‌دید؛ چرا‌که بارها از سوی مردان، چه پدر، چه همسر و‌... مورد بی‌رحمی قرار گرفته بود.

توانایی سازنده در پرداخت دقیق‌ به تحول شخصیتی جوآن است؛ به همین دلیل است که روایتش هم جذاب است و هم شیرین. تصویر این شخصیت بر اساس واقعیت، نسبتا دقیق است. او با هنرمندی، صحنه‌های دلهره‌آور و معمایی را به شکلی هیجان‌انگیز و تأثیرگذار به بیننده القا کرده است. از این‌رو ما با شش قسمت گیرا، سرگرم‌کننده و حتی متأثرکننده روبه‌رو هستیم که در برخی از لحظات، از‌جمله دیدار مادر و دختر، ما با جوآن همذات‌پنداری و احساس همدردی می‌کنیم. در‌واقع به این نکته باید توجه کرد که قبل از آنکه ما جوآن سارق را ببینیم، زنی را در قاب تلویزیون مشاهده می‌کنیم که می‌خواهد دخترش را به هر قیمتی که شده،‌ پس بگیرد. به گفته منتقدان، هر قسمت از این سریال، یک ساعت پرتنش اما لذت‌بخش برای مخاطبان در پیش دارد.

یکی از برگ‌های برنده سریال، انتخاب سوفی ترنر در نقش جوآن است. ترنر ۲۸‌ساله متولد انگلیس که یکی از ستاره‌های سریال بازی تاج و تخت بود، ‌به جای ایفای یک کاراکتر تخیلی، با نقش جوآن توانست به خوبی از پس یک شخصیت تاریخی برآید. ترنر نخستین بار با نقش اشراف‌زاده‌ای به نام سانسا استارک در مجموعه ‌تلویزیونی فانتزی-حماسی بازی تاج و‌ تخت (۲۰۱۱-۲۰۱۹) برای عموم شناخته شد.

در زمان ساخت مجموعه‌ تلویزیونی جوآن، ترنر که به‌تازگی دومین فرزندش را از شوهر سابقش به دنیا آورده بود، در وهله اول به‌عنوان یک مادر با جوآن ارتباط برقرار کرد و خودش در‌این‌باره می‌گوید: «من در آن زمان به‌شدت تحت تأثیر تغییرات هورمونی در بدنم بودم و آن حس محافظت شدید مادر از فرزند را خوب می‌فهمیدم. اگر مادر نبودم، نمی‌دانم‌ آیا می‌توانستم همین انرژی را به آن ببخشم یا نه؟ مادر مجرد بودن بسیار دشوار است. جوآن به بهترین شکل این موضوع را نشان‌ نمی‌دهد، اما شگفت‌آور است که ببینی این زن برای دخترش می‌جنگد». او در ادامه می‌گوید: «جوآن من را به‌شدت تغییر داد. از استیصال کامل، اراده و جاه‌طلبی به وجود می‌آید. این سریال در دوره‌ای از زندگی من ساخته شد که باید جاه‌طلب می‌بودم و اراده‌ای قوی می‌داشتم و با نیروهایی می‌جنگیدم. این زن به من قدرت زیادی داد. مفهوم مادر‌بودن در دهه ۱۹۸۰ نسبت به امروز تغییر زیادی نکرده است. مادرانگی با شرم زیادی همراه است؛ به محل کار می‌روی، شرمنده‌ای... اگر کار نکنی، شرمنده‌ای». از این جهت سوفی ترنر‌ بسیار هوشمندانه و با زیرکی توانست این حس‌ها را به مخاطبش منتقل کند.

نقش مقابل سوفی ترنر، فرانک دیلان، با نام بویزی است. این بازیگر انگلیسی بیشتر به دلیل بازی در نقش تام ریدل جوان در فیلم هری پاتر و شاهزاده دو‌رگه و نیک کلارک در سریال «از مردگان متحرک بترسید» شناخته شد. او در نقش همسر دوم جوآن و یک سارق باسابقه، بسیار خلاقانه بازی کرد.

یکی از ایراداتی که به سریال می‌توان گرفت، نویسندگی ضعیف است که در برخی سکانس‌ها از ارزش بازی‌ها کاسته می‌شود.

فیلم‌برداری جوآن در شهرهای مختلف انگلستان، بیرمنگام و لمینتون آغاز شد و در خلیج هرن‌کنت به پایان رسید. علاوه بر بازی تحسین‌برانگیز سوفی ترنر و فرانک دیلان، فضاسازی دهه ۸۰ لندن و به نمایش گذاشتن دنیای جنایی زیرزمینی بریتانیا با دقت بالایی انجام شده است. کارگردان به کوچک‌ترین جزئیات اهمیت داده و طراحی صحنه و لباس بسیار عالی درآمده است. موسیقی فیلم با این فضا همخوانی دارد. اما اینکه باید منتظر فصل دوم این سریال با محوریت انتقام یا گسترش امپراتوری سرقت جواهرات باشیم یا نه، در دستان کارگردان است. اما همین فصل کوتاه شش‌قسمتی، حق مطلب را ادا و ما را با یکی از جنایتکاران قرن پیشین آشنا کرد.