تله عسل!

در سال ۱۹۸۶ مرد جوانی به دفتر هفته‌نامه ساندی‌تایمز در لندن مراجعه کرد و اسناد و اطلاعاتی را در اختیار این هفته‌نامه قرار داد که انتشار آن به یکی از مهم‌ترین بمب‌های خبری تبدیل شد که تاکنون در مورد فعالیت‌های هسته‌ای مخفیانه یک دولت منفجر شده است. مردخای وانونو -مردی که آن روز به ساندی‌تایمز مراجعه کردـ یک یهودی مراکشی‌تبار بود که در سال ۱۹۶۳ همراه با خانواده‌اش به اسرائیل مهاجرت کرده و در سال ۱۹۷۱ به ارتش این کشور پیوسته بود. او پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه بن گوریون، به محل کار جدید خود پیوست. همان جایی که ۹ سال بعد اطلاعات آن را فاش کرد و به بزرگ‌ترین رسوایی هسته‌ای در جهان منجر شد: مرکز اتمی دیمونا. اسرائیل هیچ‌گاه فعالیت‌های خود در حوزه ساخت و توسعه سلاح‌های هسته‌ای را نپذیرفته است. نه قبل از ۱۹۸۶ و نه حتی بعد از افشای این فعالیت‌ها توسط مردخای وانونو. اما برخی برآوردها حکایت دارد که اسرائیل اولین سلاح هسته‌ای خود را پیش از جنگ شش‌روزه با اعراب در سال ۱۹۶۷ ساخته بود. در سال ۱۹۶۷ سازمان جاسوسی آمریکا -سیا- در گزارشی برآورد کرد که اسرائیل مواد لازم برای ساخت یک بمب هسته‌ای را «طی شش تا هشت هفته» دارد. نکته جالب آن گزارش اما، نظریه برخی کارشناسان سیا بود. برخی نویسندگان گزارش اعتقاد داشتند اسرائیل در زمان جنگ شش‌روزه با اعراب، «دو بمب خام هسته‌ای قابل استفاده در اختیار داشت». به هر روی جامعه جهانی احتمالا می‌توانست حدس بزند کشوری که وزیر دفاع وقت آن -موشه دایان- صراحتا تأکید می‌کند که «ساخت سلاح‌های هسته‌ای ارزان‌تر و عملی‌تر از توسعه نیروهای نظامی متعارف در اسرائیل است»، حتما از مدت‌ها قبل برنامه‌هایی برای دستیابی به این توان غیرمتعارف اما «ارزان‌تر و عملی‌تر» داشته است. احتمالا به همین دلیل بود که آن سال‌ها ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور آمریکا در دیدار با گلدامایر، نخست‌وزیر اسرائیل لازم می‌دید تذکر دهد که اسرائیل بهتر است «آشکارا سلاح‌های هسته‌ای خود را رو نکند و دست به برنامه‌های آشکار آزمایش جنگ‌افزار هسته‌ای نزند». شاید همین تذکر بود که باعث می‌شد چهار سال بعد در جنگ یوم کیپور، علیرغم میل شیمون پرز برای نشان‌دادن توانایی نظامی هسته‌ای اسرائیل به اعراب، اسرائیل به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای دست نزند و ارزیابی‌های جامعه اطلاعاتی آمریکا همچنان بر این باور پافشاری کند که اسرائیل توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد اما «به صورت محدود». این ارزیابی تا اواسط دهه ۸۰ میلادی بر وجود حدود ۱۰ تا ۲۰ بمب هسته‌ای در اسرائیل حکایت داشت. ارزیابی‌هایی که گزارش‌های آن محرمانه نگاه داشته می‌شد و افکار عمومی اطلاع چندانی از کلیات یا جزئیات آنها نداشتند. اینجا بود که داستان ابتدایی این روایت اهمیت دوچندان می‌یافت. برگردیم به ادامه روایت وانونو. مردخای وانونو حدود ۹ سال در نیروگاه هسته‌ای دیمونا -همان جایی که اسرائیل آن را تا آن زمان یک «کارخانه تولید محصولات نساجی» در صحرای نقب معرفی کرده بود- مشغول به کار بود. دیمونا و سیاست‌های هسته‌ای اسرائیل همواره پشت شیشه‌های مات نگاه داشته شده بود، چیزی که با باورهای ضد هسته‌ای و افکار صلح‌طلبانه‌ای که به تدریج در وانونو شکل می‌گرفت، در تضاد بود. وانونو تحت تأثیر همین تضاد درونی، با واردکردن مخفیانه یک دوربین عکاسی به داخل سایت هسته‌ای دیمونا، تصاویری از فرایند ساخت سلاح هسته‌ای که اسرائیل تحت تدابیر شدید حفاظتی مشغول آن بود، تهیه کرد و بعد از جمع‌آوری مدارک از کار خود استعفا داد، از اسرائیل خارج شد، دین خود را تغییر داد، به مسیحیت گروید و به یک گروه استرالیایی مسیحی مخالف جنگ‌افزارهای هسته‌ای پیوست. روز موعود اما برای او یک سال بعد از راه رسید، وقتی که در روزهای نخست اکتبر ۱۹۸۶ وارد دفتر ساندی‌تایمز شد و اطلاعات، تصاویر و گزارش‌های محرمانه خود از فعالیت رازآلود هسته‌ای اسرائیل را در اختیار این نشریه گذاشت. ساندی‌تایمز روز ۵ اکتبر تیتری را به عنوان تیتر گزارش اصلی خود منتشر کرد که جهان را تکان داد: «رازهای فعالیت هسته‌ای اسرائیل افشا شد». گزارشی که نه تنها تأیید می‌کرد اسرائیل به سرعت مشغول ساخت سلاح هسته‌ای است که خبر می‌داد این کشور در همان زمان دارای ۲۰۰ بمب تقویت‌شده، بمب‌های نوترونی و کلاهک‌های قابل حمل توسط هواپیماهای آمریکایی اف ۱۶ است. افشای این اطلاعات یک بمب خبری تمام‌عیار بود، هرچند که در عمل خللی در فعالیت‌های اسرائیل برای توسعه تسلیحات هسته‌ای ایجاد نکرد اما بر همه تردیدها درخصوص این فعالیت‌ها مهر تأیید زد. اسرائیل حالا رسما ششمین کشور دنیاست که سلاح هسته‌ای دارد، هرچند که هرگز و به هیچ عنوان و در هیچ دولتی به این موضوع اذعان نکرده است. این کشور در کنار هند، پاکستان و کره شمالی، یکی از چهار کشور مسلح به سلاح هسته‌ای است که پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را امضا نکرده و صراحتا اعلام کرده که علیرغم فشارهای بین‌المللی این پیمان را مخالف منافع ملی و امنیتی خود می‌داند و آن را امضا نخواهد کرد. همه اینها اما باعث نمی‌شد اسرائیلی‌ها عامل افشای بزرگ‌ترین راز نظامی خود را فراموش کنند. موساد تصمیم به ربودن وانونو و برگرداندن او به اسرائیل گرفت. فقط یک مشکل وجود داشت. مردخای وانونو در خاک انگلستان اقامت داشت و موساد به دلیل قراردادهای امنیتی خود با سازمان امنیت خارجی انگلستان، نمی‌خواست در خاک این کشور دست به آدم‌ربایی بزند. بنابراین برنامه موسوم به «تله عسل» برای وانونو طرح‌ریزی شد و یک مأمور اطلاعاتی زن عضو موساد با نام عملیاتی «سیندی» به عنوان یک «توریست آمریکایی» و به صورت «اتفاقی» با وانونو آشنا شد. سیندی یا همان شیریل حنین، وانونوی ۳۱ساله را به ایتالیا کشاند و در آنجا کماندوهای موساد او را بازداشت کرده و در یک کشتی حمل بار و در داخل جعبه یخچال در حالی که خیال می‌کرد سیندی هم قربانی او شده است به اسرائیل بردند. او در اسرائیل به اتهام جاسوسی، خیانت به کشور و افشای اسرار هسته‌ای به مدت ۱۸ سال زندانی شد و پس از آزادی در سال ۲۰۰۴، اجازه خروج از اسرائیل و گفت‌وگو با هیچ فرد خارجی را نداشت. او یک بار دیگر هم به دلیل تخطی از شرایط آزادی و گفت‌وگو با یک رسانه خارجی -روزنامه الحیات- به شش ماه حبس محکوم شد. همان مصاحبه‌ای که در آن اظهار داشت «دلایل محکمی وجود دارد که ترور جان اف کندی در پاسخ به فشاری انجام گرفته است که او به بن‌ گوریون، نخست‌وزیر وقت اسرائیل برای روشن‌کردن وضعیت تأسیسات هسته‌ای دیمونا وارد کرده است». به هر روی، سیاست اسرائیل در قبال فعالیت هسته‌ای خود کماکان سیاست ابهام است و سیاست‌مداران اسرائیلی سال‌هاست که در برابر پرسش خبرنگاران در مورد وجود تسلیحات هسته‌ای در سرزمین‌های اشغالی، همواره به یک جمله بسنده کرده‌اند «در پاسخ به این پرسش سکوت می‌کنم».

حالا سال‌هاست که دیگر کسی در جهان تأسیسات دیمونا را به عنوان «کارخانه تولیدات نساجی» نمی‌شناسد و همه می‌دانند که یکی از رازآمیزترین تأسیسات هسته‌ای جهان در آنجا مشغول به فعالیت است؛ اما خب، انتظار بیهوده‌ای است که از دنیایی که چشمانش را به نسل‌کشی فلسطینیان توسط دولت اسرائیل بسته، توقع داشته باشیم واکنشی به بزرگ‌ترین تولید‌کننده مخفیانه  سلاح‌های هسته‌ای جهان داشته باشد.