ایستگاه آخر تور

‌مهدی بازرگان: عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، با هدف دیدار با مقام‌های بلندپایه پاکستان درباره روابط دوجانبه و بررسی تحولات منطقه‌، شامگاه دوشنبه وارد اسلام‌آباد، پایتخت پاکستان شد. به نوشته ایسنا، مسئول سیاست خارجی کشورمان و هیئت همراه در بدو ورود به پایگاه هوایی نورخان از سوی نسیم ورایچ، معاون منطقه‌ای وزارت امور خارجه پاکستان، و رضا امیری‌مقدم، سفیر ایران در پاکستان، مورد استقبال قرار گرفتند. عراقچی اواسط آذرماه ۱۳۹۷ و در مقام معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران، سفر رسمی به پاکستان انجام داده بود.

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بامداد روز سه‌شنبه و‌ هنگام ورود به پاکستان، در جمع خبرنگاران‌ در‌باره اهداف سفرش به این کشور همسایه خاطرنشان کرد: «این سفر در ادامه سفرهای دوره‌ای که من در چند هفته گذشته به منطقه داشتم، انجام شده است. در حقیقت سفر به پاکستان در مرحله آخر گذاشته شده بود و اکنون خوشحال هستیم که این سفر انجام شده است‌». در جریان این سفر، عراقچی عصر دیروز سه‌شنبه با شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، دیدار کرد. پیش‌تر و صبح سه‌شنبه بود که وزارت امور خارجه پاکستان با انتشار پیامی در صفحه رسمی خود در شبکه اجتماعی ایکس از استقبال «محمد اسحاق دار»، معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه پاکستان، از عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در وزارت امور خارجه پاکستان خبر داد. وزارت امور خارجه پاکستان اعلام کرد: «اسحاق دار و عراقچی درباره مسائل دوجانبه و منطقه‌ای با تمرکز ویژه بر تجارت، اقتصاد، انرژی و تحولات جاری در غرب آسیا گفت‌وگو کردند». وزارت امور خارجه پاکستان در صفحه اجتماعی ایکس در گزارشی از دیدار «‌سید‌عباس عراقچی» و «محمد اسحاق دار‌» نوشت: «وزیران امور خارجه دو کشور ایران و پاکستان در جریان دیداری که با یکدیگر در اسلام‌آباد داشتند بر تقویت روابط دو کشور از طریق افزایش همکاری‌ها در حوزه‌های تجارت و انرژی تأکید کردند». در این دیدار که در محل وزارت خارجه پاکستان برگزار شد، عباس عراقچی و محمد اسحاق دار بر اهمیت افزایش همکاری‌های دو کشور در حوزه‌های مرزی نیز تأکید کردند. این دو دیپلمات عالی‌رتبه ایران و پاکستان همچنین در این دیدار در مورد آخرین تحولات غرب آسیا نیز گفت‌وگو و تجاوزات اسرائیل علیه فلسطینیان را به‌شدت محکوم کردند. پس از آن، نوبت به برگزاری نشست خبری مشترک رسید. وزیر امور خارجه ایران در کنفرانس خبری مشترک با همتای پاکستانی خود در اسلام‌آباد از سفر به کشور دوست و برادر، پاکستان به‌ عنوان بخشی از رایزنی‌هایش با مقامات کشورهای منطقه، به‌ویژه همسایگان ایران، درباره وضعیت کنونی منطقه ابراز خرسندی کرد و با اشاره به تحولات خاورمیانه بیان کرد: «همه ما می‌دانیم که رژیم صهیونیستی مرتکب جنایات بی‌شمار و نسل‌کشی در نوار غزه شده است و همچنان به گسترش خشونت در لبنان و سایر نقاط در منطقه ادامه می‌دهد. این جنایات اکنون به لبنان کشیده شده است‌».

 در زمان مناسب، پاسخ رژیم صهیونیستی را خواهیم داد

عراقچی در این نشست به حمله احتمالی تهران هم پرداخت و یادآور شد: «رژیم اسرائیل با حمله به برخی نقاط در مراکز نظامی ایران در ۲۶ اکتبر بیش‌از‌پیش ماهیت جنگ‌طلبانه و تجاوزگرانه خود را نشان داد. برخلاف رژیم صهیونیستی، جمهوری اسلامی ایران به دنبال تشدید تنش نیست، اما حق اساسی خود را برای دفاع مشروع، طبق ماده ۵۰ منشور سازمان ملل محفوظ می‌دانیم. ما به‌طور قطع در زمان مناسب، به شکل مناسب و به شکلی حساب‌شده و دقیق به این تجاوزگری رژیم صهیونیستی پاسخ خواهیم داد‌».

‌‌ قدردانی از موضع پاکستان در محکومیت تجاوز رژیم صهیونیستی به ایران

سکاندار سیاست خارجی کشورمان همچنین در اظهارات خود از واکنش پاکستان برای محکوم‌کردن تجاوز رژیم صهیونیستی به ایران قدردانی کرد و اظهار داشت: «ما عمیقا از دولت و مردم پاکستان در محکوم‌کردن تعدی رژیم اسرائیل علیه ایران تشکر می‌کنیم. مقامات پاکستان، به‌ویژه نخست‌وزیر محترم این کشور، موضع صریح و محکمی را در این زمینه اتخاذ کرد که ما عمیقا قدردان آن هستیم‌».

جامعه بین‌الملل در متوقف‌کردن نسل‌کشی رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه و تجاوزگری‌های آن قصور کرده است

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران این را هم افزود: «دولت و مردم پاکستان همچنین به‌طور قوی از مردم غزه و فلسطین در طول یک سال گذشته حمایت کرده‌اند، اما متأسفانه جامعه بین‌الملل در متوقف‌کردن نسل‌کشی رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه و تجاوزگری‌های آن قصور کرده است که هم امنیت و ثبات منطقه و هم جهان را به خطر می‌اندازد». عراقچی با بیان اینکه «کشورهای اسلامی برای رسیدگی به این بحران و متوقف‌کردن جرائم رژیم صهیونیستی تلاش می‌کنند»، خاطر‌نشان کرد: «ما در نشست آتی سازمان همکاری اسلامی برای یافتن راه‌حلی به منظور پایان‌دادن به این جنایات و کاهش درد‌و‌رنج مردم غزه و لبنان، به‌ویژه با نزدیک‌شدن به فصل زمستان که به‌طور قطع بر سختی و رنج مردم آواره و بی‌خانمان و پناهندگان در نوار غزه و لبنان می‌افزاید، تلاش خواهیم کرد». دیپلمات ارشد ایران همچنین گفت: «پاکستان در این روند مشارکت فعال و قابل توجهی داشته است. من با محمد اسحاق دار، برادر و همتای پاکستانی خود درباره آخرین وضعیت و تحولات منطقه، چگونگی مقابله با تهدیدات رژیم صهیونیستی و راه‌های کاهش تنش‌ها رایزنی کردم. به‌علاوه، ‌موضوعات دوجانبه و توسعه روابط میان دو کشور مورد بحث و رایزنی قرار گرفت».

تأکید بر عزم و تعهد ایران برای تعمیق و گسترش روابط با پاکستان

در ادامه نشست خبری مشترک، عراقچی مناسبات دو‌جانبه‌ایران و پاکستان را پیش کشید و گفت: «با توجه به روابط قدیمی و تاریخی میان تهران و اسلام‌آباد و وجود قرابت فرهنگی، تاریخی و مذهبی میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی پاکستان، بر عزم و تعهد خود برای تعمیق و گسترش روابط دوستانه، برادرانه و مبتنی‌بر همسایگی خود از طریق تقویت همکاری‌های دو کشور در تمامی زمینه‌ها، از جمله اقتصادی، تجاری، سیاسی، علمی، فرهنگی و گردشگری تأکید می‌کنم». وزیر امور خارجه هدف از این دور از رایزنی‌ها را ارتقای سطح روابط و همکاری‌های دوجانبه میان ایران و پاکستان به‌ویژه در حوزه تجاری و اقتصادی توصیف کرد. او همچنین به معضل تروریسم پرداخت و تأکید کرد که این تهدیدی برای هردو کشور و البته تمام منطقه و علاوه‌براین، تهدیدی جهانی برای تمام جامعه بین‌الملل است. وزیر امور خارجه ایران تصریح کرد: «با در نظر گرفتن اینکه تروریسم تهدیدی منطقه‌ای است، ما بر تعهد خود برای رسیدگی و مقابله با این پدیده از طریق همکاری با کشورهای منطقه تأکید می‌کنیم. ایران و پاکستان در این برهه زمانی‌ متعهد به همکاری با یکدیگر در سطوح مختلف و از طریق کانال‌های امنیتی، نظامی و سیاسی برای مقابله با تروریسم هستند و برای آن تلاش می‌کنند. ما همچنین مصمم به ادامه این روند هستیم». مسئول سیاست خارجی کشورمان در پایان از میزبانی دولت و ملت پاکستان از هیئت ایرانی در جریان سفرش به اسلام‌آباد قدردانی کرد و به نیابت از جمهوری اسلامی ایران از همتای پاکستانی خود دعوت کرد تا در یک سفر رسمی به تهران در نشست آتی وزیران سازمان همکاری اقتصادی (ECO) شرکت کند.

حمله اسرائیل، نقض آشکار حاکمیت ملی ایران بود

محمد اسحاق دار، وزیر امور خارجه پاکستان، نیز در کنفرانس خبری مشترک با عراقچی به تبادل نظر درباره وضعیت فعلی و تحولات منطقه غرب آسیا و جهان اشاره کرد و متذکر شد: «ما گفت‌وگوی خوبی با تمرکز بر بحران منطقه، تبعات آن، محروم‌شدن از حق تعیین سرنوشت کشورها، ضرورت پایبندی به قوانین بین‌المللی و پاسخ‌گویی داشتیم». اسحاق دار در این کنفرانس خبری بر ضرورت آتش‌بس فوری، تنش‌زدایی و گفتمان با هدف به رسمیت شناختن حق مردم فلسطین برای تعیین سرنوشت خود تأکید کرد و در این نشست به موضع‌گیری «به‌موقع و تند» پاکستان که حمله نظامی اسرائیل به نقاطی در ایران را محکوم کرده بود، اشاره داشت و به گفته او: «این حمله نقض آشکار حاکمیت ملی ایران بود».

افزایش همکاری‌های ایران و پاکستان در حوزه مدیریت مرزها و چالش‌های مشترک

اسحاق دار درباره روابط دوجانبه ایران - پاکستان بیان کرد: «ما در حوزه روابط دوجانبه، درباره روش‌ها و راهکارهای اعلام همکاری در چندین حوزه مهم، از جمله تجارت، انرژی و امنیت مرزها گفت‌وگو کردیم. توافق کردیم که همکاری‌ها در حوزه مدیریت مرزها و چالش‌های مشترک را افزایش بدهیم». او در همین راستا عنوان داشت: «دو طرف تأکید کردیم تروریسم و افراط‌گرایی تهدیدی جدی علیه صلح منطقه ایجاد می‌کند و متعهد شدیم که اقدامات مشترکمان برای ریشه‌کن‌کردن این چالش‌ها را هماهنگ کنیم». اسحاق دار در ادامه بیان کرد: «من از برادر عزیزم قدردانی می‌کنم که حمایت جمهوری اسلامی ایران از عضویت پاکستان در گروه بریکس را تکرار کرد. همچنین قدردان حمایت او و کشورش از زائرانمان هستم که به زیارت و اماکن مقدس می‌روند. او به من اطمینان خاطر داد و در مورد اخیری که پیش آمد نیز‌ رفتار ایران حاکی از لطف و حمایت به‌موقع بود». این دیپلمات عالی‌رتبه پاکستانی همچنین گفت: تصمیم گرفتیم در نشست مشترک آتی سران کشورهای اسلامی که در ۱۱ نوامبر در جده برگزار خواهد شد و دستور کار آن هنوز رسمی نشده است، تلاش کنیم به رویکرد مشترکی نسبت به اهداف این  نشست برسیم.

ایران و ‌پاکستان رابطه‌ای راهبردی

اشتراکات تاریخی و فرهنگی و نیز اقتضائات ژئوپلیتیکی ناشی از ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک بین ایران و پاکستان، طبعا شرایط ویژه‌ای را برای تهران و اسلام‌آباد در مورد روابط دوجانبه ایجاد کرده است. این همسایه‌ کلیدی کشورمان اگرچه به واسطه اتفاقات دی‌ماه سال گذشته برای چند روز روابط خود با ایران را کاهش داد، اما نه‌تنها در سریع‌ترین زمان ممکن مناسبات دو‌طرفه به حالت عادی بازگشت، بلکه اسلام‌آباد در جریان تحولات اخیر خاورمیانه با محوریت تنش تهران - تل‌آویو، حمایت جدی از ایران داشته است که نشان می‌دهد پاکستان به تداوم و ارتقای روابط دوجانبه با ایران و با هدف تحقق منافع دو کشور و نیز رسیدن به منافع منطقه‌ای در حوزه شبه‌قاره و جنوب آسیا نیازمند است. بنابراین سفر عباس عراقچی در واپسین ساعات روز دوشنبه به پاکستان می‌تواند فصل تازه‌ای از دیپلماسی دولت چهاردهم با تنها قدرت اتمی جهان اسلام باشد که در مرزهای شرقی کشور قرار دارد. در همین راستا، چنان‌که مطرح است، اجرائی‌کردن موافقت‌نامه همکاری‌های امنیتی برای تقویت نیروها برای مقابله با تهدیدها و خطرات مشترک و نیز بهبود وضعیت رفاه و اشتغال مرزنشینان از جمله موضوعات همکاری مرزی دو کشور به شمار می‌رود و دراین‌باره اقدامات مشترکی انجام شده است که از آن جمله می‌توان به امضای یادداشت‌تفاهم همکاری در مورد ایجاد بازارچه‌های مرزی اشاره کرد. البته باید اذعان داشت که یکی از موضوعات مهم در روابط دو کشور ایران و پاکستان ناظر به قرارداد خط لوله گاز IP است که در سال ۲۰۰۹ توسط رؤسای وقت دو کشور به امضا رسید. با وجود آنکه جمهوری اسلامی ایران اقدام به ساخت خط لوله تا نزدیکی مرز پاکستان کرد، اما اجرای توافق مذکور از سوی پاکستان تاکنون با تأخیر روبه‌رو بوده است. جمهوری اسلامی ایران همواره نگاه مثبتی نسبت به این پروژه داشته و در همین راستا، در سال ۲۰۱۹ اقدام به تمدید قرارداد تا سال ۲۰۲۴ کرد. درحال‌حاضر جمهوری اسلامی ایران ناچار به طرح شکایت بر‌اساس ضوابط قراردادی است. رایزنی‌ها میان مقامات دو کشور برای رسیدن به راه‌حلی مشترک در جریان است و هر زمانی که طرف پاکستانی گام اجرائی برای پیشرفت پروژه بردارد، می‌توان مسیر حقوقی را متوقف کرد. سفر عراقچی به پاکستان و تقویت مناسبات با همسایه شرقی از این رو هم می‌تواند محل بحث باشد.