مونیخ؛ استمرار گفتمان امنیتی جنگ سرد

محمود اشرفی: جنگ سرد در آغاز دهه 90 قرن بیستم به پایان رسید، اما میراث این دوران پرآشوب هنوز ادامه دارد. کنفرانس امنیتی مونیخ یکی از فرایند‌های سیاسی تنیده‌شده در تاریخ جنگ سرد بوده که در نیمه این دوران تاریخی در آلمان پایه‌گذاری شد. این تشکل سیاسی بر محور گفتمان امنیتی بلوک غرب شکل گرفت. کنفرانس امنیتی مونیخ در هنگام پایه‌گذاری هدف‌، یافتن سازوکارهای مناسب برای برقراری امنیت در جهان را پیش‌رو نداشت. مأموریت این سازمان گفت‌وگو و یافتن شیوه‌های مناسب دیپلماتیک و نظامی برای رویارویی با اتحاد شوروی سابق و مجموعه بلوک شرق بود. در دوران جنگ سرد نظریه‌پردازان بلوک غرب، جهان سوسیالیستی و بلوک شرق را جاودانه می‌پنداشتند؛ بنابراین مفهوم امنیت در بلوک غرب اتخاذ تدابیر امنیتی برای مقابله با تهدیدات بی‌پایان بلوک شرق بود.

با فروپاشی شوروی و بلوک شرق، انتظار می‌رفت مفهوم امنیت مبتنی بر بلوک سیاسی جای خود را به مساعی جامعه جهانی برای امنیت بین‌المللی بدهد، اما جهان در‌ حال‌ حاضر با چنین سمت‌وسویی در زمینه امنیت روبه‌رو نیست.

کنفرانس امنیتی مونیخ تنها میراث جنگ سرد نیست. سیاست‌های یک‌جانبه‌گرایانه روسیه نیز بازتابی از تمایلات سیاسی بلوک شرق سابق است. این عامل و سیاست سیاسی-اقتصادی خزنده چین، کنفرانس امنیتی مونیخ را از اندیشیدن درباره امنیت جهانی دور می‌کند.

از ‌این‌رو عمده‌ترین اهداف و موضوعات پیش‌روی این کنفرانس، تهدیدات روسیه، گسترش حوزه ناتو برای امنیت کشور‌های حوزه بالتیک و به‌طور کلی تأمین امنیت اروپاست. این به مفهوم دست‌و‌پا‌زدن در مفاهیم رایج در هنگام جنگ سرد و استمرار همان گفتمان امنیتی است. کنفرانس امنیتی مونیخ از عمده‌ترین و اساسی‌ترین عوامل امنیتی غافل است. بحران‌های زیست‌محیطی در آینده‌ای نه‌چندان دور چالش‌های بزرگی فراراه امنیت جهانی خواهند بود.

این کنفرانس تنها نیم‌نگاهی به این موضوعات حیاتی دارد. چهار دهه پیش نوشتم اگر جهان توسعه‌یافته غرب در زمینه رفاه جهان توسعه‌نیافته اقدامات اساسی انجام نداده و در این زمینه تعدیلاتی نداشته باشد، ما در قرن بیست‌و‌یکم با مهاجرت گروهی پیادگان از شرق به غرب روبه‌رو خواهیم بود. و این ماجرای تلخ را امروز مشاهده می‌کنیم.