آمریکا و اسرائیل علیه طرح مصر

طرح بازسازی غزه که از سوی مصر پیشنهاد شده بود، در نشست اضطراری رهبران کشورهای عربی که در قاهره برگزار شد، به تأیید رسید؛ اما آمریکا و اسرائیل با این طرح مخالفت کرده‌اند. عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، در بیانیه پایانی این اجلاس اعلام کرد طرح بازسازی نوار غزه بدون نیاز به جابه‌جایی جمعیت ساکن این منطقه پذیرفته شده است. او همچنین تأکید کرد صلح واقعی بدون تشکیل کشور مستقل فلسطین محقق نخواهد شد.

شاهزاده فیصل بن‌فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی، نیز طی سخنرانی در این نشست ویژه اتحادیه عرب درباره غزه، بر اهمیت تضمین‌های بین‌المللی و پایبندی به قطع‌نامه‌های سازمان ملل برای حفظ آتش‌بس در این منطقه تأکید کرد. او تصریح کرد فلسطینی‌ها حق دارند سرنوشت خود را تعیین کرده و کشوری مستقل براساس مرزهای سال ۱۹۶۷ با پایتختی قدس شرقی تشکیل دهند. او همچنین با اشاره به طرح پیشنهادی دونالد ترامپ برای بازسازی نوار غزه اظهار کرد این بازسازی باید طوری انجام شود که مردم غزه همچنان در سرزمین خود بمانند. او بر حمایت عربستان از اقداماتی که از سوی تشکیلات خودگردان فلسطینی برای تأمین امنیت و ثبات منطقه انجام می‌شود، تأکید کرد.

در عین حال، مذاکرات مرحله دوم آتش‌بس میان اسرائیل و حماس با حضور نمایندگان ایالات متحده در قاهره آغاز شده است. دونالد ترامپ پس از بازگشت به قدرت در ژانویه، با پیشنهاد تبدیل نوار غزه به منطقه‌ای شبیه «ریویرا خاورمیانه» و انتقال جمعیت فلسطینی آن به کشورهای همسایه نظیر مصر یا اردن، واکنش‌های گسترده‌ای را رقم زده بود.

از سوی دیگر، پس از تصویب طرح بازسازی پیشنهادی مصر، برایان هیوز، سخنگوی شورای امنیت ملی ایالات متحده، اعلام کرد واشنگتن با این پیشنهاد مخالف است. او بیان داشت این طرح واقعیت‌های غیرقابل سکونت بودن غزه را نادیده می‌گیرد؛ چراکه شرایط کنونی منطقه، پر از آوار و مهمات منفجرنشده، اجازه زندگی عادی را به ساکنان آن نمی‌دهد. هیوز افزود رئیس‌جمهور ترامپ همچنان بر نظر خود مبنی‌بر بازسازی غزه بدون حضور حماس تأکید دارد و ایالات متحده منتظر ادامه مذاکرات برای رسیدگی به این مسئله باقی خواهد ماند.

وزارت خارجه اسرائیل در واکنش به طرح پیشنهادی نشست قاهره با انتشار بیانیه‌ای تأکید کرده است‌ این ایده توانایی پرداختن به واقعیت‌های جدید سیاسی و امنیتی در غزه، به‌ویژه پس از حمله هفتم اکتبر حماس را ندارد و همچنان بر دیدگاه‌های قدیمی و ناکارآمد مبتنی است. در بیانیه مذکور، دولت اسرائیل انتقاد شدیدی را متوجه کشورهای عربی کرد؛ چراکه مصوبه اخیر آنان شامل محکومیت صریح حمله حماس نبود و در عین حال همچنان تشکیلات خودگردان فلسطین و آژانس امدادرسانی و کاریابی برای آوارگان فلسطینی (آنروا) را به‌ عنوان نهادهای اصلی برای مدیریت منطقه معرفی می‌کند. اسرائیل ادعا می‌کند این دو نهاد، سابقه‌ای طولانی در فساد، حمایت‌های غیرمستقیم از گروه‌های فلسطینی و عدم توانایی در حل بحران‌های منطقه‌ای دارند.

از سوی دیگر، اسرائیل ضمن حمایت از طرح ارائه‌شده توسط دونالد ترامپ که شامل اسکان مجدد مردم غزه و بازسازی ساختاری این منطقه است، تأکید کرد‌ گروه حماس نباید همچنان در قدرت بماند. اسرائیل به روشی قاطع اعلام کرده‌ فقط با ساختارهای جایگزین برای اداره غزه موافق است که توانایی مقابله با تهدیدهای امنیتی و سیاسی حماس را داشته باشند. هم‌زمان با نشست قاهره، گروه حماس نیز بیانیه‌ای صادر کرد و از رهبران کشورهای عربی خواست‌ به مقاومت در برابر هرگونه طرح جابه‌جایی یا تغییر جمعیتی در غزه پایبند باقی بمانند. حماس می‌گوید چنین اقداماتی در راستای منافع اسرائیل و نقض حقوق انسانی و تاریخی فلسطینی‌ها خواهد بود. آنها از جهان عرب انتظار دارند راه‌حلی فوری برای پایان‌دادن به بحران انسانی در غزه ارائه دهند و مانع عملی‌شدن نقشه‌های اسرائیل برای تخلیه فلسطینیان شوند.

در همین راستا، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین نیز وارد میدان شد و اعلام کرد که این نهاد آماده بازگشت به غزه و پذیرش مسئولیت‌های امنیتی و اجرائی است. عباس در نشست قاهره عنوان کرد‌ یک کمیته ویژه کاری تشکیل داده شده تا شرایط لازم برای بازگشت تدریجی تشکیلات خودگردان فراهم شود. او همچنین توضیح داد نیروهای امنیتی این تشکیلات تحت برنامه‌ای جامع، پس از بازسازی ساختارهایشان در مصر و اردن آموزش خواهند دید تا آماده اجرای وظایف امنیتی در غزه باشند. تشکیلات خودگردان فلسطین تا سال ۲۰۰۷ مدیریت غزه را در دست داشت، اما پس از درگیری‌های شدید با گروه حماس، کنترل این منطقه را از دست داد. طرح مصر اما به‌گونه‌ای طراحی شده که زمینه‌ساز بازگشت این نهاد به صحنه قدرت باشد.

با وجود تلاش‌های پیوسته برای برگزاری انتخابات ملی فلسطین در دهه گذشته، این انتخابات همواره لغو شده‌ است. رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین همچنین ادعا کرد برای همه کسانی که از جنبش فتح که در کرانه غربی حاکم است اخراج شده‌اند، عفو عمومی صادر خواهد کرد. در همین راستا، آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، اعلام کرد‌ از طرح مصر برای بازسازی غزه بدون جابه‌جایی ساکنان فلسطینی آن که در نشست سران عرب در قاهره مطرح شد، به‌شدت حمایت می‌کند.

گوترش گفت: «من از ابتکار عمل رهبری‌شده توسط کشورهای عربی برای حمایت جهت بازسازی غزه که به‌وضوح در این اجلاس مطرح شده است، استقبال کرده و به ‌طور قوی از آن پشتیبانی می‌کنم». او افزود: «سازمان ملل آماده است به‌ طور کامل در این تلاش همکاری کند». براساس این گزارش، مصر در حال مذاکره با دیپلمات‌های اروپایی، امارات، عربستان سعودی و قطر در این زمینه است. همچنین محور اصلی این پیشنهاد، ایجاد یک حاکمیت فلسطینی برای اداره غزه است که بدون همسویی با حماس یا تشکیلات خودگردان باشد.

جزئیات طرح قاهره

طرح پیشنهادی مصر برای آینده غزه شامل سه مرحله اصلی است که به‌ صورت جزئی اهداف گسترده‌ای را دنبال می‌کند. مرحله اول که مدت‌زمان شش‌ماهه خواهد داشت، بر تشکیل یک کمیته اجرائی فلسطینی متمرکز است که وظیفه نظارت بر پاک‌سازی خرابه‌ها و افتتاح مسیرهای تردد را بر‌عهده دارد. پس از آن قرار است حدود ۲۰۰ هزار واحد مسکونی موقت ساخته شود تا بیش از 1.2 میلیون نفر اسکان یابند. علاوه‌بر‌این، طبق برنامه مذکور، بیش از ۶۰ هزار ساختمان آسیب‌دیده بازسازی خواهند شد. مراحل بعدی این طرح برای بازسازی بلندمدت در غزه زمان‌بندی شده‌اند و انتظار می‌رود بین چهار تا پنج سال طول بکشند.

در این بازه زمانی، تلاش‌ها بر احداث حداقل ۴۰۰ هزار واحد مسکونی جدید متمرکز خواهد شد. همچنین توسعه زیرساخت‌هایی نظیر بندرها، فرودگاه بین‌المللی غزه و شبکه حمل‌ونقل نیز بخشی از این چشم‌انداز است. با این حال، پیش‌نویس مصری هنوز پرسش‌های بزرگی را بی‌پاسخ گذاشته است. یکی از نقاط ضعف اساسی طرح، مشخص‌نبودن چارچوب‌های اجرائی در صورت مخالفت حماس با خلع سلاح یا خروج از قدرت است. اگرچه پیش‌بینی شده که یک نیروی بین‌المللی با مشارکت کشورهای عربی ایجاد شود تا مسئولیت تأمین امنیت محلی را به پلیس جدید غزه منتقل کند، اما جزئیات بیشتری درباره ابزارهای اجرائی مطرح نشده است.

در این پیش‌نویس آمده است هر دو نهاد امنیتی و حاکمیتی از سوی یک هیئت‌مدیره هدایت و نظارت می‌شوند که این هیئت‌مدیره متشکل از کشورهای کلیدی جهان عرب، اعضای سازمان همکاری اسلامی، ایالات متحده، بریتانیا، اتحادیه اروپا و سایرین خواهد بود. نکته مهمی که در طرح مصر وجود دارد، این است که در این ایده هیچ تعهد مالی خاصی وجود ندارد. همچنین در این طرح گفته نشده که چه کسی برای بازسازی غزه هزینه خواهد کرد و این در حالی است که سازمان ملل برآورد کرده است، بازسازی غزه به بیش از ۵۳ میلیارد دلار نیاز دارد.

دو منبع به رویترز گفته‌اند کشورهای حاشیه خلیج فارس و کشورهای عربی باید حداقل ۲۰ میلیارد دلار در مرحله اولیه بازسازی اختصاص دهند. مصر پیش‌بینی می‌کند کشورهای عضو هیئت‌رئیسه می‌توانند صندوقی برای حمایت از هیئت حاکمه موقت ایجاد کنند و به دنبال کمک‌هایی برای طرح بازسازی و توسعه بلندمدت غزه باشند.