نظم شکننده
«روایت والا» چکیده‌ای از نظریات علی رضاقلی درباره علل مسئله توسعه‌نیافتگی ایران است که می‌توان آن را با نظریه «چرخه شوم بازتولید نظم شکننده» او توضیح داد. مسئله اصلی رضاقلی در مقام متفکری که نگاهی بومی به تاریخ داشت و ابعاد پنهان جامعه ایرانی را می‌شناخت، وجود یک چرخه تکراری اقتصاد سیاسی در تاریخ ایران بود که برعکس نظم اجتماعی در اروپا تکاملی نبوده است.
روایت والا
روایت علی رضاقلی (والا) از مسئله توسعه در ایران
رضا مجیدزاده
زیر نظر محسن رنانی
«روایت والا» چکیده‌ای از نظریات علی رضاقلی درباره علل مسئله توسعه‌نیافتگی ایران است که می‌توان آن را با نظریه «چرخه شوم بازتولید نظم شکننده» او توضیح داد. مسئله اصلی رضاقلی در مقام متفکری که نگاهی بومی به تاریخ داشت و ابعاد پنهان جامعه ایرانی را می‌شناخت، وجود یک چرخه تکراری اقتصاد سیاسی در تاریخ ایران بود که برعکس نظم اجتماعی در اروپا تکاملی نبوده است. رضاقلی با رویکردهای مختلفی ازجمله جامعه‌شناسی اقتصادی و جامعه‌شناسی سیاسی و بعد نهادگرایی به مسئله توسعه‌نیافتگی پرداخته است. از دیدِ او رویکرد میان‌رشته‌ای نهادگرایی نسخه داگلاس نورث برای تبیین شرایط ایران کارآمدتر است اما رضاقلی روش نورث را به صورت بومی برای اقتصاد ایران به کار می‌گیرد. نقطه عزیمت نهادگرایان به موضوع توسعه این است که برعکس پیش‌بینیِ اقتصاددانان کلاسیک، تجارت موجب برابری سطح رفاه کشورها نشده است و از طرف دیگر، عکس اصول تکامل، اقتصادهای ضعیف در طی زمان دوام آورده‌اند. درواقع نهادگرایی قصد دارد عملکرد اقتصادی متفاوت کشورها را تبیین کند. البته رضاقلی پیش از آنکه مفاهیم نهادگرایی را مرکز تحلیل‌های خود قرار دهد، در کتاب «جامعه‌شناسی خودکامگی» عناصر نظریه نهادگرایی را به کار می‌گیرد و نظام ایران را نظامی میلیتاریزه، قبیله‌ای، با اقتصاد بسته و به‌شدت خصومت‌آمیز می‌خواند. از این‌رو رضاقلی مفهوم «اقتصاد غارتی» را مطرح می‌کند که خشونت مهارنشده ایلی از عناصر اصلی آن است و او این مفهوم را برای توصیف نظم اجتماعی ایران و چرخه تکرارپذیر آن به کار می‌برد که همان منظور نورث و همفکرانش از خشونت را می‌رساند. در تحلیل‌های رضاقلی نقش تاریخ نیز برجسته است و او سعی دارد خصوصیات نظم شکننده ایران را به‌صورت تاریخی واکاوی کند و این نظم را در چهار دوره تاریخیِ قبل از اسلام، سلجوقیان تا قبل از مشروطه، مشروطه و دوره بعد از انقلاب 57، مورد بررسی قرار دهد. اما از تفاوت‌های عمده رضاقلی این است که او نه‌تنها به بررسی دلایل و علل توسعه‌نیافتگی می‌پردازد بلکه به دنبال راهکاری برای برون‌رفت از نظم شکننده جامعه ایرانی است و بنابراین، راهکارهایی برای توسعه ایران در آثارش مطرح می‌کند، ازجمله کاهش هزینه مبادله در بازار سیاسی و اقتصادی، حذف قدرت‌های چانه‌زن تاریخی، مشارکت مردم در تدوین مقررات و مرام مساعدتوسعه که همان رواج فرهنگ سخت‌کوشی و گسترش وحدت ملی باشد.
