لزوم حفظ کرامت پزشکان و دانشجویان

هفته‌های گذشته تجمع آرام برخی پزشکان معترض در مقابل سازمان نظام پزشکی در تهران، شیراز و مشهد به تشنج کشیده شد. تعدادی از پزشکان نیز در برخی شهرها بازداشت شدند و برخی تجمعات دانشجویی دانشجویان علوم پزشکی ازجمله در سنندج با تنش‌هایی همراه بود. این اتفاقات بازتاب رسانه‌ای بسیاری در داخل و خارج از کشور داشت.

1- با وجود پیشرفت کیفی و کمّی رشته‌های علوم پزشکی، اما همچنان از نظر سرانه پزشکی، کشور در جایگاه نامناسبی در سطح جهانی قرار دارد. برخی کارشناسان تعداد پزشکان کشور را کمتر از صد هزار نفر پزشک فعال و زنده برآورد‌ کرده‌اند و بر این اساس بسیاری از برآوردها، سرانه پزشکی کشور را در برابر هر 10 هزار نفر در حدود ۱۱.۸ پزشک محاسبه کرده‌اند. بر مبنای این شاخص سرانه پزشکی ایران از بسیاری از کشورها از جمله کشورهایی مانند برزیل، ترکیه، عربستان، قبرس، لهستان، مکزیک و بلغارستان پایین‌تر است. یعنی به صورت جدی کشور نیازمند افزایش تعداد پزشکان است تا روند درمان و بهداشت کشور با چالشی مواجه نشود. سرانه پزشکی متخصص نیز وضعیتی شبیه پزشکی عمومی دارد و ایران از کشورهایی نظیر ترکیه و ایرلند از نظر این شاخص‌ها پایین‌تر است. سرانه دندان‌پزشکی کشور نیز نشانگر وضعیت نه‌چندان مطلوب کشور است و از نظر این شاخص از کشورهایی مانند ترکیه، چین، مالت، عربستان، ارمنستان، قزاقستان، کویت، امارات، اردن، سوریه، گرجستان و لبنان نیز پایین‌تر هستیم. شاخص سرانه پزشکی در منطقه بالای 22 و در کشورهای پیشرفته 35 پزشک به ازای هر 10 هزار نفر است. این آمارها به خوبی نمایانگر نیاز جدی کشور به پزشک و خدمات پزشکی است. از سوی دیگر توزیع پزشک در سطح استان‌های کشور نیز توزیع مناسب و عادلانه‌ای نیست. به شکلی که بنا بر برخی گزارش‌ها سرانه پزشک متخصص در ٢٣ استان کشور نیز به ازای ١٠ هزار نفر کمتر از پنج نفر است که آماری نگران کننده و نشان‌دهنده وضعیت بحرانی این مناطق است. مثلا در حال حاضر تنها 240 جراح قلب در کشور به خدمت اشتغال دارند که این رقم نمایانگر نیاز جدی کشور به انواع پزشکان متخصص است. به سخن دیگر بنا بر آمارها حدود 45 درصد از پزشکان کشور در شهر تهران استقرار دارند. کشور در شرایط موجود به‌شدت به پزشکان نیاز دارد تا نیازهای کشور برطرف شود.

2- با وجود نیاز جدی کشور به پزشک، متأسفانه در سال‌های اخیر کشور شاهد موج مهاجرت گسترده به خارج از کشور در میان پزشکان موجود بوده است. برخی گزارش‌ها حاکی است در چند سال اخیر 16 هزار پزشک یعنی میانگین سالی حدود چهار هزار پزشک از کشور مهاجرت کرده‌اند. به عنوان نمونه تنها در استان خوزستان در سال گذشته برای حدود 200 تا 300 پزشک گواهی نداشتن سوءپیشینه صادر شده است. مقصد بسیاری از این پزشکان کشور عمان در جنوب دریای عمان بوده است. استمرار این وضعیت می‌تواند به وضعیتی منجر شود که کشور نیازمند ورود پزشک از خارج باشد.

3- بیش از هر زمان دیگری باید حقوق انسانی و تخصصی و کرامت پزشکان کشور را محترم شمرد. بازداشت تعدادی از پزشکان یا برخی تنش‌ها در خوابگاه‌های دانشگاه‌ها و فضاهای دانشگاهی نسبت‌ معقول و منطقی و مدبرانه با حقوق شهروندی و صنفی و نیز شرایط کشور ندارد. سازمان نظام پزشکی در درخواست‌های مکرر خود افزون بر درخواست آزادی پزشکان بازداشتی، درخصوص «احتمال استفاده غیردرمانی از آمبولانس‌ها و نیز حمله به آمبولانس‌های در حال مأموریت» ابراز نگرانی کرده و درخواست‌های همکاران پزشک خود را ازجمله رسیدگی به پرونده خانم امینی با صداقت کامل، درمان همه مصدومان در همه مراکز درمانی بدون سوگیری، استفاده از خودروهای امدادی در راستای وظیفه اصلی خود، در کنار مردم بودن جامعه پزشکی و پیگیری خواسته‌ها و بیان اعتراضات خود از مسیر منطقی و لزوم ایجاد فضای امن برای بیان انتقادها و اعتراضات در کشور را مورد تأکید قرار داده است. یکی از موضوعات مهم در این باره تعریف مکانی برای بیان اعتراضات صنفی، اجتماعی و سیاسی و نارضایتی‌ها است. پزشکان معترض مقابل نظام صنفی تجمع کرده بودند، اما موانعی ایجاد شد. مطلب دیگر شنیده‌شدن صدای اعتراض است یعنی به فرض تعریف مکان و جایگاهی برای اعتراض، مکانیسم شنیده‌شدن اعتراض چیست؟

4- در شرایط موجود بخشی از ظرفیت نظام درمانی کشور مطابق ظرفیت‌ها کار نمی‌کند. به عنوان نمونه به دلیل کمبود متخصصان بیهوشی برخی از اتاق‌های عمل بیمارستان‌های دولتی در عمل مورد استفاده چندانی قرار نمی‌گیرد. برای آزمون تخصصی پزشکی که روزی آرزوی بسیاری از جوانان به‌ویژه دانشجویان جوان پزشکی بود، داوطلب کافی وجود ندارد و روند مهاجرت به خارج از کشور نیز شدت یافته است. اتفاقات اخیر دلسردکننده است. نه‌تنها رویدادهای اخیر موجب واکنش‌های منفی در میان بخش قابل توجهی از پزشکان و دانشجویان علوم پزشکی کشور شده بلکه نوع مواجهه با برخی هنرمندان، روزنامه‌نگاران، اهالی موسیقی، ورزشکاران و مدارس نیز نیازمند اصلاح جدی رویه‌هاست. درحالی‌که به صورت ساختاری کشور نیازمند آسیب‌شناسی روندهایی است که در ابعاد مختلف به مهاجرت گسترده متخصصان و پزشکان و از آن مهم‌تر نارضایتی بخش قابل توجهی از شهروندان منجر شده تا از مهاجرت بیشتر این خادمان بهداشت و درمان کشور و ابعاد گسترده نارضایتی کاسته شود. امروز کشور بیش از هر زمان دیگری نیازمند تعامل و ظرفیت‌سازی برای استفاده از نیروی متخصص در حرفه‌ها و رشته‌های مختلف است. حفظ کرامت و حقوق پزشکان و جامعه متخصص کشور مطالبه‌ای ملی است برای آینده ایران. برای آینده سلامت کشور . باید ریشه‌های نارضایتی را به‌ صورت عمیق‌ شناخت و به اصلاحات ساختاری دست زد.