انتخاب کابینه و شرایط سخت پزشکیان

انتخابات چهاردهم و تأیید صلاحیت سومین کاندیدای اصلاح‌طلبان، بارقه امیدی در بخشی از جامعه ایجاد کرد. مردم به امید توقف روند افراط‌گرایی، خالص‌سازی و پایان دولتی ناکارآمد، به سمت پزشکیان رفتند با علم به اینکه او در ساختار موجود محدودیت‌های زیادی خواهد داشت. با وجود همه امور ناامیدکننده، در دور دوم انتخابات‌ مشارکت به 50 درصد رسید و حدود 17 میلیون نفر به پزشکیان رأی دادند. پیروزی پزشکیان، مردم را به اولین خواسته خود یعنی پایان خالص‌سازی و افراط‌گرایی رساند.

شورای راهبری منصوب پزشکیان، سازوکاری برای بررسی صلاحیت کاندیداهای کابینه تعریف کرد تا در نهایت به معرفی کابینه اقدام کند. از همان ابتدا مردم اعم از رأی‌دهندگان به پزشکیان، تحریمی‌ها و حتی مخالفان وی، با حساسیت اخبار را دنبال می‌کردند. یکشنبه بیست‌و‌یکم مرداد‌ او کابینه خود را معرفی کرد، اما عموم رأی‌دهندگان به ایشان، دچار شوک شدند. فضای مجازی نشان می‌دهد ‌برخی به کلی ناامید شده، برخی به نقد پرداخته، برخی پیشنهاد پس‌گرفتن بعضی از افراد را داده‌اند و برخی نیز از رأی خویش پشیمان شده‌اند. هر‌چند واکنش‌ها متفاوت بوده، اما این حساسیت را باید به فال نیک گرفت، و نویدبخش روزهای خوب برای کشور دانست. شاید در هیچ دوره‌ای در تاریخ ایران، این همه حساسیت نسبت به کابینه وجود نداشته است. این امر لذت‌بخش است. یادمان نمی‌رود همین سه سال پیش، هنگام معرفی کابینه، چه سردی‌ای بر فضای کشور حاکم بود.

از این به بعد کنش مردم مطالبه‌گرانه خواهد بود. مردم دریافته‌اند ‌نباید در گوشه‌ای بنشینند و نظاره‌گری منفعل باشند و بعد از چهار سال دولت را قضاوت کنند. 

آنان از پزشکیان حمایت کرده، او را نقد کرده و مطالبات خود را صرف‌نظر از اینکه چه کسی وزیر شود، به‌عنوان میثاقی با دولت منتخب دنبال خواهند کرد. این بار رأی‌دهندگان به پزشکیان، نه قهر می‌کنند و نه به تقدیس دولت می‌پردازند. تغییر ریلی که مردم خواستار آن هستند، با مطالبه‌گری حاصل خواهد شد. این امر از سیاست‌ورزی و بلوغ ناشی از تجارب تلخ گذشته و عقلانیت ناشی از واقع‌نگری حکایت دارد. این نوع تعامل مردم به پویایی حکومت و پاسخ‌گو‌کردن آن کمک خواهد کرد.

مردم دیگر‌ مسئولیت خود را تا پای صندوق رأی ندانسته، همراه با منتخب خویش در طول چهار سال آینده بیدار خواهند ماند. مطالبه‌خواهی و نقد از اصول حضور و مشارکت مردم است. مردم در انتخابات به دنبال توقف مسیر انحطاطی افراط‌گرایان متوهم و تلاش برای ریل‌گذاری جدید و حداقل‌هایی مانند عدم دخالت در سبک زندگی و حذف فیلترینگ بودند. پزشکیان با پذیرش نمایندگی اصلاح‌طلبان، بر این مطالبات‌ مهر تأیید زد. او همچنین تشکیل دولتی مبتنی بر تخصص، سلامت و کارآمد و به دور از نزاع‌های بی‌حاصل را وعده داد. با وجود این، پس از معرفی کابینه به مجلس، ظریف با بیان اینکه 9 نفر از 19 نفر از سوی شورای راهبری و کمیته‌ها معرفی نشدند، کمک بزرگی به فهم عمومی مشارکت دیگران در چگونگی تعیین کابینه کرد. تقریبا نصف اعضای کابینه از مسیر تلاش یک‌ماهه 450 نفر اعضای شورا و کمیته‌ها بیرون نیامده است. خطیب نیز اعلام کرده که دولت نسبت به 73 نفر استعلام کرده که از میان آنها 54 نفر رد‌صلاحیت شدند. این نیز کمک می‌کند تا درک کنیم تنها سه نفر انتخاب اول حلقه پزشکیان بوده‌اند. با ایجاد قیودی مانع از این شده‌اند تا کشور از همه پتانسیل‌های خویش بهره ببرد. شاید برخی از مجلسیان نیز چشم به زدن همان سه نفر بسته باشند. خدا می‌داند که اعمال سلیقه‌ها چقدر از شخصیت‌های برجسته را به کنج عزلت نشانده است. به هر حال، با توجه به این دو نکته، مردم از این کابینه رضایت نداشته و صدای خود را از طریق فضای مجازی و برخی بیانیه‌های تشکل‌ها به رئیس‌جمهور رسانده‌اند.

پرسش این است که پزشکیان در این شرایط چه باید بکند؟ اگر بخواهیم به زبان نهج‌البلاغه با رئیس‌جمهور سخن بگوییم، چند نکته لازم به ذکر است:

در وهله نخست، اگر امکان بازپس‌گیری نامه و بازبینی باشد، این امر انجام شود. چنانچه امیرالمؤمنین پس از زمان‌خریدن برای اصلاح توسط خلیفه سوم فرمود در مدینه کافی است امر به اصلاح شود. دوم، حضرت در خطبه 214، دانستن را حق مردم دانسته ازاین‌رو خود و حکومتش را ملزم به شفافیت کرد. پزشکیان نیز به‌طور شفاف فرایند انتخاب و ویژگی‌های افراد پیشنهادی را بیان کند. این امر موجب مسئولیت‌پذیری تمامی دولت‌های آشکار و پنهان در عملکرد دولت آینده خواهد شد. سوم، حضرت در نامه به مالک اشتر می‌فرماید به تصمیمی معترض شدند، دلایل خود را به وضوح برای آنان بیان کن تا همه چیز کاملا عیان شود. اگر پزشکیان به این نکات نهج‌البلاغه عمل کند، سیاستی کارآمد را برای حفظ اعتماد و سرمایه اجتماعی دولت  برگزیده است.