راه‌اندازی کلینیک‌ترک رانت‌خواری ضروری‌تر است
سخنان چند روز پیش یکی از مسئولان ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان تهران درباره راه‌اندازی کلینیک ترک بی‌حجابی مایه شگفتی شده و واکنش‌هایی را برانگیخت. منتقدان می‌گویند هرچند این طرح نمی‌تواند کوچک‌ترین کمکی به ترویج پوشش مورد توجه مسئولان ستاد کند، اما به یقین فرصت ارزشمندی برای کسب درآمد در اختیار افراد خاصی خواهد گذاشت که می‌توانند مجوز راه‌اندازی این کلینیک‌ها را بگیرند.
سخنان چند روز پیش یکی از مسئولان ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان تهران درباره راه‌اندازی کلینیک ترک بی‌حجابی مایه شگفتی شده و واکنش‌هایی را برانگیخت. منتقدان می‌گویند هرچند این طرح نمی‌تواند کوچک‌ترین کمکی به ترویج پوشش مورد توجه مسئولان ستاد کند، اما به یقین فرصت ارزشمندی برای کسب درآمد در اختیار افراد خاصی خواهد گذاشت که می‌توانند مجوز راه‌اندازی این کلینیک‌ها را بگیرند. همچنین دو انجمن بلندپایه علمی مرتبط با حوزه روان‌شناسی در بیانیه‌ای مشترک به‌درستی نسبت به سوءاستفاده از مفاهیم روان‌شناسی هشدار داده‌اند. در این یادداشت ضمن ادای احترام به مسئولان این دو انجمن علمی، پیشاپیش بابت استفاده نابجا از عبارات «کلینیک» و «ترک» پوزش خواسته و امیدوارم این عمل را به حساب بی‌اعتنایی به مبانی علمی و بی‌احترامی به بزرگان این حوزه نگذارند، زیرا هدف نگارنده فقط ارائه تذکری سازنده به مسئولان ستاد امر به معروف و نهی از منکر است. اما بعد، این طرح عجیب علاوه‌بر ایرادات بنیادین خود، اثر مثبت قابل‌تأملی هم دارد و آن این است که راه‌اندازی کلینیک‌های تخصصی برای ترک بعضی رفتارهای نادرست را به‌عنوان یک شیوه اصلاح به کنشگران اجتماعی معرفی می‌کند. به نظر نگارنده که افتخار همراهی با فعالان میدان مبارزه با فساد را دارد، راه‌اندازی کلینیک‌های ترک رانت‌خواری هم عملی است و هم بسیار ضروری. این کلینیک‌ها برخلاف کلینیک‌های ترک بی‌حجابی که پیشاپیش بی‌فایده‌بودنشان محرز است، می‌توانند کمک بزرگی به مهار جریان فساد بکنند. در نگاه اول شاید چنین طرحی همچون طرح اصلی فانتزی و خیال‌پردازانه به نظر برسد، اما اجازه بدهید قدری در مورد این طرح بیندیشیم.
معمولا تشکیلات راهنمایی و رانندگی لاشه درهم‌شکسته یک خودرو واژگون‌شده را بر روی سکویی در بعضی جاده‌ها به نمایش می‌گذارد. پیام این اقدام مفید و تأثیرگذار این است که اگر راننده‌ای بی‌احتیاطی کرده و سرعت مطمئنه را رعایت نکند، ممکن است چنین بلایی سر خود و همراهانش بیاورد. بسیاری از رانندگان جوان و کم‌تجربه با دیدن این صحنه و تجسم آن، عبرت گرفته و از ماجراجویی دست برمی‌دارند.
حال برای لحظه‌ای تصور کنید در ابتدای جاده رانت‌خواری عاقبت کار یک رانت‌خوار را برای کسانی که وسوسه شده و به‌تازگی به فکر استفاده از رانت‌ها افتاده‌اند، به نمایش بگذاریم. به‌عنوان نمونه آنان متوجه شوند که وقتی فلان فرد متنفذ یک زمین ارزشمند در شمال تهران را با قیمتی اندک به خودش می‌فروشد و سند می‌زند، در هر پست و مقامی که باشد، جایگاه خود را از دست داده و حذف می‌شود زیرا او و حتی بزرگ‌تر از او هم در مقابل قانون یکسان هستند، این تازه‌رانت‌خوار دیگر جرئت نمی‌کند به اموال عمومی به‌اصطلاح دست‌درازی کند و ناخنک بزند.
وقتی او ببیند فلان جوان تازه‌به‌دوران‌رسیده که با کمترین دارایی موروثی خانوادگی از پدر و اجدادش، با لطایف‌الحیل چندین کشتی اقیانوس‌پیما را به عقد خود درآورده است، در محکمه عدل‌گستر بدون کوچک‌ترین امتیازی نسبت به عموم شهروندان حاضر شده و به ابهامات موجود درباره شیوه کسب ثروت نجومی پاسخ می‌دهد و اگر پاسخ قانع‌کننده‌ای نداشته باشد، در معرض خطر توقیف اموال و حتی تنبیه قانونی قرار می‌گیرد، حساب کار دستش خواهد آمد.
وقتی او ببیند فلان فرد متنفذ که یک شرکت تولیدی باارزشی به بلندای قله تفتان را با کمترین قیمت تملک کرده و حتی اقساط آن را هم به‌درستی نپرداخته، بعد از فاش‌شدن پرونده ملزم به پاسخ‌گویی می‌شود و باید مانند هر شهروند عادی برای پاسخ‌دادن به پرسش‌های مسئول ذی‌ربط به دادسرای فلان شهر دورافتاده احضار شود و در مقابل آن مقام قضائی جوان که هم‌سن نوه اوست، با احترام تمام بنشیند و بدون اجازه او شروع به صحبت نکند، یاد خواهد گرفت که نباید با حیثیت خانوادگی خود بازی کرده و در میدان ثروت‌اندوزی الگوی «رفتار پرخطر» را در پیش گیرد.
وقتی او ببیند فردی که بر فلان صندلی مهم تکیه زده، به‌صرف مطرح‌شدن شایعاتی درباره رفتار مالی خود و بستگانش از طرف یک دادیار احضار شده و حتی به مخیله‌اش خطور نمی‌کند که آن مسئول جوان را تهدید کرده و از عواقب خطرناک چنین احضار گستاخانه‌ای اندیشناکش کند، درخواهد یافت که رانت‌خواری باری کج است که در این سرزمین هرگز به مقصد نخواهد رسید.
اما واقعیت این است که شرایط جامعه ما با آنچه گفته شد، متفاوت است و به بیان دیگر مقدمات راه‌اندازی کلینیک ترک رانت‌خواری حداقل در زمان حاضر فراهم نیست. گفتنی است که به روایت رسانه ملی در سریالی که چندی پیش درباره شبکه‌های فساد پخش شد (و البته ایرادات جدی داشت که بماند)، سردمداران فساد چنان قدرتی به هم زده‌اند که قاضی پرونده را حذف فیزیکی می‌کنند.
ازاین‌رو در گام اول لازم است برخورد با پرونده‌های فساد و شبهات مطرح‌شده در میدان فساد را اصلاح کنیم تا بتوانیم کارنامه‌ای درخشان از رانت‌ستیزی و عدالت‌گستری را به مراجعه‌کنندگان کلینیک نشان دهیم. در نبود این کارنامه درخشان گویی به جای قراردادن لاشه متلاشی‌شده خودرو بر روی آن سکوی کذایی، یک خودروی مناسب مسابقات فرمول یک و راننده پرفیس‌وافاده‌اش درحالی‌که جام قهرمانی را بالای سر برده، در معرض نمایش گذاشته‌ایم که به رانندگان جوان پیام می‌دهد عاقبت بی‌اعتنایی به قانون و ارزش‌های اخلاقی، برنده‌شدن در میدان ثروت‌اندوزی است! اما نکته آخر اینکه اگر موقعیت برای راه‌اندازی کلینیک‌های ترک رانت‌خواری فراهم شود، دریافت‌کنندگان مجوز راه‌اندازی این کلینیک‌ها برخلاف کلینیک‌های ترک بی‌حجابی از رانت استفاده بی‌حساب‌وکتاب از بودجه عمومی برخوردار نخواهند بود و بدون اتکا به اموال عمومی از سوی سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در میدان فسادستیزی اداره خواهند شد.
