تردد اتباع خارجی از مرزهای کشور و امنیت ملی
در حالی که موضوع شمار مهاجرین افغانستانی در ایران و ابعاد و پیامدهای حضور شمار قابل توجه این مهاجرین همچنان موضوع گفت‌وگو است، یکی از نمایندگان مجلس که از طراحان سازمان ملی مهاجرین است، خبر داده برخی اتباع افغانستانی با وجود ۲۱ بار طرد از کشور، مجدد به ایران بازگشته‌اند و گویی رفت‌وآمد بین ایران و افغانستان برای آنها تبدیل به امری تفریحی شده است.
در حالی که موضوع شمار مهاجرین افغانستانی در ایران و ابعاد و پیامدهای حضور شمار قابل توجه این مهاجرین همچنان موضوع گفت‌وگو است، یکی از نمایندگان مجلس که از طراحان سازمان ملی مهاجرین است، خبر داده برخی اتباع افغانستانی با وجود ۲۱ بار طرد از کشور، مجدد به ایران بازگشته‌اند و گویی رفت‌وآمد بین ایران و افغانستان برای آنها تبدیل به امری تفریحی شده است. او تأکید کرده البته بسیاری از این اتباع هر بار که به کشورشان می‌روند و به ایران بازمی‌گردند، همراه خود سلاح و مواد مخدر هم وارد ایران می‌کنند تا هزینه رفت و برگشت‌شان را دربیاورند. ابوترابی، نماینده عضو کمیسیون شوراها گفته که بعد از انقلاب ۴۲ میلیون تبعه افغانستانی را از کشور طرد کردیم، در حالی که افغانستان ۳۵ میلیون نفر جمعیت داشته است. چنین خبرهایی که نماینده نجف‌آباد در مجلس رسانه‌ای کرده و نیز سایر مقامات کشور گاه و بیگاه به گوشه‌هایی از ابعاد حضور پرشمار مهاجرین افغانستانی در ایران اشاره دارند، از زوایای مختلفی قابل بررسی و تأمل است. وزیر کشور هم در مراسم معارفه استاندار مازندران گفت: یکی از مشکلات در مسئله اتباع غیرمجاز و بیگانه رفت‌وآمدهای مکرر آنها است. در یادداشت حاضر فقط مقوله امنیت ملی و رفت‌وآمد غیرقانونی از مرزها مورد توجه قرار گرفته است. طول مرزهای آبی و خاکی و دریایی ایران کمتر از 9 هزار کیلومتر است. مراقبت و کنترل مرزهای وسیع و طولانی کشور در شرایط جغرافیایی و اقلیمی متفاوتی همچون کوهستان‌های سرد غرب کشور، رودخانه‌های مرزی شمال و جنوب غربی کشور، شرایط سخت و خشن جغرافیایی در شرق کشور و مرزهای دریایی با آب‌وهوای شرجی نیازمند برنامه‌ریزی‌های کارشناسی‌شده و توجه و مراقبت جدی و استفاده از آخرین دستاوردهای فناوری‌های جهانی است. مرزبانی به عنوان زیرمجموعه نیروی انتظامی در بخش قابل توجهی از مرزهای کشور استقرار دارد و در بخش کمی از مرزهای کشور نیز ارتش و سپاه استقرار دارند. با وجود فداکاری مرزبانان کشور چرا شرایط مرزها به گونه‌ای است که نماینده مجلس از تردد حداقل 21باره غیرقانونی یکی از اتباع خبر می‌دهد؟ آیا چنین خبری نباید موجب نگرانی عمومی درباره سیاست‌های کشور شود؟
1. اگر در زبان مسئولین از جمله وزیر کشور، رفت‌وآمدهای غیرقانونی یکی از مشکلات کشور در مرزهاست این پرسش طرح می‌شود که سهم دستگاه‌ها و سازمان‌های مختلف در بروز این مسئله که با امنیت ملی در ارتباط است، چه میزان است؟ یعنی مجموعه نهادها و دستگاه‌های حاکمیتی و اجرائی و قانون‌گذاری و قضائی کشور به تفکیک هر یک چه میزان از بروز این نابسامانی را بر عهده دارند، یا چه نهاد و سازمانی مسئول پیگیری و مؤاخذه خطاها و کم‌کاری‌های صورت‌گرفته در این‌باره است؟ آیا مشکل اصلی به میزان بودجه اختصاص‌یافته به مراقبت از مرزها و مرزبانی‌ها بازمی‌گردد؟ یا کمبود تجهیزات و ابزارهای پایش و مراقبت چه سهمی در این وضعیت دارد؟ عدم کارآمدی لازم دستگاه‌های ذی‌ربط، شرایط سخت جغرافیایی و دیگر عوامل چه سهمی در این وضعیت دارند؟ و کدام نهاد ناظر مسئول نظارت بر این روند است؟
2. تردد پرشمار و چندصد هزار نفری اتباع خارجی از مرزهای کشور یک کاستی جدی امنیتی است. امروز در منطقه به‌ویژه در شرق و غرب کشور سایه‌های ناامنی و خشونت سازمان‌یافته و فعالیت‌های تروریستی و افراطی‌گری بیش از هر زمان دیگری نمایان است. در چنین شرایطی توجه به تردد از مرزهای کشور یک امر حیاتی برای امنیت ملی است. اینکه شمار زیادی از اتباع خارجی بتوانند به‌راحتی از مرزهای کشور رفت‌وآمد کنند، نشانه نگران‌کننده‌ای است که با جدیت باید به آن پرداخته شود. اینکه نماینده مجلس که لابد به آمار و ارقام و اطلاعات محرمانه دسترسی دارد، خبر می‌دهد که این رفت‌وآمد‌ها گاه با انتقال سلاح و مواد مخدر برای جبران هزینه‌های سفر انجام می‌شود هم بر نگرانی‌ها می‌افزاید. همچنین از زاویه دیگری هم توجه به این شرایط ضروری است؛ چنین پدیده مخاطره‌انگیزی به شیوع فساد در مرزها نیز منجر می‌شود و پیامدهای ضدامنیتی چندلایه‌ای ایجاد می‌کند. بنابراین جای درنگ نیست و توجه به مرزها از نان شب برای کشور ضروری‌تر است. به‌ویژه باید توجه شود که در مرزهای کشور شیوع انواع قاچاق به‌خصوص قاچاق سوخت و مواد مخدر هم زندگی جمعی و اقتصاد و امنیت کشور را هدف قرار داده است.
3. در بسیاری از کشورها مرزبانی، سازمانی مستقل و تحت نظر عالی‌ترین مقام اجرائی چون نخست‌وزیر یا رئیس‌جمهور قرار دارد. در برخی کشورها نیز ساختار وزارت خارجه با این نهاد پیوند ارگانیک دارد. بررسی‌های کارشناسی متنوعی باید انجام گیرد تا شاید ساختار مستقل از نیروی انتظامی برای مرزبانی‌ها تعریف شود. تأمین امکانات لازم و اساسی نیروهای فداکار مرزبانی از جمله تدارکات رفاهی و امنیتی و لجستیک و فناورانه و نوسازی ساختار مرزبانی در کنار آموزش‌های فنی لازم با تعریف بودجه مستقل و مناسب هم از دیگر اولویت‌های این بخش است. امنیت داخلی و منطقه‌ای به‌شدت تحت تأثیر امنیت مرزهاست، از این‌رو باید بیش از گذشته امنیت مرزهای کشور مورد توجه مسئولین ذی‌ربط قرار گیرد. نقش رسانه‌های جمعی در آگاهی‌بخشی عمومی در این‌باره اثرگذار و ضروری است، بنابراین پیشنهاد می‌شود رسانه‌های کشور بیش از گذشته به موضوع امنیت در مرزها توجه نشان دهند. فراموش نشود چند اقدام مسلحانه و تروریستی اخیر که برخی از آنها هم در مرکز کشور انجام شد، ناشی از تردد غیرمجاز تروریست‌ها از مرزها به عمق کشور بود.