چالش‌های عادی نت

 مردادماه به نیمه رسید و هفته گذشته برای چندمین بار کاربران فضای مجازی اعلام کردند اینترنت ثابت و همراه آنها در ماه جاری دچار اختلال و قطعی گسترده شده است. اختلالی که در برخی مناطق به قطعی تلفن همراه هم کشیده شد و کندی سرعت اینترنت باعث شده بود حتی بسیاری از سایت‌های داخلی هم باز نشود! اما مثل بسیاری مواقع با وجود گذشت زمان هنوز دلیل اصلی این اتفاق اعلام نشده است! شرکت مخابرات دلیل اختلال در اینترنت را «آتش‌سوزی در یکی از حوضچه‌های ارتباطی منطقه ۸ مخابرات تهران» اعلام کرد و در اطلاعیه‌ای نوشت که «ارتباط مخابراتی ثابت و سیار در مناطقی از شهر، مختل شده و کارشناسان درصدد رفع این اختلال هستند» اما عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات، همان زمان مدعی شد علت قطعی اینترنت، اختلال برق در شرکت ارتباطات زیرساخت (ساختمان LCT ) بوده است. ادعایی که بلافاصله از سوی شرکت توزیع برق رد شد و اعلام کرد: «هیچ‌گونه قطعی برقی در این شرکت اتفاق نیفتاده است». البته پس از آن دوباره اعلام شد فرسودگی تجهیزات، علت اصلی قطع‌شدن اینترنت بوده است. مسئله‌ای که پس از پیگیری از نمایندگان مجلس مشخص شد آنها هم از دلیل ماجرا بی‌خبرند و وعده دادند مسئله را از وزیر ارتباطات جویا شوند. هرچند تجربه یک‌ساله وزارت زارع‌پور و مشکلات فراوان این حوزه و حواشی مربوط به آن، به خوبی نشان می‌دهد وزیر مربوطه نه حرف نمایندگان را می‌خواند و نه به خبرنگاران پاسخ‌گو است و نه در برخی مواقع از انکار اصل ماجرا ابایی دارد.

شروع جدید قطعی اینترنت و کاهش سرعت آن و اختلال گسترده در شبکه‌های ارتباطی، پس از سفر وزیر ارتباطات به روسیه بود. اما سوغات این سفر، به گفته برخی کاربران فضای مجازی همان چیزی بود که بعد از صحبت‌های وزیر و بازگشتش از روسیه محقق شد. زارع‌پور در خلال سفر خود به روسیه صراحتا بیان کرد: «در شرایط تحریم لازم است از سیستم‌‌عامل‌ها و اپلیکیشن‌های غربی فاصله گرفت و وابستگی به محصولات آنها را از بین برد. برای رسیدن به این هدف، تهران و مسکو قرار است در توسعه‌ «نرم‌افزار استراتژیک مدیریت پایگاه داده» (DBMS) سرمایه‌گذاری کنند».

وزیری  که  مشکلات  را  گردن نمی‌گیرد

نکته قابل توجه این است که وزیر ارتباطات مثل دفعات گذشته این بار هم مسئولیت کار و حرفش را بر عهده نگرفت و روز چهارشنبه در حاشیه جلسه هیئت دولت در جمع خبرنگاران، قطعی و اختلال گسترده اینترنت روزهای اخیر خصوصا در مشهد و تهران را به گردن دو حادثه انداخت.

عیسی زارع‌پور در جمع خبرنگاران با تشریح این دو عامل ابر و باد و مه و خورشید را مقصر دانست و مدعی شد: «اخیرا دو حادثه داشتیم که یکی از آنها در مشهد رخ داد. روز شنبه بر اثر قصور یکی از پیمانکاران شرکت مخابرات یک‌سری از فیبرهای نوری مرکز قطع شده بود و حدود چهار ساعت ارتباطات چند استان اعم از مشهد، خراسان جنوبی و شمالی و کرمان دچار اختلال شده بود که برطرف شد. البته با مقصران احتمالی برخورد خواهد شد».

او ادامه داد: «روز دوشنبه هم یکی از حوضچه‌های شرکت مخابراتی ایران در خیابان کارگر دچار آتش‌سوزی شد که باعث قطع ارتباطات مشترکان شرکت ایرانسل به مدت چهار، پنج ساعت و مشترکان شرکت مخابرات شد. ما جلسه‌ای برای بررسی این دو حادثه داشتیم و عامل اصلی که باعث بروز این حوادث شده بود، متأسفانه عدم رعایت اصول حرفه‌ای توسط این اپراتورها بود که در آن اصول پدافند غیرعامل هم رعایت نشده بود».

وزیر ارتباطات ادامه داد: «ما مسئول پدافند غیرعامل وزارتخانه را مأمور کردیم که در دو هفته تمام حوضچه‌ها و مراکز مخابراتی و ابنیه متعلق به اپراتورهای اصلی را بررسی کنند که اگر مشکلی وجود دارد به سرعت برطرف شود. شرکت مخابرات هم حتما باید ضرر و زیان مشترکان خود و ایرانسل را جبران کند».

اگرچه وزیر ارتباطات سعی کرد دلیل اختلال گسترده و چندباره اینترنت در ماه جاری آن هم در تهران، تبریز، شیراز، اصفهان، هرمزگان و مشهد را به یک سهل‌انگاری ساده تقلیل دهد، اما برخی بر این باورند که ارتباط جدی میان اتفاق رخ‌داده با سفر وزیر ارتباطات به روسیه وجود دارد. حتی برخی دیگر از کاربران فضای مجازی نگرانی خود را از اجرای بی‌سروصدای طرح جنجالی موسوم به طرح «صیانت از فضای مجازی» آن‌هم بدون اطلاع و خبر مجلس و مردم ابراز می‌کنند. گروهی هم با تکیه بر موارد مشابه مانند خرابکاری در بخش‌های مختلف از جمله سایت‌های هسته‌ای، هک سیستم‌های شهرداری و...، نگرانی خود را از احتمال خرابکاری در این باره بیان می‌کنند. ازاین‌رو با برخی نمایندگان مجلس درباره دلیل اختلال گسترده اینترنت و کاهش سرعت چندباره آن طی روزهای اخیر گفت‌وگو کردیم. اما آنها هم از دلیل بروز چنین اختلالی ابراز بی‌اطلاعی کردند اما تأکید داشتند که این ماجرا اصلا ربطی به طرح «صیانت از فضای مجازی» که ابتدا قرار بود در مجلس به تصویب برسد و بعد از آن به شورای عالی فضای مجازی سپرده شد، ندارد. حتی یکی از آنها مژده داد طی اطلاعات متقنی که به او رسیده، طرح صیانت از فضای مجازی اولیه که باعث تشدید نگرانی‌هایی در بین شهروندان شده بود منتفی شده و تغییرات جدی داشته است.

 اختلالات  اینترنتی  اخیر ربطی به اجرای «طرح صیانت» ندارد

دراین‌باره معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار در مجلس یازدهم طی گفت‌وگویی با «شرق» درباره نوسانات و قطع‌شدن اینترنت روزهای اخیر که بسیاری از کسب‌وکارها را تحت تأثیر قرار داده و مشکلاتی را برای شهروندان به وجود آورده است، توضیحاتی داد. او گفت: «با توجه به مشکلاتی که در حوزه ارتباطات وجود دارد و اخیرا هم تشدید شده است، درباره فاصله‌ای که در حوزه شاخص دسترسی به ارتباطات در مناطق محروم و مناطق برخوردار وجود دارد، از وزیر ارتباطات طرح سؤال کردم و وزیر هفته گذشته به کمیسیون مربوطه آمد و در این باره توضیحاتی داد اما قانع نشدم».

سعیدی ادامه داد: «درباره اتفاقات اخیر هم وزیر معتقد است مشکلات فنی حوزه‌ای مرتبط با موضوع مثل نوسانات برق و... باعث بروز این مشکلات شده است. ما به عنوان نمایندگان مجلس درباره علل اصلی این اتفاق اطلاعی نداریم و کمیسیون مربوطه که کمیسیون صنایع و معادن است تا این لحظه ورود جدی در این باره نداشته‌اند».

نماینده مردم چابهار در مجلس یازدهم تلویحا توضیحات وزیر را نپذیرفت و تأکید کرد: «آنچه مسلم است با این روش‌ها و اقدامات در جهانی که هر روز دامنه سرعت ارتباطات را وسعت می‌بخشد و دسترسی مردم به استفاده از فضای مجازی و اینترنت را افزایش می‌دهد، روشی که ما در پیش گرفته‌ایم روش اشتباه و گامی به عقب است». او با اشاره به اختلال گسترده و قطعی اینترنت در پایتخت کشور توضیح داد: «این حرف مربوط به مناطق محروم و کمتر برخوردار نیست، بلکه در خود تهران هم اینترنت قطع می‌شود و اخیرا سطح نوسانات به صورت گسترده بود و در چندین نقطه شاهد قطعی وسیع و اختلال جدی اینترنت بودیم و برخی اپراتورهای همراه جواب نمی‌داد».

این نماینده مجلس با ابراز امیدواری از اینکه مجلس در‌این‌باره شأن نظارتی خود را حفظ کرده و به مسئله ورود کند، گفت: «امیدواریم مجلس به شأن نظارتی خود در این باره عمل کند چراکه حق عامه مردم در حال تضییع‌شدن است و مجلس وظیفه دارد از این حق دفاع کند».

البته سعیدی طرح این موضوع که آیا می‌توان نوسانات و اختلال اینترنت را در راستای اجرای بی‌سروصدای «طرح صیانت از فضای مجازی» دانست، رد کرد و توضیح داد: «گذاره‌های متقنی از اجرای پنهانی طرح صیانت از فضای مجازی ندارم و بعید به نظر می‌رسد این نوسانات و اختلال در اینترنت، اجرای بی‌سروصدای «طرح صیانت» باشد».

او در عین حال خبر داد: «اخیرا شورای عالی فضای مجازی درباره طرح صیانت مصوباتی داشته است، اما مشخصا مژده می‌دهم آنچه پیش از این به عنوان «طرح صیانت از فضای مجازی» باعث نگرانی جامعه شده بود، برطرف شده است. چراکه شرایط به نحوی بود که مردم نسبت به کلمه «صیانت» آلرژی پیدا کرده بودند. به همین دلیل طبق اطلاعات متقنی که به ما رسیده است طرح مذکور قبلی، به طور کامل از دستور کار خارج شده است».

سعیدی تأکید کرد: «بنابراین اتفاق اخیر را با طرح صیانت مرتبط نمی‌دانم، اما وزیر ارتباطات باید درباره نوسانات و کاهش سرعت اینترنت که طی ماه اخیر چند بار اتفاق افتاده است و اخیرا گسترده‌تر بود و برای مردم ایجاد مشکل کرده و به کسب‌وکارهای اینترنتی ضربه زده است، توضیح بدهد».

راه‌اندازی  شبکه ملی  اطلاعات  در  کنار   اینترنت  جهانی  یک ضرورت  است

علی یزدی‌خواه، نماینده اصولگرای تهران در مجلس که نایب‌رئیسی اول کمیسیون مشترک پیگیری طرح حمایت از کاربران فضای مجازی یا همان طرح موسوم به «صیانت از فضای مجازی» را بر عهده دارد، با تکرارکردن سخنان و توضیحات زارع‌پور، وزیر ارتباطات، در‌این‌باره به «شرق» گفت: «این نوسان اینترنت دلایل فنی داشته است و قطع برق و حوادث غیرمترقبه منجر به اختلالات اینترنت شده است».

نماینده تهران در مجلس یازدهم در پاسخ به اینکه خبرهای ضدونقیضی در این باره وجود دارد و برخی دلیل آن اختلال گسترده را خرابکاری می‌دانند و برخی آن را سهل‌انگاری قلمداد می‌کنند و برخی دیگر اتفاق و حادثه را عامل اختلال اخیر اینترنت می‌دانند، توضیح داد: «این طبیعی است که سیستم‌ها گاهی به هم بریزد و بر همه حوزه‌ها تأثیر بگذارد. اما احتمالا ماجرای اخیر عامل خرابکاری نداشته است، اما به دلیل نقص فنی در همه حوزه‌ها اختلالات جدی ایجاد کرده و به همه کسب‌وکارهای اینترنتی آسیب زده است».

نایب‌رئیس اول کمیسیون مشترک پیگیری طرح حمایت از کاربران فضای مجازی تأکید کرد: «این اتفاق همچنین در مکاتبات اداری و حضور افراد در فضای مجازی اختلال ایجاد کرده است. اتفاقی که زنگ خطر است و ضرورت راه‌اندازی سریع شبکه ملی اطلاعات را بیشتر نمایان می‌کند؛ بنابراین باید علاوه بر اینترنت جهانی، شبکه ملی اطلاعات را هم برای امور جاری مردم و اتوماسیون اداری و دولت هوشمند و کسب‌وکارهای اینترنتی راه‌اندازی کنیم».یزدی‌خواه در عین حال افزود: «در حال حاضر مشغول بررسی همه احتمالات از جمله خرابکاری، سهل‌انگاری یا هر چیز دیگر هستیم. البته این اولین بار نیست که در ایام اخیر شاهد نوسان و اختلال در سرعت اینترنت هستیم و چند بار دیگر این اتفاق در مردادماه افتاده است. به همین دلیل در کمیسیون مربوطه به‌دلیل ارتباط این موضوع با کسب‌وکار مردم که زندگی و درآمدشان را تحت تأثیر قرار داده است، موضوع را بررسی می‌کنیم».

عضو مجمع نمایندگان استان تهران در مجلس یازدهم تأکید کرد: «احتمال خرابکاری را در این باره ضعیف می‌دانیم و بیشتر حوادث غیرمترقبه و مشکلات فنی را عامل این نوسانات می‌دانیم، اما به هر حال مشغول بررسی دلیل آن هستیم. هرچند اخبار ضد و نقیض در این باره به شایعات دامن می‌زند، اما پیگیر دلیل اصلی خواهیم بود».

کلام آخر

اگرچه چندروزی از ماجرای فوق گذشته و انتظار می‌رفت در فرصتی که غبارها فرونشسته، واقعیت امر روشن شود و دلیل اصلی اختلال اینترنت توسط وزیر یا سازمان‌های مربوطه به صورت شفاف با مردم در میان گذاشته شود. اما طبق معمول نه توضیح قانع‌کننده‌ای در این باره به کاربران فضای مجازی داده شد و نه خبری از ورود مجلس به موضوع و استفاده از ابزار نظارتی یا همان شأن نظارتی است که قانون به آنها محول کرده است تا در صورت لزوم از حقوق شهروندان دفاع کنند. از این رو باید همچنان منتظر بود که باز هم با اتفاق مشابهی در حوزه ارتباطات مواجه مشویم که شاید وزیر با طرح سؤالی در مجلس ملزم به پاسخ‌گویی شود یا مثل بعضی مواقع چشم‌ها را ببندیم و صورت‌مسئله را پاک کنیم و به روی خود نیاوریم که سرعت اینترنت روزبه‌روز در حال کندشدن است و اپراتورهای مربوطه به جای سرویس‌دهی مناسب و باکیفیت، صرفا تعرفه‌ها را بالا می‌برند و مجلس هم استیضاح وزیر ارتباطات را که چندماهی به طور جدی دنبال می‌کرد، به دست فراموشی سپرده است.