سمت‌و‌سوی بودجه

کاوه نصرتی: دولت بخش دوم لایحه بودجه سال 1403 را که درباره جداول تفصیلی شامل ارقام بودجه است، روز  19 فروردین به مجلس ارائه داد و جلسات کمیسیون تلفیق برای بررسی بخش دوم لایحه بودجه ۱۴۰۳ از هفته قبل آغاز شده است.

روند بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۳ طبق اصلاحات انجام‌شده در ماده ۱۸۲ آیین‌‌نامه داخلی، تغییر کرده است و بودجه در دو بخش از طرف مجلس رسیدگی می‌شود. بررسی جزئیات مصارف بودجه حاوی نکات درخور ‌توجهی است و نشان می‌دهد در‌حالی‌که بودجه نهاد ریاست‌جمهوری جهش بلندی داشته، بودجه بنیاد علم ایران سقوط کرده است. همچنین این گزارش حاکی از افزایش درخور‌ توجه بودجه ستاد امر به معروف و نهی از منکر، وزارت کشور، بسیج، صداوسیما و برخی نهادهای فرهنگی و مذهبی است.

مروری کلی بر بودجه ۱۴۰۳

مصارف بودجه عمومی دولت در لایحه پیشنهادی مبلغ 28،371،400 هزار میلیارد ریال شامل 18میلیون‌و 784 هزار میلیارد ریال هزینه از محل منابع عمومی دولت، 4،000،000 میلیارد ریال مخارج تملک دارایی سرمایه‌ای (طرح‌های عمرانی)، 2،833،000 میلیارد ریال تملک دارایی مالی (عمدتا بابت بازپرداخت اوراق بدهی و تسهیلات سررسید‌شده داخلی و خارجی) و همچنین 2،751،000 میلیارد ریال هزینه از محل درآمدهای اختصاصی دولت است. مصارف بودجه عمومی دولت در مقایسه با مبالغ درج‌شده در قانون بودجه سال 1402 رشد ۲۵.۳‌درصدی را نشان می‌دهد.

مصارف بودجه به‌‌جز بخش تملک دارایی مالی که عمدتا بابت بازپرداخت وام‌ها و تأمین مالی صورت‌گرفته در گذشته بوده است، در سه بخش جداگانه تعریف شده است؛ بخش اول شامل جدول هفت لایحه بودجه مربوط به اعتبارات دستگاه‌های اجرائی، بخش دوم شامل جدول 9 لایحه بودجه مربوط به اعتبارات ردیف‌های متفرقه و بخش سوم شامل جدول 10-ج مربوط به مصارف استانی است. در ابتدا مصارف درج‌شده در جدول شماره هفت یعنی اعتبارات دستگاه‌های اجرائی را بررسی می‌کنیم. جمع مبالغ درج‌شده در این بخش 21‌میلیون‌و 771 هزار از کل مصارف بودجه (یعنی مبلغ 28میلیون‌و‌371هزارو 400) است که معادل ۷۶.۷ درصد از کل مصارف بودجه عمومی دولت است. در ادامه به بررسی دستگاه‌های اصلی دریافت‌کننده بودجه این بخش به تفکیک جمع هزینه‌ها از دو محل منابع عمومی و درآمدهای اختصاصی و مصارف مربوط به طرح‌های تملک سرمایه‌ای (طرح‌های عمرانی) می‌پردازیم. لازم به ذکر است که بیش از ۵۰ درصد از کل مصارف هزینه‌ای بودجه سال 1403 به چهار وزارتخانه آموزش و پرورش، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی و دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تخصیص یافته است.

جهش بودجه نهاد ریاست‌جمهوری و سقوط بودجه بنیاد علم

در این میان جمع منابع و اعتبارات در نظر گرفته برای نهاد ریاست‌جمهوری، رشد جهش‌گونه‌ای داشته و از سه‌هزارو 282 میلیارد تومان به بیش از هشت‌هزار‌و 900 میلیارد تومان رسیده است. در مقابل بودجه بنیاد علم ایران تقریبا به یک‌سوم کاهش داشته است. بودجه این بنیاد که سال قبل با لحاظ اعتبارات عمرانی به بیش از 357 میلیارد تومان رسیده بود، برای سال جاری صرفا در بخش هزینه‌ای پیش‌بینی شده و مبلغی کمتر از 115 میلیارد تومان به این بنیاد پیشنهاد تخصیص ارائه شده است. در این میان بودجه پیشنهادی برای دبیرخانه ستاد حمایت از خانواده و جوانی جمعیت هم ۱۷.۳ درصد افزایش داشته است‌.

۱۵۰۰ میلیارد تومان پاداش برای کارمندان نمونه وزارت کشور!

نگاهی به ارقام بودجه نشان می‌دهد که بودجه پیشنهادی قابل‌تخصیص به وزارت کشور 115 درصد افزایش را نسبت به سال 1402 داشته و این رشد بودجه در مقایسه با متوسط 25‌درصدی رشد کل مصارف بودجه‌ای درخور توجه و تأمل است. لازم به ذکر است که در جدول شماره 9 و ردیف‌های متفرقه مصارف بودجه‌ای دیگری به وزارت کشور تعلق می‌گیرد که از آن جمله می‌توان به هزارو 500 میلیارد تومان جهت جبران تلاش کارکنان دارای عملکرد برجسته این وزارتخانه اشاره کرد. مبلغ این سرفصل در سال 1402 معادل ‌هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین بودجه‌های عمرانی تخصیص‌یافته به سازمان امور شهرداری و دهیاری‌ها رشد قابل توجه 163درصدی داشته است. بودجه‌های جاری (هزینه‌ای) این سازمان با کاهش همراه است.

رشد ۶۱‌درصدی بودجه سازمان زندان‌ها و رشد ۳۸درصدی بودجه نیروی انتظامی

دولت برای سال 1403 بودجه‌ای بالغ بر 86 هزار میلیارد تومان برای نیروی انتظامی پیش‌‌بینی کرده است. میزان رشد بودجه‌ای این نهاد در حدود 38 درصد است که معادل 

1.5 برابر متوسط رشد مصارف بودجه‌ای است. بودجه بخش دادگستری در سال آینده رشد متوسط 52درصدی دارد. این به معنی رشد دو‌برابری بودجه تخصیص‌یافته به دستگاه قضائی نسبت به متوسط رشد بودجه در کل بخش‌هاست.

لازم به ذکر است که بودجه وزارت دادگستری به‌صورت جداگانه و در بخش دیگری منظور می‌شود. بودجه جاری (هزینه‌ای) سال آینده وزارت دادگستری بیش از سه‌هزارو 300 میلیارد تومان پیشنهاد شده که 32 درصد بیشتر از سال 1402 است. بودجه جاری سازمان زندان‌ها هم با 61 درصد افزایش مبلغی بیش از 14 هزار میلیارد تومان برای سال 1403 پیشنهاد شده است. تفاوت رشد بودجه این بخش نیز با متوسط رشد بودجه ‌شایان تأمل است. از دیگر بخش‌های بودجه‌ای مرتبط به بخش مصارف بودجه ارتش می‌توان به تخصیص 192 میلیارد تومان به سازمان عقیدتی سیاسی ارتش که 55 درصد بیشتر از سال 1402 است و بودجه هزینه‌ای پیشنهادی دانشگاه افسری ارتش به مبلغ 294 میلیارد تومان که تنها 1۶ درصد بیشتر از سال 1402 است، اشاره کرد. ارقام جدول 15 صرفا بودجه تخصیص‌یافته مستقیم ستاد مشترک سپاه پاسداران است. از دیگر مصارف بودجه‌ای این نهاد که برای سال جاری پیش‌بینی شده، می‌توان به بودجه هزارو 200 میلیارد تومانی دانشگاه امام حسین که 5۰ درصد بیشتر از سال 1402 است و بودجه سازمان بسیج به مبلغ چهارهزارو 100 میلیارد تومان که

۴۵ درصد بیشتر از سال 1402 است، اشاره کرد. مجموع مصارف بودجه‌ای تخصیص‌یافته مستقیم به وزارت علوم با 35 درصد افزایش به حدود 75 هزار میلیارد تومان رسیده که بیش از 68 هزار میلیارد تومان از این مبلغ مربوط به مصارف هزینه‌ای از محل منابع عمومی دولت و درآمدهای اختصاصی است. علاوه‌بر‌این، به دیگر تخصیص‌های بودجه‌ای این بخش باید به صندوق رفاه دانشجویان اشاره کرد. بودجه در نظر گرفته‌شده برای این صندوق در حدود هزارو 200 میلیارد تومان است که تقریبا معادل همان مبلغی است که در سال 1402 به این بخش تخصیص داده شد.

رشد بودجه میراث

رشد 185‌درصدی تخصیص بودجه به بخش هزینه‌ای وزارت میراث فرهنگ و گردشگری عمدتا از محل درآمدهای پیش‌بینی‌شده اختصاصی این وزارتخانه است. درآمدهای اختصاصی این مجموعه برای سال جاری دوهزارو ۹۰۰میلیارد تومان پیش‌بینی شده و این در حالی است که ارقام مصوب سال 1402 در این بخش 134 میلیارد تومان بوده است. به نظر می‌رسد دولت یا پیش‌بینی رشد محسوس تعداد گردشگران را داشته یا باید شاهد رشد قابل‌توجه قیمت بلیت مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی باشیم. مانند وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، رشد محسوس بودجه‌های مربوط به وزارت فرهنگ نیز عمدتا از محل درآمدهای اختصاصی آن پیش‌‌بینی شده است. درآمد اختصاصی منظور‌شده به بودجه این وزارتخانه برای سال جاری ۹هزارو ۱۷۵ میلیارد تومان پیش‌‌بینی شده و این در حالی است که این ردیف اعتبار در سال 1402 مبلغی کمتر از 10 میلیارد تومان بوده است. قابل ذکر است در بودجه تخصیص‌یافته به بخش فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌توان به بودجه دوهزارو 800 میلیارد تومانی تخصیص‌یافته به سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی اشاره کرد. این بودجه در مقایسه با رقم مصوب 817 میلیارد تومانی سال 1402، افزایش سنگین 242‌درصدی دارد. بودجه در نظر گرفته‌شده برای دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم 830 میلیارد تومان است که دو ‌برابر رقم مصوب سال 1402 است و بودجه شورای برنامه‌ریزی مدیریتی حوزه‌های علمیه خراسان برای سال جاری 894 میلیارد تومان و ۸8 درصد بیشتر از ارقام سال 1402 است. بودجه هزینه‌ای مرکز خدمات حوزه‌های علمیه برای سال جاری هفت‌هزارو 443 میلیارد تومان در نظر گرفته شده که 15 درصد بیشتر از سال قبل است. بودجه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی 

433 میلیارد تومان در نظر گرفته شده است؛ رشد بیش از 55‌درصدی تخصیص بودجه در این نهاد را شاهد هستیم.

بودجه‌های فرهنگی

یکی دیگر از تخصیص‌های بودجه بخش فرهنگی، بودجه در نظر گرفته‌شده برای شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه است. بودجه این شورا 310 میلیارد تومان در نظر گرفته شده  است که در مقایسه با رقم مصوب 173 میلیارد تومانی سال 1402، شاهد افزایش 79‌درصدی این بودجه هستیم. بودجه ستاد اقامه نماز نیز با لحاظ درآمد اختصاصی تخصیص‌یافته به مبلغ 200 میلیارد تومان، در سال جاری به 298 میلیارد تومان می‌رسد. بودجه این نهاد در سال قبل 52 میلیارد تومان بوده است. بودجه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در سال 1403 مبلغ 110 میلیارد تومان پیش‌‌بینی شده؛ این مبلغ 

22 میلیارد تومان بیشتر از سال قبل است. بودجه ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر با حدود 130 میلیارد تومان افزایش در مقایسه با سال 1402، به 256 میلیارد تومان خواهد رسید.

بودجه جامعه‌المصطفی برای سال جاری هزارو 420 میلیارد تومان در نظر گرفته شده؛ این رقم در سال قبل هزار میلیارد تومان بوده است. بودجه اختصاص‌یافته برای سازمان محیط زیست هم ۵۳۶۶.۴ میلیارد تومان است که نسبت به سال ۱۴۰۲ حدود ۴۵ درصد افزایش داشته است. بودجه شرکت مادرتخصصی آب و فاضلاب کشور هم به ۱۷۱۷۲.۸ میلیارد تومان رسیده است که حاکی از افزایش ۳۰‌درصدی این رقم نسبت به سال گذشته است. بودجه شرکت مادرتخصصی مدیریت منابع آب ایران در سال ۱۴۰۳ معادل ۲۳۷۸۶.۶ میلیارد تومان اعلام شده که افزایش ۸۳‌درصدی را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد. افزایش بیش از 10 هزار میلیارد تومانی بودجه شرکت مادرتخصصی مدیریت منابع آب ایران در حالی است که تخصیصص‌های متفرقه مربوط به حوزه آب که در بودجه 1402 به‌صورت جداگانه شامل موارد جداگانه‌ای بود، در بودجه سال جاری کاهش یافته و به بودجه عمرانی شرکت مادرتخصصی مدیریت منابع آب افزوده است.

بودجه تخصیص‌یافته به صداوسیما در سال جاری و صرفا در جدول هفت (مربوط به اعتبارات دستگاه‌های اجرائی) به بیش از 22 هزار میلیارد تومان می‌رسد. این مبلغ 47 درصد بیشتر از مبالغ سال 1402 و تقریبا دو ‌برابر متوسط رشد ارقام بودجه در سال 1403 است.  در جدول ارائه‌شده به بررسی ارقام مهم و عمده جدول 9 یعنی اعتبارات ردیف‌های متفرقه پرداخته شده است. لازم به ذکر است که بیش از 182 هزار میلیارد تومان از مصارف هزینه‌ای کل بودجه (معادل 10 درصد از کل هزینه‌ها) و 66 هزار میلیارد تومان از مصارف تملک سرمایه‌ای (17درصد از کل بودجه عمرانی) در این جدول درج شده است. مبالغ جدول به میلیارد ریال است.