بحران اوکراین؛ تنش در مسیر مسکو – پاریس

‌احمد وخشیته-استاد دانشگاه دوستی ملل روسیه:‌ با گذشت بیش از دو سال از آغاز کارزار اوکراین، نه‌فقط درگیری‌ها به نقطه آرامش نرسیده؛ بلکه تنش‌ها میان روسیه و ناتو در مسیر پرمخاطره‌ای در حال حرکت و سناریوی تقابل مستقیم میان روسیه و ناتو بیش از هر زمان دیگری پررنگ شده است. چند سال پیش اگر از سناریوی امکان انجماد روابط میان روسیه و فرانسه یا روسیه و آلمان سخن به میان می‌آمد، بدون‌شک کمترین شانس را در تحلیل‌ها به خود اختصاص می‌داد؛ حتی اگر به دکترین سیاست‌ خارجی روسیه در سال ۲۰۱۶ نگاه کنیم که تا سال ۲۰۲۲ تداوم داشت، آلمان و فرانسه به‌عنوان شرکای کلیدی روسیه معرفی شده بودند؛ اما اکنون این دو کشور عضو ناتو بیشترین تنش‌ها را با مسکو به دلیل حمایت‌های مستقیم از جنگ اوکراین پیدا کرده‌اند.بعید به نظر می‌رسد که بتوانیم از هم‌گرایی گرم‌تر از مکرون با پوتین در دهه گذشته میان رهبران غربی با روسیه سخن بگوییم؛ حتی تا واپسین روزهای پیش از آغاز جنگ اوکراین نیز گفت‌وگوهای تلفنی چندساعته رؤسای جمهور روسیه و فرانسه شهرت داشت؛ تا جایی که چندی پیش مکرون در مصاحبه‌ای اعلام کرد که چند روز پس از آغاز جنگ اوکراین با پوتین تلفنی گفت‌وگو می‌کند و تضمین امنیت زلنسکی را می‌گیرد که پس از آن در گفت‌وگو با زلنسکی او را از استرس خارج می‌کند. اما اکنون وضعیت کاملا متفاوت است و جنگ لفظی میان پاریس و مسکو آنها را تا نزدیکی تقابل مستقیم کشیده است. فرانسه از تصمیم خود برای ارسال هزارو 500 نیروی نظامی به اوکراین صحبت می‌کند؛ موضوعی که سبب شد برای اولین بار گفت‌وگوی تلفنی بی‌سابقه وزرای دفاع روسیه و فرانسه پس از آغاز جنگ اوکراین رقم بخورد. پس از گفت‌وگوی تلفنی سباستین لکرنو و سرگی شویگو که به درخواست فوری طرف فرانسوی انجام شد، مکرون لحن گفت‌وگوی طرف روسی را تهدیدآمیز و عجیب عنوان‌ کرد. به گفته کرملین، اعزام احتمالی گروه نظامی فرانسوی به اوکراین و حمله تروریستی به تالار کروکوس سیتی هال مسکو موضوعات مورد بحث در این گفت‌وگو بوده است. در نگاه خوش‌بینانه می‌توان این تماس را بیانگر تداوم روابط در بالاترین سطح معنا کرد؛ باوجود‌این، اظهارات مقامات دو کشور در چند روز گذشته پس از این گفت‌وگوی تلفنی سیگنال‌های خوبی را مخابره نمی‌کند.دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، پس از این گفت‌وگو اعلام کرد که تماس میان پوتین و مکرون هنوز برنامه‌ریزی نشده است؛ اما مسکو برای انجام آن آمادگی دارد و درعین‌حال تصریح کرد که روابط روسیه و ناتو به سطح رویارویی مستقیم رسیده است. هم‌زمان با طرح‌شدن ارسال نیروهای نظامی فرانسه به اوکراین، دمیتری مدودف، نایب‌رئیس شورای امنیت روسیه، نیز خیلی شفاف اعلام کرد که پاداش برای نابودی هریک از اعضای ناتو در اوکراین باید در درجه حداکثر تعریف شود تا نیروهای روسی به اسیرگرفتن آنها اکتفا نکنند. از سوی دیگر مکرون گفت مطمئن است که روسیه سازمان‌دهی بازی‌های المپیک را هدف قرار می‌دهد تا فرانسه را به‌عنوان کشوری ناآماده برای برگزاری چنین رویدادی جلوه دهد و پسکوف در واکنش این صحبت‌ها را بی‌اساس خواند؛ اما این جنگ لفظی در هفته گذشته میان مقامات دو کشور پایان نداشت و مدودف، شنبه‌شب در اظهارنظر دیگری مکرون را به حمایت مالی و همدستی با تروریست‌های حمله به کروکوس سیتی‌هال مسکو متهم کرد. اکنون با آغاز فصل بهار، اوکراین تلاش خواهد کرد دست به ضد‌حمله بزند؛ اگر‌چه سال گذشته دستاوردی نداشت؛ اما امسال در جست‌وجوی نیروهای نظامی ناتو و البته تجهیزات نظامی بیشتر برای رسیدن به این هدف است. در جدیدترین درخواست، زلنسکی از نیاز به ۲۵ سامانه پدافندی پاتریوت سخن به میان آورده است و استولتنبرگ، دبیر‌کل ناتو، نیز از بررسی فرصت‌هایی برای ارائه سامانه‌های پاتریوت و همچنین موشک‌های بیشتر به اوکراین خبر داده است؛ باوجود‌این واشنگتن‌پست در یادداشتی نوشت‌ مردم اوکراین اعتقاد ندارند که مرزهای این کشور به سال ۱۹۹۱ یعنی زمان فروپاشی شوروی و تشکیل کشور اوکراین بازگردد و با توجه به اینکه اکنون ۲۰ درصد از خاک اوکراین به روسیه الحاق شده است، بدبینی‌ها به شانس موفقیت کی‌یف در میدان جنگ در ماه‌های اخیر افزایش یافته است. باوجود‌این در دو هفته گذشته کمتر شبی صبح شد که پدافند هوایی روسیه در مناطق بلگورود، کورسک یا ورنژ روسیه برای مقابله با حملات پهپادی اوکراین فعال نشوند و حتی منطقه تاتارستان نیز برای نخستین بار مورد حمله هواپیمای بدون سرنشین اوکراین قرار گرفت. در سوی مقابل نیز تقریبا هر روز هشدار حمله هوایی در شهرهای اوکراین به‌ویژه اودسا شنیده شد و زیرساخت‌ها مورد حملات روسیه قرار گرفتند، تا جایی که روزنامه الخلیج نوشت نیروهای روسیه حملات نظامی خود را در اوکراین تشدید کرده‌اند.

بنابراین از یک‌سو شاهد افزایش حملات هوایی روسیه و اوکراین هستیم و از سوی دیگر تشدید تنش‌ها میان مسکو و پاریس که تقابل روسیه و ناتو را به نزدیک‌ترین خط مماس کشانده است.