پیامی برای تل‌آویو؟

مهدی بازرگان: در میانه فضاسازی‌های رسانه‌ای درباره احتمال حمله مستقیم ایران به اسرائیل و درست در شرایطی که منطقه و جهان منتظر پاسخ تهران است، ظهر دیروز (شنبه)، نیروی دریایی سپاه پاسداران یک کشتی باری مرتبط با اسرائیل را در منطقه خلیج فارس توقیف کرد. به نوشته ایسنا برخی منابع خبری مدعی شدند این کشتی باری که «ام‌اس‌سی‌آریز» (MSC Aries) نام دارد، با پرچم پرتغال فعالیت می‌کند و مرتبط با شرکت «زودیاک مریتایم» مستقر در لندن است که مالک آن یک میلیاردر اسرائیلی به نام «ایال اُفر» است. به گزارش آسوشیتدپرس بیشتر کشتی‌های مرتبط با اسرائیل که در آب‌های منطقه تردد دارند، وابسته به این شرکت هستند. این خبرگزاری نوشت یک مقام دفاعی که می‌خواست هویتش فاش نشود، ویدئویی را در اختیار این خبرگزاری قرار داد که در آن، تفنگداران روی کانتینرهایی واقع روی عرشه کشتی فرود می‌آیند. صدای یکی از اعضای کارکنان کشتی در این ویدئو به گوش می‌رسد که می‌گوید «بیرون نیایید». او با فرودآمدن تعداد بیشتری از تفنگداران روی عرشه، به همکاران خود می‌گوید که به سمت محل استقرار ناخدای کشتی بروند. این کشتی آخرین بار در نزدیکی دوبی و در حال حرکت به سمت تنگه هرمز بود. این کشتی مانند بسیاری دیگر از کشتی‌های مرتبط با اسرائیل که در منطقه تردد می‌کنند، ردیاب خود را خاموش کرده بود که ساعتی بعد، نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد یک کشتی باری مرتبط با اسرائیل را توقیف کرده است.

به دنبال اقدام سپاه در توقیف کشتی باری «ام‌اس‌سی‌آریز» شاهد سلسله واکنش‌هایی از جانب اسرائیل، پرتغال و همچنین ایالات متحده بودیم. همچنان که تل‌آویو در نخستین موضع‌گیری از زبان دانیال هاگاری، سخنگوی ارتش، نیروهای مقاومت در منطقه را «تروریستی» خواند و مدعی شد که «ایران نمایندگان خود در تمام مناطق خاورمیانه و خارج از آن را حمایت مالی و تسلیحاتی می‌کند و به آنها آموزش می‌دهد». طبق گزارش الجزیره، او که از اقدام ایران در توقیف کشتی مرتبط با رژیم صهیونیستی عصبانی است، مدعی شد: ایران بزرگ‌ترین حامی تروریسم در جهان است و پیامدهای افزایش تنش را متحمل خواهد شد. یسرائیل کاتس، وزیر امور خارجه اسرائیل نیز در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس ایران را به «دزدی دریایی» متهم کرد و مدعی شد که عملیات «ناقض قوانین بین‌المللی» است. شرکت مالک کشتی «ام‌اس‌سی» در بیانیه‌ای اعلام کرد این کشتی در حال عبور از تنگه هرمز بود که توسط ایران توقیف شد. طبق گزارش الجزیره، در این بیانیه آمده است که خدمه کشتی توقیف‌شده ۲۵ نفر هستند و این افراد برای تضمین سلامتی خود و بازگرداندن کشتی با مقامات ذی‌ربط در ارتباط هستند.

دولت پرتغال هم در بیانیه‌ای اعلام کرد در زمینه توقیف یک کشتی با پرچم این کشور و مرتبط با اسرائیل در خلیج فارس توسط سپاه پاسداران با مقامات ایران در ارتباط است. به گزارش ایسنا، دولت پرتغال دیروز (شنبه) اعلام کرد که پس از توقیف یک کشتی با پرچم این کشور توسط ایران در خلیج فارس، با مقامات ایران در تماس است. در بیانیه دولت پرتغال در‌این‌باره آمده است که گزارشی از حضور شهروندان پرتغالی بر عرشه این کشتی، چه در میان خدمه و چه فرماندهی آن دریافت نشده است. ایالات متحده هم در واکنش صرفا به اطلاع از توقیف این کشتی بسنده کرد.

 توقیف به‌مثابه پاسخ؟!

با اقدام ظهر دیروز و توقیف کشتی باری مرتبط با اسرائیل، اولین گزاره که به ذهن خطور می‌کند این است که در میانه تنش تهران و تل‌آویو شاید بتوان این اقدام را به‌مثابه پاسخ ایران در حمله اسرائیل به بخش کنسولگری ساختمان سفارت ایران در دمشق در نظر گرفت؛ گزاره‌ای که از دید جواد ترابی زیر سؤال است؛ چراکه به باور او، «این اقدام تهران، نه یک پاسخ هم‌سطح و نه یک پاسخ هم‌وزن در مقابل حمله اسرائیل خواهد بود». با این حال کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه در گفت‌وگویش با «شرق» بر این نکته تأکید می‌کند که «اقدام تهران در توقیف کشتی باری می‌تواند ریل‌گذاری نوع مواجهه را تغییر دهد»؛ به این معنا که تهران به شکل موقت و البته تاکتیکی، موازنه را به نفع خود بازگرداند تا به گفته ترابی، در زمان و مکان مناسب پاسخ حمله به اسرائیل داده شود‌.

‌مفسر ارشد حوزه سیاست خارجی با ارجاعی به مجموعه‌ای از فضاسازی‌ها و جوسازی‌های سیاسی و رسانه‌‌ای غربی که از چهارشنبه هفته گذشته علیه ایران در دستور کار قرار گرفته است، بر این موضوع مانور می‌دهد که اکنون ایران باید به شیوه‌ای عمل کند که ضمن دادن پاسخ هم‌وزن و هم‌سطح، شرایط برای اقدام متقابل اسرائیل به صفر برسد. بنابراین این کارشناس در پاسخ به سؤالی درباره تأثیرگذاری اقدام توقیف کشتی باری مرتبط با اسرائیل بر روند تنش جاری بین تهران و تل‌آویو، آن را اقدامی توصیف می‌کند که در یک بعد می‌تواند به عنوان کاتالیزور این تنش عمل کند؛ چراکه به زعم ترابی، اسرائیل و متحدانش را به سمت توقیف کشتی‌های مرتبط با ایران خواهد کشاند و سطح منازعه به نقطه دیگر خواهد رفت و از طرف دیگر وی این احتمال را هم می‌دهد که توقیف کشتی باری مرتبط با اسرائیل، تل‌آویو را از سیاست گسترش جنگ منصرف کند و تنش را در سطح فعلی فریز و ثابت نگه دارد.

علی لقمانی هم دیگر کارشناسی بود که در گپ‌و‌گفتی که با «شرق» داشت، از زاویه‌ای متفاوت با اشاره به اینکه اقدام ظهر دیروز در توقیف کشتی باری مرتبط با اسرائیل عملا در مقام تغییر ریل پاسخ‌گویی تهران‌-‌تل‌آویو عمل می‌کند، این تغییر ریل را اقدامی پرریسک تعبیر کرده که به گفته او، در شرایط کنونی هرگونه اقدامی در منطقه را باید جزء پرریسک‌ترین اقدامات طی سال‌های اخیر در نظر گرفت که می‌تواند بیشترین بار و هزینه سیاسی و دیپلماتیک را به دنبال داشته باشد.

با چنین خوانشی، مفسر ارشد حوزه بین‌الملل، ذیل یک قرائت ایجابی بر این نکته تأکید و اصرار دارد که «خاستگاه اقدام دیروز نه در مقام موازنه وحشت و موازنه قوا، بلکه در چارچوب موازنه تهدید قابلیت بحث و بررسی دارد». با این وجود، لقمانی نگاهی سلبی هم دارد و پیرو آن یادآور می‌شود که «اگر این اقدام جایگزین پاسخ تهران باشد، اقدامی هم‌سطح نیست. لذا باید در نظر گرفت که به موازات توقیف کشتی باری مرتبط با اسرائیل کماکان پاسخ و حمله احتمالی تهران به اسرائیل در دستور کار قرار دارد و از روی میز کنار نرفته است». این کارشناس احتمال می‌دهد «تهران هنوز به جمع‌بندی نهایی درخصوص شکل، نوع، شدت و مکان پاسخ‌گویی و حمله به اسرائیل نرسیده است».