چشم‌انداز استارتآپها در آینده‌ای مبهم
اکوسیستم نوآور در ایران در حال رشد و توسعه است که در سال‌های اخیر با چالش‌های مختلفی مانند تحریم‌های اقتصادی، محدودیت‌های ارزی، قوانین و مقررات نامناسب و حمایت‌های ناکارآمد دولتی روبه‌رو شده است.
اکوسیستم نوآور در ایران در حال رشد و توسعه است که در سال‌های اخیر با چالش‌های مختلفی مانند تحریم‌های اقتصادی، محدودیت‌های ارزی، قوانین و مقررات نامناسب و حمایت‌های ناکارآمد دولتی روبه‌رو شده است. حدود چهار سال گذشته، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور (نصر) گزارشی آماری از وضعیت فعلی استارتآپها و مشکلات و مسائل مربوط به آنها را ارائه داد که شرایط کنونی کسب‌وکارهای نوپای ایران و برنامه‌ریزی آنها برای آینده را نشان می‌داد. خروجی آن گزارش، تحلیلی ناگوار از شرایط اکوسیستم استارت‌آپی کشور پیش‌رو قرار می‌داد که گویای آن بود که تداوم شرایط کنونی آن زمان، وضعیت را بدتر خواهد کرد. بر اساس آن گزارش، ۱۴.۴ درصد استارتآپها عمری بیشتر از سه سال دارند که احتمالا به دلیل مشکلات مالی و عدم جذب سرمایه نتوانسته‌اند به شرکتی مستقل تبدیل شوند. همچنین بیش از نیمی از استارتآپها «محدودیت‌های کشور» را به‌عنوان مهم‌ترین مانع داخلی عنوان کرده‌اند. در شرایطی که حضور استارتآپها می‌تواند نقش پررنگی در رشد اقتصادی و کاهش نرخ بی‌کاری ایفا کند، ۵۴.۵ درصد استارت‌آپ‌هایی که در نظرسنجی شرکت کرده بودند، گفته‌اند محدودیت‌های کشوری مهم‌ترین مانع رشد کسب‌وکار آنهاست. همچنین «نقدینگی پایین» با ۵۱ درصد دومین مانع مهم داخلی برای رشد استارتآپها انتخاب شده است و بعد از آن «کمبود دانش استارت‌آپی» با ۲۴.۵ درصد و «بومی‌سازی مدل» با ۱۷.۹ درصد در رتبه‌های بعدی مهم‌ترین موانع داخلی رشد استارتآپها هستند. در‌عین‌حال، «قوانین و مقررات» از نظر ۵۶.۲ درصد استارتآپها بزرگ‌ترین مشکل بیرونی است. ۴۰.۳ درصد «کمبود سرمایه‌گذار»، ۴۰.۱ درصد «سیاست‌گذاری دولت» و ۳۸.۹ درصد «کمبود نیروی انسانی ماهر» را به‌عنوان بزرگ‌ترین مشکل‌های بیرونی انتخاب کرده‌اند. همچنین برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) گزارشی درباره اکوسیستم نوآوری در ایران منتشر کرده بود که نشان می‌داد با وجود رشد سریع اکوسیستم نوآوری در ایران از حدود یک دهه قبل، این قطار به‌خصوص بعد از دور جدید تحریم‌های بین‌المللی، با افت سرعت روبه‌رو شده است. با وجود آنکه رشد اقتصاد دیجیتال در ایران در فضای رکود اقتصادی سال‌های اخیر ادامه پیدا کرده، اما نسبت به میانگین جهانی بسیار پایین‌تر است. همچنین این گزارش نشان می‌دهد با وجود حمایت‌های دولتی از جریان استارت‌آپی در ایران، همچنان مهم‌ترین موانع رشد جریان نوآوری سیاست‌ها، مقررات و قوانین دولتی است و حمایت مستقیم دولت در این عرصه نیز صرفا نصیب بخش کمی از استارتآپها شده و تأثیر چندانی نداشته است.
حال بر اساس یافته‌های تحلیلی دو گزارش ارائه‌شده، سناریوهای آینده استارت‌آپ‌های ایرانی ممکن است بستگی به عوامل مختلفی از‌جمله رونق یا رکود بازار ارزهای رمزنگاری‌شده و تأثیر آن بر سرمایه‌گذاری و اعتماد به فناوری‌های نوین، تغییراتی که در الگوهای مصرف، کار و تفریح متأثر از همه‌گیری کووید به وجود آمد، تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های ارزی و تجاری و تأثیر آن بر دسترسی به بازارها و منابع، نابالغ‌بودن اکوسیستم استارت‌آپی و نبود حمایت کافی از سوی دولت و سازمان‌های مربوطه و همچنین رقابت با استارت‌آپ‌های خارجی و توانایی ارائه محصولات و خدمات باکیفیت و قیمت مناسب و نوآوری و خلاقیت در حل مشکلات و نیازهای محلی و جهانی داشته باشد.
