سیاست فناوری

روایت توسعه بر بال فناوری

امیر ناظمی

فناوری و سیاست‌های علم و فناوری در دنیای امروز اهمیت بسیاری یافته است، تا حدی که شرکت‌های فناوری‌محور در ‌مهم‌ترین بازیگران عرصه سیاست و اقتصاد سیاسی شده‌اند. کتاب «روایت توسعه بر بال فناوری» سعی دارد با تحلیل وضعیت ایران از حیث نگاه به علم و فناوری، نقش فناوری را در توسعه ایران ردیابی کند. امیر ناظمی، نویسنده کتاب معتقد است: «از آن‌جایی که علم و فناوری اساساً در ذهن سیاست‌گذاران ایرانی حوزه‌ای بسیار فرعی است، آن‌هم در حالی که پرونده هسته‌ای ایران را می‌توان پرونده سیاست بین‌الملل و حتی داخلی ایران دانست و اگرچه موضوع هسته‌ای در اصل یک موضوع علم و فناوری است، اما همچنان سیاست‌گذار تلاش می‌کند تا این واقعیت را نادیده بگیرد و تصمیم‌گیری‌هایش را بر اساس فهم سایر حوزه‌ها پیش ببرد.» به این ترتیب است که فهم سیاست علم و فناوری و نقش آن در توسعه اهمیت بسیاری پیدا می‌کند و در این مسیر ناچار باید به بازخوانی تاریخ پرداخت. «روایت توسعه بر بال فناوری» با مرور برخی از تجربیات تاریخی، به لایه‌های پنهان سیاست‌گذاری‌های مختلف در حوزه علم و فناوری در دوره‌های مختلف نقب می‌زند، تا به تحلیلی از سیاست علم و فناوری و مسیرهای پیش‌رو برسد. «درحقیقت، بدون تحلیل عمیق سیاست‌ها، شاخص‌هایی که در گزارش‌های جهانی ذکر می‌شوند، تنها اعدادی هستند مستقل از همدیگر که نمی‌توانند منجر به فهم درستی از وضعیت کلان یا تجویز درستی برای بهبود شرایط شوند.» بنابراین، حتی اگر شاخص‌های جهانی را آینه‌ای مناسب‌تر برای سنجش وضعیت خود بدانیم، این شاخص‌ها تنها بخشی از واقعیت ما را آشکار می‌کنند. با این حال، با انکار شاخص‌های جهانی درحقیقت آینه خود را از دست می‌دهیم و نمی‌توانیم مشکلات و چالش‌های خود را در سایه آن تشخیص دهیم. چراکه «خطرناک‌ترین دشمن برای هر فرد یا جامعه‌ای، از دست رفتن توان درک تفاوت‌ها و تمایزها است... فرار از واقعیت با توهمات و خودفریبی‌ها آغاز می‌شود. شاخص‌های علم، فناوری و نوآوری، یک تصویر فوری از مهم‌ترین چالش‌های ما تهیه می‌کند. به دلیل ترس از دیدن خود در این آینه است که سیاست‌گذار ایرانی ترجیح می‌دهد تا به شاخص‌های غیردقیق و ناکارآمد دل‌ خوش کند و مفاهیم عجیبی مانند «تولید علم» را اختراع کند».