سال تغییرات در سهامداران استارتاپ‌های بزرگ
سال ۱۴۰۳ از همه لحاظ سال خاصی بود. جدا از اتفاقات ریز و درشت و غیرمنتظره در حوزه سیاست و بین‌الملل، که در نوع خود کم‌نظیر و حتی شاید بی‌نظیر بود، در اکوسیستم فناوری نیز شاهد اتفاقاتی بودیم که رویدادهای بسیار مهمی تلقی می‌شوند و احتمالا در شکل‌گیری این زیست‌بوم در سال‌های آتی تأثیرگذار خواهد بود.
رادمان ربیعی - معاون اقتصاد دیجیتال گروه مالی فیروزه
سال ۱۴۰۳ از همه لحاظ سال خاصی بود. جدا از اتفاقات ریز و درشت و غیرمنتظره در حوزه سیاست و بین‌الملل، که در نوع خود کم‌نظیر و حتی شاید بی‌نظیر بود، در اکوسیستم فناوری نیز شاهد اتفاقاتی بودیم که رویدادهای بسیار مهمی تلقی می‌شوند و احتمالا در شکل‌گیری این زیست‌بوم در سال‌های آتی تأثیرگذار خواهد بود. حوزه اقتصاد دیجیتال در 10 سال گذشته فرازونشیب‌های زیادی تجربه کرده بود و مانند سایر بخش‌های فعال در اقتصاد ایران روزهای خوب و بد فراوانی را پشت سر گذاشته است. در چند سال اخیر، به دلیل نوسانات متغیرهای اقتصادی، پیش‌بینی‌پذیری روندهای اقتصادی و تجاری برای کسب‌وکارها به مراتب سخت‌تر از گذشته بوده و سرمایه‌گذاران نیز تمایل کمتری برای سرمایه‌گذاری خطرپذیر در کسبوکارهای نوپا داشته‌اند. از آن سو بحران مهاجرت و سخت‌ترشدن دسترسی به نیروی انسانی متخصص و کارآمد عملیات کسبوکارهای خصوصا کوچک و متوسط را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. در این شرایط شرکت‌های فعال در این حوزه تمرکز خود را به سمت تاب‌آوری بیشتر و فعالیت‌های توسعه‌ای محدود برده‌اند تا بتوانند ریسک‌های عملیاتی و سیستماتیک را بهتر مدیریت کنند و چالش‌های کوچک و بزرگ را پشت سر بگذارند.
با این حال، ۱۴۰۳ سالی بود که بعد از مدت‌ها شاهد تغییرات سهامداری در برخی شرکت‌های بزرگ این حوزه بودیم و برخی از مطرح‌ترین سرمایه‌گذاران فناوری در ایران، سهام خود را در شرکت‌هایی که بیش از ۱۰ سال در آنها سهامدار بودند واگذار کرده و ارزش خلق‌شده در این حوزه را بعد از مدت‌ها نقد و آزاد کردند. یکی از بزرگ‌ترین این اتفاقات خروج هلدینگ سرآوا از شرکت دیجی‌کالا و فروش سهام به شرکت حرکت اول و زیرمجموعه‌های آن بود. دیجی‌کالا که یکی از پرچمداران حوزه تکنولوژی در ایران به حساب می‌آید، برای اولین‌بار در چندین سال اخیر شاهد تغییرات در ساختار سهامداری خود بود. این اتفاق در واقع بزرگ‌ترین معامله از نظر ارزش ریالی در اکوسیستم فناوری محسوب می‌شود و برای اولین‌بار نشانگر ارزش واقعی خلق‌شده در 10- 12 سال گذشته در یکی از موفق‌ترین کسبوکارهای این زیست‌بوم بود. ارزشی که شاید از نظر تئوریک در تمامی این سال‌ها وجود داشت و فعالان حوزه فناوری همیشه نسبت به حدود آن بحث و گفت‌وگو می‌کردند، ولی انجام معامله و فروش سهام، مهر تأییدی بر آن بود و میزان آن را، حداقل تا این مرحله مشخص کرد. وجود خریداران و متقاضیان جدید برای سهام شرکت‌های بزرگ استارتاپی نکته مثبتی بود که نویدبخش پویایی بیشتر این حوزه و افزایش امکان آزادسازی ارزش خلق‌شده در کسبوکارهای بالغ در اقتصاد دیجیتال است. فروش سهام هزاردستان در سرآوا و فروش شرکت کافه‌بازار به تپسل از نمونه‌های دیگر معاملات بزرگ و تحرکات جدید در سال ۱۴۰۳ بودند.
در راستای ایجاد نقدشوندگی برای سهام شرکت‌های این حوزه، اخبار پذیرش برخی از آنان در بازار سرمایه و تلاش برای عرضه سهام آنان در بورس اوراق بهادار نیز امیدبخش بوده و چندین بار مسئولان بازار سرمایه ابراز امیدواری کردند که تا پایان سال، شاهد عرضه اولیه سهام تعدادی از شرکت‌های این حوزه خواهیم بود.
یکی دیگر از روندهای قابل توجه اکوسیستم فناوری در سال ۱۴۰۳، رشد بخش فین‌تک در اکوسیستم فناوری بود. بخشی که در چند سال اخیر با حضور شرکت‌های فعال در حوزه رمزارز، خرید قسطی، تسهیلات و اعتبارات، پرداخت و سرمایه‌گذاری رشد چشمگیری کرده بود و موفق به جذب تعداد زیادی کاربر در حوزه‌های مختلف شده بود. شرایط اقتصادی، بهینه‌سازی فرایندها، ایجاد زیرساخت و توجه ویژه سرمایه‌گذاران و گروه‌های تجاری، مالی و بانکی به این حوزه را می‌توان به عنوان برخی از محرک‌های رشد سریع این بخش عنوان کرد. شرکت‌های فعال در حوزه رمزارز، علی‌رغم برخی محدودیت‌هایی که نهاد‌های رگولاتور در سال ۱۴۰۳ اعمال کردند، به رشد و توسعه خود ادامه دادند و کاربران زیادی از خدمات آنان بهره‌مند شدند. در حوزه تسهیلات نیز کاربران با تعداد زیادی محصول با هدف ایجاد قدرت خرید در کاربران با فعال‌سازی اعتبارات یا خرید قسطی مواجه بودند که امکانات جدیدی را در اختیارشان قرار می‌داد. شرکت‌های متعددی نیز اقدام به ارائه محصولات متنوع مالی و سرمایه‌گذاری کردند و فرایند‌های پیچیده گذشته را با استفاده از ابزارهای تکنولوژیک آسان‌سازی کرده و در اختیار عموم مردم قرار دادند. درواقع، زمانی که بسیاری از هموطنان ما نگران شرایط اقتصادی، افت قدرت خرید و ارزش پول بودند، شرکت‌های فعال حوزه فناوری و مالی، راهکارها و ابزارهای جدیدی در اختیار آنان گذاشتند که با استقبال کاربران مواجه شد. با استفاده از این ابزارها، کاربران توانستند توان خرید و گزینه‌های پوشش ریسک و سرمایه‌گذاری بیشتری نسبت به گذشته داشته باشند.
در نهایت، و شاید بزرگ‌ترین تحولی که در سال ۱۴۰۳ شاهد آن بودیم، ظهور ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی در سطح بین‌الملل بود که برای اولین بار قدرت خود را به رخ همگان کشیدند. بسیاری آن را انقلابی در سطح راه‌اندازی شبکه اینترنت و حتی انقلاب صنعتی می‌دانند و باور دارند که این ابزارها بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی را تحت تأثیر قرار خواهد داد. این تحول بدون شک تأثیر گسترده‌ای در اکوسیستم فناوری کشور مان نیز خواهد داشت و استفاده از این ابزارها، تبدیل به یکی از روندهای عادی در شرکت‌های فعال این حوزه خواهد شد. با توجه به قابلیت‌های خیره‌کننده برخی از این ابزارها، می‌توان انتظار داشت که بسیاری از فرایند‌های فعلی در بخش‌های مختلف حوزه فناوری تغییر کرده و نقش ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی در آنها پررنگ شود. سال گذشته، بسیاری از شرکت‌های بزرگ حوزه فناوری در کشور، همگام با تحولات بین‌المللی، توجه ویژه‌ای به قابلیت‌های این فناوری داشته‌اند و برای سال‌های آتی، برنامه‌های عملیاتی جهت استفاده از آن ترسیم کرده‌اند. با رشد کیفی این ابزارها، می‌توان امیدوار بود که سرمایه‌گذاری بیشتری نیز در این حوزه انجام شود و شاهد توسعه و رشد شرکت‌های تخصصی و فعال در این بخش باشیم.
