چرا در دنیا، استارتاپ‌‌ها سریع‌تر به بورس می‌روند؟

ورود استارتاپ‌ها به بازار بورس، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراحل رشد و توسعه، در سطح جهانی با استفاده از روش‌های متنوعی صورت می‌گیرد. این فرایندها به استارتاپ‌ها امکان می‌دهد تا سرمایه لازم برای توسعه فعالیت‌های خود را جذب کرده و همچنین شفافیت و اعتبار بیشتری در بازار کسب کنند. فرایند ورود استارتاپ‌ها به بازار سهام که معمولا از طریق عرضه اولیه (IPO) انجام می‌شود، در کشورهای مختلف به دلیل چارچوب‌های نظارتی، شرایط بازار و محیط‌های اقتصادی متفاوت است. فرایند عمومی IPO در دنیا شامل مراحل آماده‌سازی، انطباق با مقررات، بازاریابی و قیمت‌گذاری و فهرست‌بندی است. در مرحله آماده‌سازی، استارتاپ‌ها معمولا با انتصاب مشاورانی از جمله بانک‌های سرمایه‌گذاری، مشاور حقوقی و حسابداران شروع می‌شوند تا آنها را در فرایند IPO راهنمایی کنند. این مرحله شامل تجدید ساختار شرکت در صورت نیاز، انجام بررسی دقیق و تهیه صورت‌های مالی دقیق است. در مرحله بعدی یعنی انطباق با مقررات، شرکت‌ها باید الزامات نظارتی خاص کشوری را که قصد دارند فهرست کنند، رعایت کنند. این اغلب شامل ثبت یک دفترچه یا اظهارنامه ثبت با مرجع مربوطه اوراق بهادار، جزئیات مدل کسب‌وکار، سلامت مالی و عوامل خطر شرکت است. در مرحله بازاریابی (Roadshow) درواقع یک نمایشگاه جاده‌ای برای ارائه ارزش پیشنهادی شرکت به سرمایه‌گذاران بالقوه با هدف ایجاد علاقه و سنجش تقاضا برای سهام انجام می‌شود. در مرحله نهایی یعنی قیمت‌گذاری و فهرست‌بندی، بر اساس بازخورد سرمایه‌گذاران و شرایط بازار، شرکت با مشورت پذیره‌نویسان، قیمت عرضه را تعیین می‌کند. به دنبال آن، سهام شرکت در بورس اوراق بهادار منتخب پذیرفته شده و معاملات عمومی آغاز می‌شود.

روش‌های متداول عرضه اولیه عمومی )IPO( در جهان

روش ثبت دفتری:(Book Building) در این روش، شرکت تأمین سرمایه با هماهنگی ناشر، قبل از عرضه، قیمت سهام را تعیین می‌کند و این قیمت در پیش‌نویس امیدنامه به مدت دو هفته تا دو ماه قبل از تاریخ عرضه اعلام می‌شود. سرمایه‌گذاران با این قیمت ثابت، درخواست‌های خرید خود را اعلام می‌کنند. این روش از روش‌های سنتی عرضه سهام است و در گذشته به عنوان یکی از روش‌های اصلی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

روش قیمت ثابت: (Fixed Price Offering) در این روش، شرکت تأمین سرمایه با هماهنگی ناشر، قیمت عرضه را مشخص می‌کند. این قیمت در پیش‌نویس امیدنامه ذکر و بین دو هفته تا دو ماه قبل از تاریخ عرضه اعلام می‌شود که سرمایه‌گذاران با همان قیمت مشخص و ثابت، درخواست سفارش خود را اعلام می‌کنند. این روش یکی از روش‌های قدیمی عرضه به حساب می‌آید به نحوی که قبل از روی کار آمدن روش ثبت دفتری، بیشتر کشورها از آن استفاده می‌کردند و همچنان نیز در بسیاری از کشورها، ترکیبی از روش‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

روش حراج: (Auction) در این روش، دارایی به فردی تعلق می‌گیرد که بیشترین پیشنهاد خرید را داده است. هنگام عرضه اوراق بهادار به این روش، از همین قانون با مقررات مشخص در حوزه بورس اوراق بهادار استفاده می‌کنند. روش مزایده معمولا برای عرضه اوراق دولتی و همچنین اوراق خصوصی‌سازی‌هایی استفاده می‌شود که مجبورند تغییر ماهیت مالکیتی سهام بدهند و در عرضه عمومی اولیه شرکت‌ها کمتر استفاده می‌شود؛ زیرا عموما بر این باورند که روش ثبت دفتری برای این شرکت‌ها که برای نخستین بار عرضه عمومی می‌شوند، کارایی بیشتری دارد.

روش ترکیبی: (Hybrid) در این روش، فرایند عرضه اولیه طی دو مرحله انجام می‌شود. در مرحله اول، بخش زیادی از سهام شرکت مورد نظر (معمولا حداقل ۷۰ درصد از سهام) به صندوق‌های سرمایه‌گذاری عرضه می‌شود. شرکت صندوق‌ها در مرحله نخست عرضه اولیه، باعث می‌شود قیمت سهم کشف شود. در مرحله دوم، قیمتی که در مرحله اول کشف شده، به عنوان مبنای عرضه به سرمایه‌گذاران حقیقی اعلام می‌شود. به این ترتیب، سهام‌داران حقیقی می‌توانند برای خرید عرضه اولیه با قیمت مبنا اقدام کنند.

روند ورود استارتاپ‌ها به بورس در جهان

در کشورهای مختلف فرایند ورود استارتاپ‌ها به بازار سهام از طریق عرضه اولیه عمومی (IPO) در کشورهای مختلف، بسته به چارچوب‌های نظارتی، شرایط بازار و محیط اقتصادی، تفاوت‌های قابل توجهی دارد. در ادامه، نگاهی جامع به فرایند IPO در کشورهای مختلف خواهیم داشت که شامل رویه‌های خاصی است که استارتاپ‌ها باید دنبال کنند؛ میزان سهولت این فرایندها، و گستردگی عرضه اولیه استارتاپ‌ها در این مناطق.

ایالات متحده آمریکا

ایالات متحده دارای فرایند IPO شناخته‌شده‌ای است که تحت نظارت کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) قرار دارد. شرکت‌ها موظف به ارائه فرم S-1 هستند که شامل صورت‌های مالی دقیق، عوامل ریسک و اطلاعات تجاری می‌شود. SEC این پرونده را برای اطمینان از رعایت الزامات افشای اطلاعات بررسی می‌کند. اگرچه این فرایند جامع است، اما به لطف یک اکوسیستم مالی پیشرفته، ایالات متحده همچنان یکی از مقاصد اصلی برای عرضه‌های اولیه است. در سال ۲۰۲۴، بورس‌های ایالات متحده از طریق IPO مبلغ ۳۲.۸ میلیارد دلار سرمایه جذب کردند که بالاتر از سایر بازارهای جهانی بود. ایالات متحده سابقه‌ای قوی در موفقیت استارتاپ‌ها از طریق عرضه اولیه سهام دارد. برخی از نمونه‌های برجسته عبارت‌اند از:

سامسارا: (Samsara) این شرکت که در سال ۲۰۱۵ تأسیس شد، در زمینه اینترنت اشیا (IoT) فعالیت دارد و با ارائه راهکارهای مبتنی بر داده به کسب‌وکارها، به بهینه‌سازی عملکرد آنها کمک می‌کند. سامسارا در دسامبر ۲۰۲۱ وارد بازار بورس شد و ارزشی معادل ۱۱.۶ میلیارد دلار کسب کرد.

پلتون: (Peloton) این شرکت که در سال ۲۰۱۲ راه‌اندازی شد، محصولات و اشتراک‌های تناسب اندام متصل به اینترنت را ارائه می‌دهد و تحول بزرگی در ورزش‌های خانگی ایجاد کرده است. پلتون در سپتامبر ۲۰۱۹ وارد بورس شد و ارزش اولیه آن ۸.۱ میلیارد دلار برآورد شد.

فیس‌بوک نیز در سال ۲۰۱۲، با ارزش‌گذاری ۱.4 میلیارد دلار وارد بورس شد که یکی از بزرگ‌ترین عرضه‌های اولیه در تاریخ بود. همچنین اوبر در سال ۲۰۱۹، با ارزش‌گذاری ۸۲.۴ میلیارد دلار وارد بازار بورس شد و سهام خود را به‌صورت عمومی عرضه کرد. شرکت مادر اسنپ‌چت هم در سال ۲۰۱۷ با ارزش‌گذاری ۲۴ میلیارد دلار وارد بورس شد.

هند

هند در سال‌های اخیر شاهد افزایش چشمگیر فعالیت‌های IPO بوده که ناشی از رشد اقتصادی قوی و اکوسیستم پویای استارتاپی این کشور است. هیئت بورس و اوراق بهادار هند (SEBI) این فرایند را نظارت می‌کند و با اصلاحات نظارتی، شرایط را برای ورود شرکت‌ها به بازار سهام تسهیل کرده است. در سال ۲۰۲۴، هند با ثبت ۳۲۷ عرضه اولیه و جذب ۱۹.۹ میلیارد دلار سرمایه، از نظر تعداد IPO در صدر جهان قرار گرفت. این رشد، ناشی از تغییرات مثبت در قوانین و استقبال بالای سرمایه‌گذاران داخلی بوده است. اکوسیستم پویای استارتاپ‌های هند چندین عرضه اولیه سهام موفق را به ثبت رسانده است:

زوماتو: (Zomato) این پلتفرم تحویل غذا و کشف رستوران در سال ۲۰۰۸ راه‌اندازی شد و در جولای ۲۰۲۱ با ارزشی معادل ۸.۷ میلیارد دلار وارد بازار بورس شد.

دهلیوری: (Delhivery) این شرکت که در سال ۲۰۱۱ تأسیس شد، در حوزه لجستیک و خدمات زنجیره تأمین فعالیت می‌کند. دلیوری در مه ۲۰۲۲ عرضه اولیه سهام خود را انجام داد و ارزش آن ۴.۶ میلیارد دلار تعیین شد.

استرالیا

بورس اوراق بهادار استرالیا (ASX) به دلیل محیط مطلوب برای پذیرش شرکت‌ها، هم از استارتاپ‌های داخلی و هم بین‌المللی استقبال می‌کند. ASX با ارائه ارزش‌گذاری‌های رقابتی و فرایند لیست‌شدن نسبتا ساده، به مقصدی جذاب برای شرکت‌هایی تبدیل شده که به دنبال جذب سرمایه عمومی هستند. در سال‌های اخیر، این بورس شاهد افزایش حضور شرکت‌های خارجی بوده که به دلیل بازار سرمایه قوی و چارچوب نظارتی حمایتی به آن جذب شده‌اند.

اتلسیان: (Atlassian) این شرکت که در سال ۲۰۰۲ تأسیس شد، در حوزه نرم‌افزار فعالیت دارد و محصولاتی مانند Jira و Confluence را ارائه می‌دهد. اتلسیان در دسامبر ۲۰۱۵ وارد بازار بورس شد و ارزش اولیه آن ۷.۰۲ میلیارد دلار تعیین شد.

بریتانیا

سازمان رفتار مالی بریتانیا (FCA) قوانین جدیدی را برای تسهیل و کاهش هزینه‌های افزایش سرمایه شرکت‌ها پیشنهاد کرده که هدف آن تقویت بازارهای سرمایه این کشور است. یکی از تغییرات عمده، افزایش حد انتشار دفترچه‌های سرمایه‌گذاری برای تأمین مالی‌های ثانویه از 20 درصد به 75 درصد از سرمایه صادرشده شرکت است. این تغییر، فرایند انتشار سهام ثانویه را تسریع کرده و انعطاف‌پذیری بیشتری به شرکت‌ها می‌دهد. این اقدام بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر برای جذب شرکت‌های با رشد بالا و تشویق آنها به تأمین مالی در داخل کشور است. در سال ۲۰۲۴، ۱۰ شرکت در بریتانیا عرضه اولیه سهام انجام دادند و ۰. ۹ میلیارد دلار سرمایه جذب کردند.

وایز با نام پیشین ترنسفر وایز: این شرکت که در سال ۲۰۱۱ تأسیس شد، در حوزه انتقال پول فعالیت می‌کند و هدف آن کاهش هزینه‌های انتقالات بین‌المللی است. وایز در جولای ۲۰۲۱ از طریق لیست مستقیم وارد بورس شد و ارزشی معادل ۱۱ میلیارد دلار به دست آورد.

آلمان

در آلمان، فرایند IPO تحت چارچوبی مشخص شامل مقررات دفترچه اتحادیه اروپا، قانون دفترچه اوراق بهادار آلمان، و قوانین بورس‌های مربوطه، عمدتا بورس فرانکفورت (FSE) قرار دارد. این فرایند شامل تهیه یک دفترچه جامع، اخذ تأییدیه از اداره نظارت مالی فدرال (BaFin) و رعایت الزامات خاص پذیرش است. به طور معمول، تکمیل کل این فرایند بین ۹ تا ۱۲ ماه طول می‌کشد.

زلاندو: (Zalando) این پلتفرم تجارت الکترونیک مد و پوشاک در سال ۲۰۰۸ راه‌اندازی و در اکتبر ۲۰۱۴ وارد بورس شد. ارزش اولیه آن ۶.۷ میلیارد دلار تعیین شد.

کره جنوبی

در کره جنوبی، شرکت‌ها برای ورود به بورس باید مراحل تأیید متعددی را پشت سر بگذارند، از جمله بررسی اولیه صلاحیت پذیرش در بورس کره (KRX) .این فرایند شامل تعیین یک متعهد پذیره‌نویسی، تهیه اسناد مورد نیاز و انجام بررسی‌های نظارتی است. بسته به میزان آمادگی شرکت و رعایت مقررات، این فرایند می‌تواند بین شش ماه تا بیش از یک سال طول بکشد. در سال ۲۰۲۴، کره جنوبی ۷۵ عرضه اولیه سهام را به ثبت رساند و ۲.۹ میلیارد دلار سرمایه جذب کرد.

کرفتون: (Krafton) این شرکت که در سال ۲۰۰۷ تأسیس شد، یک هلدینگ بازی‌سازی است و به خاطر توسعه بازی PUBG شهرت دارد. کرفتون در آگوست ۲۰۲۱ وارد بازار بورس شد و ارزشی معادل ۲۵ میلیارد دلار کسب کرد.

چین

چین اخیرا فرایند IPO خود را اصلاح کرده و به یک سیستم مبتنی بر ثبت‌نام روی آورده که هدف آن ساده‌سازی پذیرش عمومی شرکت‌ها است. کمیسیون تنظیم مقررات اوراق بهادار چین (CSRC) بر این فرایند نظارت دارد که شامل ثبت پیشنهادهای شرکت‌ها پس از دریافت تأییدیه از بورس مربوطه است. انتظار می‌رود این اصلاحات، رویکردی بازارمحورتر را در پذیرش عمومی شرکت‌ها فراهم کند. در سال ۲۰۲۴، چین ۹۸ عرضه اولیه سهام را به ثبت رساند و ۸.۹ میلیارد دلار سرمایه جذب کرد.

ژیهو: (Zhihu) این پلتفرم پرسش و پاسخ چینی در سال ۲۰۱۰ تأسیس و در مارس ۲۰۲۱ وارد بورس شد. ارزش اولیه آن ۵.۳ میلیارد دلار برآورد شد.

کانادا

استارتاپ‌ها در کانادا می‌توانند از طریق برنامه ویزای استارتاپ (Start-up Visa Program) وارد بازار شوند و سپس با رشد و توسعه، به فکر عرضه عمومی سهام باشند. استارتاپ‌ها باید از یکی از سازمان‌های تعیین‌شده مانند انکوباتورها یا سرمایه‌گذاران فرشته حمایت شوند. پس از ورود به کانادا، استارتاپ‌ها کسب‌وکار خود را توسعه می‌دهند. با رسیدن به مرحله بلوغ، شرکت‌ها می‌توانند فرایند IPO را آغاز کنند که شامل تهیه مستندات، بازاریابی و عرضه سهام است. کانادا مقررات مناسبی برای حمایت از استارتاپ‌ها دارد و برنامه ویزای استارتاپ یکی از نمونه‌های آن است.