افشاگری یا درز اطلاعاتی

وقتی یک فایل صوتی، یک نامه یا گزارش با مهر محرمانه، یک مصاحبه، عکس، فیلم و دستخط یا حتی خبری که قرار نبوده منتشر شود ناگهان درز پیدا می‌کند، شاید نخستین سؤالی که همه‌جا مطرح می‌شود این است که چه کسی یا کسانی و چطور آن را منتشر کرده‌اند؟ سؤالی که معمولا هم به نتیجه نمی‌رسد، مگر بنا به اهمیت موضوع و دستورکاری امنیتی-کارآگاهی، به‌دنبال شناسایی عامل یا عاملان انتشار بروند؛ اما این سوی قضیه چیزی که به نظر مهم‌تر است و شدنی، پیدا‌کردن سرنخ‌های ذی‌نفعان و ذی‌ضرران یک افشاگری یا درز اطلاعاتی است. در انتشار محرمانه‌های اخیر مانند فایل مصاحبه لورفته ظریف یا خبرِ نامه/ گزارش 200 صفحه‌ای جلیلی یا همین فایل صوتی جلسه اخیر فرماندهان هم باید به‌دنبال کشف این بود که هدف از این انتشار چه بوده و چه کسی یا کسانی از آن منتفع یا متضرر می‌شوند؛ برای مثال به نظر می‌رسد هدف از انتشار یا درز نامه/ گزارش سعید جلیلی درباره پرونده هسته‌ای که چند ماه قبل نوشته شده اما الان درست در بحبو‌حه روند مذاکرات، خبری شده، صرفا و فقط تخریب و کنارزدن خود او بوده است؟‌ موضوع و جهت‌گیری محتوای نامه که به نظر می‌رسد هم‌راستا با خواست و اراده مذاکره‌کنندگان فعلی نیست، چیزی جز این را نمی‌رساند.

در ماجرای فایل لورفته مصاحبه ظریف هم با توجه به زمان انتشار آن یعنی نزدیکی به زمان انتخابات ریاست‌جمهوری، گمانه قوی بر این بود که هدف، سوزاندن یک چهره احتمالی انتخاباتی است. برخی برعکس تصور می‌کردند انتشار این فایل به نفع ظریف، در راستای تحرک‌بخشی به بدنه اجتماعی یخ‌زده حامی جریان اصلاحات بوده است تا طرفداران ظریف به صداقت او بیشتر ایمان بیاورند. گمانه‌زنی‌های دیگری هم بود مثل اینکه هدف، نه خود ظریف بلکه مذاکرات وین (اشاره به اظهارات او درباره تلاش روسیه برای عملی‌نشدن برجام) بوده است. در ماجرای فایل صوتی اخیر از جلسه فرماندهان سپاه هم باید همین نخ را پی گرفت. محتوای گفت‌وگوهای منتشرشده بیشتر کدام افراد یا جریان‌ها را در مظان اتهام قرار داده است و غیرمستقیم چه افراد یا جریان‌هایی را مبری کرده یا حداقل به ایجاد یک اتمسفر مثبت حول چهره یا شخصیت آنها کمک کرده است. نکته‌ای که باید همین‌جا به آن اشاره کرد، تفاوت یک افشاگری با درز اطلاعاتی است. افشاگری یا لورفتگی عموما برخلاف خواست و اراده یک مجموعه صورت می‌گیرد. در واقع دزدی اطلاعات است از بیرون، «با» یا گاه «بی» همدستی از درون مجموعه؛ اما درز اطلاعاتی عامدانه از داخل مجموعه رخ می‌دهد. این را که محرمانه‌های منتشرشده، شامل کدام‌یک است هم می‌توان با همان دستور کار امنیتی کارآگاهی فهمید و هم با توجه به سطح امنیتی موضوع و مجموعه‌ای که درز از آن صورت گرفته است. قاعدتا هرچه سطح امنیتی یک مجموعه بالاتر باشد، گمانه‌زنی به سمت درز اطلاعاتی بیشتر می‌رود تا افشا یا لورفتگی.