دکتر محمد رسولی و تفسیری تازه از شاهنامه فردوسی
شاهنامه تاریخ واقعی است
توجه به شاهنامه و شناخت آن، یکی از نیاز‌های اساسی جامعه امروز ایران است که این مهم در وهله اول نیازمند آشنایی با شاهنامه‌شناسان بزرگ و آگاهی از اندیشه‌های ایشان است. اگر‌چه به دلیل نبود مرکز رسمی برای سنجش این مهم، کار آسان نیست، اما با احترام بسیار به سایر استادان و صاحب‌نظران، بدون تردید می‌توان دکتر محمد رسولی را یکی از بزرگان و برجسته‌ترین شاهنامه‌شناس معاصر دانست.
علیرضا ارگی
توجه به شاهنامه و شناخت آن، یکی از نیاز‌های اساسی جامعه امروز ایران است که این مهم در وهله اول نیازمند آشنایی با شاهنامه‌شناسان بزرگ و آگاهی از اندیشه‌های ایشان است. اگر‌چه به دلیل نبود مرکز رسمی برای سنجش این مهم، کار آسان نیست، اما با احترام بسیار به سایر استادان و صاحب‌نظران، بدون تردید می‌توان دکتر محمد رسولی را یکی از بزرگان و برجسته‌ترین شاهنامه‌شناس معاصر دانست. مطالب، موضوعات و کشفیاتی که دکتر رسولی از شاهنامه ارائه داده، چنان تازه و نو است که تاکنون دیگر استادان شاهنامه‌شناس حتی اشاره‌ای به آن نداشته‌اند. همین امر باعث می‌شود گروه‌های بسیاری با نظریات ایشان مخالف و کمتر کسی آنها را تصور کند، اما پس از بررسی ژرف و علمی، درستی آنها ثابت و به مرور به تعداد افراد موافق افزوده می‌شود. حال باید پرسید رسولی چگونه این کشفیات جدید را از شاهنامه داشته است؟ در جواب شاید بتوان دلایل و پیدایش توفیق و موفقیت را در علاقه زیاد به شاهنامه و هوش بالا و استعداد شگرف ایشان در شاهنامه‌پژوهی و تسلط به چند رشته دانشگاهی مرتبط با شاهنامه (که در هیچ‌یک از دیگر شاهنامه‌شناسان ارجمند نبوده است) بیان کرد. شرایط و وضعیتی که جمع همه آنها در یک نفر، به ندرت اتفاق می‌افتد. امروزه همه می‌دانند که شاهنامه کتابی فقط مربوط به ادبیات نیست و از قضا باید گفت «جنبه ادبی شاهنامه، کمترین و پایین‌ترین وجه آن است». شاهنامه کتابی تاریخی، علمی، حقوقی، سیاسی و اجتماعی است؛ به‌ویژه آگاهان می‌دانند اگر شاهنامه کتاب حاوی روایت تاریخ باشد، جنبه‌های اجتماعی و سیاسی آن که به رشته حقوق سیاسی مربوط می‌شود، مهم‌‌تر است. پس به‌جز رشته حقوق سیاسی، چه رشته‌ای می‌تواند مفاهیمی مانند «فره ایزدی» و انجمن و مانند آن را در شاهنامه تبیین و روشن کند؟
دکتر محمد رسولی تاریخ‌دان است و کتب تألیفی ایشان همچون «تاریخ چهارده هزار‌ساله ایران» برای نخستین بار در جهان در‌خصوص تاریخ ایران با روش علمی و آکادمیک تدوین شده است و کتاب رازآلود «ناسوخ» که فیلم ناسوخ هم با اقتباس از آن ساخته شده، تسلط عجیب این شاهنامه‌شناس را بر تاریخ کهن و پیش از کهن این سرزمین می‌رساند.
اما رشته دانشگاهی دیگری که رسولی در آن تسلط دارد، دکترای حقوق عمومی (سیاسی) است که رساله دکتری خود را با عنوان «مفاهیم حقوق عمومی در شاهنامه» نوشته و این پژوهش بی‌نظیر را انجام داده است. وی سال‌های متمادی و بی‌وقفه دروس استادان بزرگ شاهنامه را آموخته که از این جهت هم شاهنامه‌دان خودآموخته نیست، بلکه به روش استاد-شاگردی پیش رفته است. جمع دانش‌های استادان به‌علاوه دانسته‌ها و تخصص تحصیلی ایشان یک پدیده منحصربه‌فرد است که در کنار علاقه مفرط به شاهنامه و عشق شدید به ایران، با تلاش بی‌وقفه همراه با شوق و اشتیاق وافر برای دانستن راز و رمز شاهنامه، از دلایل پیدایش این شاهنامه‌شناس برجسته و خاص شده است.
برخی از نظریات و کشفیات این شاهنامه‌شناس به‌طور خیلی خلاصه عبارت‌اند از:
الف. شاهنامه ساخته و پرداخته ذهن فردوسی نیست. شاهنامه از دوران خیلی قدیم به شکلی موجود و منثور بوده و فردوسی فقط آن را منظوم کرده است.
ب: همه محتویات شاهنامه واقعی است. هر آنچه در شاهنامه آمده، بیان رویدادهایی است که در تاریخ به وقوع پیوسته است. افسانه و اسطوره در شاهنامه وجود ندارد.
پ: بین انسان ایرانی و ساکنان احتمالی منظومه‌های دیگر در فضا، ارتباط بوده و به فرازمینی‌ها و سفینه‌های فضایی در شاهنامه اشاره شده است.
ت: تاریخ ایران، پیش از باستان (قبل از باستان) بسیار شکوفا و پیشرفته‌تر از دوران باستان بوده که در شاهنامه منعکس شده است.
ج: سیمرغ، پزشک بوده است. پزشک حاذق دوران، سیمرغ نامیده می‌شده است.
چ: در ایران عهد کهن، جامعه سیاسی به معنای رایج امروز در علوم سیاسی وجود داشته است.
ح: مفاهیم حقوق عمومی (از قبیل کشور، حکومت، انتخابات، جمهوری، مرز، نهاد سیاسی و...) در ایران عهد کهن وجود داشته است. همه موارد ذکر‌شده در شاهنامه وجود دارد.
د: ایران خاستگاه تمدن بشری بوده است.
رسولی همچنین معتقد است شاهنامه خاستگاه علومی مانند عرفان، فلسفه، منطق، الهیات، نجوم، پزشکی و حقوق است.
وی سال‌هاست که کتب ارزنده‌ای در رابطه با شاهنامه نگاشته است. مهم‌ترین ویژگی کتاب‌ها و مقاله‌های نوشته‌شده توسط ایشان، نگاه‌شان به موضوعاتی است که تاکنون به آنها پرداخته نشده است؛ موضوعاتی مانند خوراکی و آشپزی در شاهنامه، حقوق کودکان در شاهنامه، حقوق زنان در شاهنامه، معماری در شاهنامه، هنر در شاهنامه، فرهنگ در شاهنامه و... .
ایشان که وکیل پایه‌یک دادگستری و استاد حقوق است، با آگاهی‌های حقوقی و شناخت گسترده خود از شاهنامه، باب تازه‌ای از شناخت و پیوند میان این دو مقوله باز کرده‌اند. آثاری در‌خصوص موضوعاتی مانند پول‌شویی در شاهنامه، حقوق عمومی در شاهنامه، همه‌پرسی در شاهنامه، حقوق بشر در شاهنامه و... پدید آورده که بدون شک توجه هر حقوق‌دان و شاهنامه‌دوستی را به خود جلب می‌کند.
مهم‌ترین نکته در اندیشه دکتر محمد رسولی، تاریخی‌دانستن شاهنامه است. بارها شنیده‌ایم که افراد گوناگونی شاهنامه را افسانه خوانده و آن را غیر‌واقعی دانسته‌اند. اما وی با تفسیری منطقی از شاهنامه و بررسی نمادهای شاهنامه و رازگشایی از این نمادها، تمام مندرجات شاهنامه را تاریخ واقعی ایران‌زمین می‌داند. نگاه تاریخی به شاهنامه سبب افزایش حس ملی‌گرایی و ایران‌دوستی هر‌چه بیشتر ایرانیان و گسترش تلاش همه‌جانبه در راستای پیشرفت و توسعه این سرزمین می‌شود.
شایان ذکر است که کوشش‌های مستمر این شاهنامه‌شناس برجسته، به نگاشتن این کتب محدود نمانده و ایشان با برگزاری همایش‌های مختلف در بزرگداشت شخصیت‌های بزرگی همچون حکیم ابوالقاسم فردوسی، بزرگمهر حکیم، یعقوب لیث صفاری و برگزاری سلسله‌نشست‌های شاهنامه‌خوانی، در گسترش هر‌چه بیشتر شاهنامه‌خوانی و شناخت فرهنگ و تمدن ایرانی گام‌های بزرگی برداشته‌اند.
در پایان برخی از کتاب‌های این نویسنده و شاهنامه‌شناس بزرگ را برمی‌شماریم:
۱- تاریخ کامل ایران
۲- نگاهی نو به شاهنامه
۳- بزرگمهر حکیم
۴- آشپزی و خوراکی در شاهنامه
۵- سوگواری در شاهنامه
۶- مقالات شاهنامه
۷- گفتارهای شاهنامه
۸- پندهای شاهنامه
۹- داستان باستان
۱۰- ناسوخ
۱۱- خردنامه
و بسیاری کتب ارزنده دیگر.
با بررسی همه‌جانبه و گستره‌ای که ایشان برای شاهنامه تعریف و اثبات کرده، با توجه به نظر صاحب‌نظران و شاهنامه‌پژوهان هم که طی این تحقیق اخذ و مشورت شد، با جرئت می‌توان گفت دکتر محمد رسولی بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین شاهنامه‌شناس معاصر است.
