پانزده سال گذشت

امروز (29 آذر) ‌پانزدهمین سالروز رحلت مرحوم آیت‌الله حسین‌علی منتظری است. این فقیه عالی‌قدر بیشتر سال‌های عمرش را در مطالعه، پژوهش و آموزش گذراند‌. وصف این فعالیت‌های علمی و مجاهدت‌های بی‌بدیل، به دفعات توسط علاقه‌مندان و شاگردان وی گفته و نوشته شده است. 

در این نوشته بنا نیست درباره شخصیت مرحوم آیت‌الله منتظری به تکرار بعضی از نوشته‌های پیشین پرداخته شود. رفتار، گفتار و آموزه‌های او در مقایسه با سایر فقها و مبارزان بزرگ معاصر، استثناست. نگارنده در این نوشته به بُعدی از ابعاد این استثنا اشاره می‌کند. آشنایان به تاریخ انقلاب اسلامی آگاه هستند که آیت‌الله منتظری بیش از سایر شخصیت‌هایی‌ که در پیروزی انقلاب نقش داشته‌اند، مخالف و موافق یا دوست و دشمن اثرگذار در سطح ملی داشته است. پوشیده نیست که مخالفان آن مرحوم بسیار بسیار بیش از موافقان او از امکانات رسانه‌ای و تبلیغی برای نشان‌دادن علل مخالفت خود برخوردار بوده‌اند. این طرح تا آنجا پیش رفت که حتی بعضی از پیشنهادهای تاریخی وی مانند پیشنهاد اعلام «هفته وحدت» یا اعلام روز «وحدت حوزه و دانشگاه» یا روز «جهانی مستضعفین» یا مثلا ریاست مجلس خبرگان قانون اساسی را در موقع بزرگداشت این ایام به دیگران نسبت دادند تا در این بدیهیات هم نام و یاد آیت‌الله منتظری رحمه‌الله علیه بیان نشود. امسال هم شبکه اول سیما در برنامه روزانه تقویم تاریخ، گزارشی از چگونگی شکل‌گیری مجلس خبرگان اول و سیر تصویب قانون اساسی در آن پخش کرد اما یک بار هم نام رئیس مجلس را که آیت‌الله منتظری بود نیاورد.

بعد از درگذشت آن مرحوم، به برکت فضای مجازی، آن‌قدر نام و یاد ایشان مطرح بوده که نظیرش برای هیچ‌یک از حوزویان بلندپایه‌ای که در دهه‌های اخیر از دنیا رفته‌اند پیش نیامده است. جز این، کتاب‌های فراوانی که در تفسیر و تقریر و توضیح افکار و اندیشه‌های او تألیف و منتشر شده، نشانه این است که نام و افکار او زنده است. خوب است به یک نمونه که اخیرا شاهد آن بودم اشاره شود:

عصر سه‌شنبه 20 آذر جاری در دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی در جلسه دفاع رساله دکتری حقوق عمومی یک جوان دانشگاهی شرکت کردم. موضوع پایان‌نامه یا رساله دکترای آن جوان به ‌نام آقای قدوسی «‌نظریه زمامداری امام خمینی و آیت‌الله منتظری» بود.

این دانشجوی دوره دکتری که آخرین روز دانشجویی‌اش را می‌گذراند، در حضور استادان برجسته و شایسته دانشگاه آقایان: آیت‌الله دکتر سیدمصطفی محقق‌داماد، دکتر سیدعلی میرموسوی، دکتر جواد غلامرضا کاشی، دکتر رضا اسلامی، دکتر سیدمحمد قاری‌سیدفاطمی، دکتر ابوالقایم فنائی (استاد مشاور) و استاد راهنمای خود دکتر علی‌اکبر گرجی‌ازندریانی، مفاد رساله خود را شرح داد و بعد از ایرادات و اشکالاتی که داوران محترم بر پژوهش او وارد کردند، از تز خود دفاع کرد و در نهایت با نمره عالی موفق به گذراندن دوره دکتری با بهترین درجه در دانشگاه شهید بهشتی شد. این نمونه نشان می‌دهد که آثار علمی و سیاسی مرحوم آیت‌الله منتظری علاوه بر بحث و بررسی در حوزه‌های علمیه، در دانشگاه‌ها هم مورد توجه قرار می‌گیرد. بدیهی است تا زمانی که یک اندیشمند مورد توجه مراکز علمی باشد، زنده می‌ماند و خواهد ماند. در تاریخ علوم عقلی و نقلی، بزرگانی مطرح بوده‌اند که حذف نام آنان با توفیق همراه نبوده است.