مکرون – لوپن، دوئل دوم

نتیجه دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه مطابق انتظار پیش رفت تا رویارویی امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فعلی و مارین لوپن رقیب راست‌گرای او که در سال 2017 به سود مکرون رقم خورد، دوباره تکرار شود. اما تفاوت‌های آشکاری میان فرانسه 2017 و فرانسه امروز وجود دارد که در نتایج انتخابات یکشنبه هم نمایان بود و نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. در پنج‌سالی که از انتخابات 2017 می‌گذرد، شکاف بین چپ و راست دیگر در فرانسه مطرح نیست و به‌جای آن تقابل جریان حاکم حامی اتحادیه اروپا و سیاست درهای باز به روی جهان خارج با ناسیونالیست‌ها جایگزین شده است. مکرون و لوپن هر دو درصد آرای بیشتری در مقایسه با پنج سال قبل کسب کردند و جریان‌های راست و چپ سنتی را در وضعیتی حتی بدتر از قبل قرار دادند.

مکرون از 24 درصد در دور اول انتخابات سال 2017 به 27.6 درصد و لوپن از 21.3 درصد سال 2017 به 23.4 درصد رسیدند. شکاف بین این دو جبهه جدی‌تر از قبل است و این امر نشان می‌دهد که مکرون با وجود جنجال‌ها در آخرین روزهای کمپین انتخاباتی، آرای بیشتری کسب کرد. بلوک راست افراطی - مارین لوپن، اریک زمور و نیکلاس دوپون آینان – در مجموع بیش از 30 درصد از کل آرای دور اول را به دست آوردند.

رئیس‌جمهور کنونی فرانسه در دور دوم انتخابات 2017 به عنوان چهره‌ای نسبتا ناشناس با کسب حدود ۶۶ درصد آرا و به دنبال تشکیل «جبهه دفاع از جمهوری» به پیروزی دست یافت. «جبهه دفاع از جمهوری» در انتخابات فرانسه در برابر نامزدهای راست افراطی و بین احزاب مختلف ایجاد شد تا مانع از پیروزی نامزدهای راست افراطی شوند.

با‌این‌حال به نظر می‌رسد که تشکیل چنین جبهه‌ای این‌بار کارایی کمتری خواهد داشت زیرا مارین لوپن در دور دوم می‌تواند بر روی کسب آرای اریک زمور، دیگر نامزد راست افراطی که هفت درصد آرا را به دست آورد، حساب کند. از سوی دیگر اکثر رأی‌دهندگان به نامزدهای ناکام به‌ویژه ژان لوک ملانشون پس از پنج سال حضور امانوئل مکرون در کاخ الیزه و نارضایتی از برخی سیاست‌های دولت کنونی ممکن است انداختن رأی سفید یا عدم مشارکت در دور دوم انتخابات را به رأی به امانوئل مکرون ترجیح دهند. از سوی دیگر نتیجه دور دوم انتخابات می‌تواند تا حد زیادی در مناظره بین مکرون - لوپن تعیین شود. لوپن پنج سال پیش عملکرد ضعیفی در مناظره پیش از انتخابات دور دوم داشت. او احتمالا این‌بار برای جبران شکست در مناظره سال ۲۰۱۷ تلاش زیادی خواهد کرد.

افول احزاب سنتی

انتخابات ریاست‌جمهوری امسال کاری را که مکرون در سال 2017 آغاز کرد، تکمیل کرد: احزاب حاکم سابق - حزب سوسیالیست و حزب محافظه‌کار جمهوری‌خواه – به اندازه‌ای کم‌اقبال شده‌اند که سخت است احیای آنها را حداقل در کوتاه‌مدت شاهد باشیم.

بر اساس پیش‌بینی‌ها، والری پکرسه، نماینده حزب جمهوری‌خواه کمتر از پنج درصد آرا را کسب کرد و این یک شرمساری مضاعف برای محافظه‌کاران فرانسوی است که در انتخابات 2022 نه‌تنها کمترین آرا برای این حزب رقم خورد، بلکه از آنجا که احزاب برای بازپس‌گیری هزینه‌های انتخاباتی خود باید به آستانه پنج‌درصد آرا برسند، این حزب ظاهرا حتی نمی‌تواند هزینه‌های کمپین انتخاباتی خود را پس بگیرد. به‌این‌ترتیب راست سنتی فرانسه برای دومین بار پیاپی در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری حضور ندارد.

شکاف میان محافظه‌کاران مدتی طولانی است که ادامه دارد و اندکی پس از مشخص‌شدن نتایج باز‌هم نمایان شد. زیرا پکرسه اعلام کرد که در دور دوم به مکرون رأی خواهد داد اما «اریک سیوتی» رقیب درون‌حزبی او گفته است که حاضر نیست به مکرون رأی دهد.

پنج سال قبل، عدم راهیابی فرانسوا فیون، نامزد «جمهوری‌خواهان» به دور دوم انتخابات به‌منزله زلزله‌ای برای راست سنتی فرانسه به حساب می‌آمد. اکنون این حزب حدود سه‌چهارم رأی‌دهندگان باقی‌مانده خود را هم از دست داد. اکثر رأی‌دهندگان فرانسوا فیون در سال ۲۰۱۷ این‌بار ترجیح دادند که یا به مکرون رأی دهند یا به یکی از دو نامزد راست افراطی.

برای سوسیالیست‌ها هم وضعیت مساعد نیست و «آن هیدالگو» شهردار سوسیالیست پاریس، حتی نتوانست دو درصد رأی کسب کند که تعداد آرای او سه‌برابر کمتر از «بنوا آمون» نامزد سوسیالیست سال 2017 بود که کمترین آرا را در تاریخ حزب سوسیالیست فرانسه در جمهوری پنجم فرانسه کسب کرد. حزب سوسیالیست پس از تجربه پنج‌ساله زمامداری فرانسوا اولاند بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷ تاکنون نتوانسته پس از اشتباهات و تفرقه‌های درونی آن دوران، خود را بازسازی کند.

بهبود موقعیت راست‌گرایان

مجموع آرای مارین لوپن و اریک زمور در دور اول انتخابات بیش از ۳۰ درصد بود. این در حالی است که می‌توان آرای نیکولا دوپون تنیان را نیز به این جمع افزود زیرا او پنج سال پیش بین دو دور انتخابات به مارین لوپن پیوست و قرار بود نخست‌وزیر دولت او شود. به‌این‌ترتیب راست افراطی در عمل بهترین نتیجه را از زمان تشکیل جمهوری پنجم به دست آورد. نظرسنجی‌هایی که پس از اعلام نتایج دور اول منتشر شد هم نشان می‌دهد که مارین لوپن در دور دوم رقابتی تنگاتنگ با امانوئل مکرون خواهد داشت. به‌این‌ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که نه‌تنها اقبال به راست افراطی هیچ‌گاه در فرانسه تا این حد زیاد نبود بلکه هیچ‌گاه این جریان تا‌این‌حد به پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری و به‌دست‌گرفتن قدرت نزدیک نشده بود.

چپ‌ها و شکستی دیگر

ژان لوک ملانشون، چهره چپ‌گرای افراطی و رهبر حزب «فرانسه تسلیم‌ناپذیر» که نامزد اصلی چپ‌گرایان در انتخابات امسال بود مانند پنج سال پیش با فاصله اندکی از راهیابی به دور دوم انتخابات بازماند. او در سال ۲۰۱۷ پس از «فرانسوا فیون» نخست‌وزیر سابق و نامزد حزب «جمهوری‌خواهان» در جایگاه چهارم ایستاد اما این‌بار در جایگاه سوم قرار گرفت. به همین دلیل از او به‌عنوان «مرد سوم» انتخابات یاد شده است. رأی حدود 22‌درصدی او باعث شد تا با وجود ناکامی در راهیابی به دور دوم، شگفتی دور اول انتخابات امسال نام گیرد. دیگر نامزدهای چپ‌گرا از جمله فابین راسل کمونیست و یانیک ژادو از حزب سبزها د‌رنهایت کمتر از حد انتظار رأی آوردند.

ملانشون در سخنرانی خود پس از اعلام نتایج، سه بار تأکید کرد که «حتی یک رأی» از هواداران او نباید در دور دوم به مارین لوپن و جریان راست افراطی برسد. با‌این‌حال او به‌طور خاص خواستار رأی هوادارانش به نفع مکرون نشد و انتخاب بین رأی‌ندادن و حمایت از رئیس‌جمهور فرانسه را در اختیار رأی‌دهندگان عمدتا جوان حامی خود گذاشت. با‌این‌حال، نظرسنجی مؤسسه «آیفوپ» نشان می‌دهد که تقریبا نیمی از رأی‌دهندگان ملانشون ممکن است در دور دوم رأی ممتنع دهند و آرای نیمی دیگر بین مکرون و لوپن تقسیم شود.

زمور، ترامپ نبود

اریک زمور، مجری و مفسر 63ساله تلویزیونی که در ماه‌های گذشته به سیاست‌مداری جنجالی تبدیل شده است، در ماه اکتبر 2021 در نظرسنجی‌ها پس از مکرون در رتبه دوم قرار داشت. اما شروع جنگ اوکراین و وایرال‌شدن اظهارنظرهای سابق زمور در تمجید از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه باعث سقوط او در نظرسنجی‌ها شد و در‌نهایت حدود هفت درصد آرای دور اول انتخابات را کسب کرد. زمور با وجود مبارزات پرتنش با مارین لوپن پس از شکست در دور اول اعلام کرد که از لوپن حمایت می‌کند. زمور در سخنرانی خود پس از دور اول انتخابات گفت: «من با مارین لوپن اختلاف‌نظر زیادی دارم‌ اما مردی روبه‌روی مارین لوپن قرار دارد که دو میلیون مهاجر را به داخل کشور راه داده است. بنابراین اگر مکرون دوباره انتخاب شود، وضعیت بدتر خواهد شد. به‌همین‌دلیل است که من از رأی‌دهندگانم می‌خواهم به مارین لوپن رأی دهند».

اینکه آیا این موضع‌گیری بدان‌معناست که یک اتحاد بلندمدت میان راست افراطی برای شکست مکرون شکل خواهد گرفت یا نه، سؤالی است که پاسخ آن هنوز روشن نیست.

افزایش میزان عدم مشارکت نسبت به 2017

پیش از برگزاری دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری این نگرانی وجود داشت که نرخ بالای عدم مشارکت در انتخابات منطقه‌ای سال ۲۰۲۱ بار دیگر تکرار شود. هرچند میزان مشارکت مانند انتخابات محلی سال گذشته پایین نیست اما نرخ مشارکت نسبت به انتخابات سال ۲۰۱۷ بین چهار تا شش درصد کاهش یافته است. به‌این‌ترتیب، فرانسه بیشترین میزان عدم مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری طی ۲۰ سال گذشته را تجربه کرد.

از جمله دلایل میزان بالای عدم مشارکت در مقایسه با دوره‌های قبل تحت‌الشعاع قرارگرفتن کمپین انتخاباتی بود. کمپین انتخاباتی تا ابتدای سال 2022 تحت تأثیر همه‌گیری «کووید‌۱۹» و بحث درباره واکسیناسیون و گواهی واکسیناسیون قرار داشت. پس از آن هم حمله روسیه به اوکراین و پیامدهای آن از جمله افزایش قیمت سوخت کمپین انتخاباتی را تحت‌الشعاع قرار داد. ورود دیرهنگام امانوئل مکرون به عرصه رقابت انتخاباتی و عدم پذیرش مناظره با دیگر نامزدها از سوی او از دیگر دلایل کاهش اقبال به صندوق‌های رأی بود. رئیس‌جمهور فرانسه در هفته‌های اخیر حتی از حضور در برخی از برنامه‌های تلویزیونی ویژه معرفی برنامه‌های نامزدها در شبکه‌های تلویزیونی سر باز زد. میزان آرای ممتنع این بار حدود 26 درصد برآورد شده است. این رقم بیشتر از سال 2017 است، زمانی که 77 درصد از افراد واجد شرایط رأی‌دادن رأی خود را به صندوق انداختند و 23 درصد در خانه ماندند. با‌این‌حال، میزان آرای ممتنع کمتر از انتخابات سال 2002 است. دو دهه پیش، نزدیک به 28.5 درصد از مردم فرانسه تصمیم گرفتند در خانه بمانند و این اقدام به ژان ماری لوپن، پدر مارین کمک کرد تا برای اولین بار به دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه راه یابد. این نتیجه نظر برخی از نظرسنجی‌کنندگان را که پیش‌بینی کرده بودند 30 درصد از واجدین شرایط، حاضر به رأی‌دادن نشوند، به چالش می‌کشد.