سینما دیگر جذاب نیست؟

از ابتدای سال تاکنون، تعداد فیلم‌های اکران‌شده، شتاب بیشتری گرفته و به نظر می‌رسد بعد از طی‌کردن روزهای رکود سینماها و تعطیلی اجباری سینماها به‌واسطه همه‌گیری کرونا، این‌بار با روند متفاوت‌تری از اکران فیلم‌ها روبه‌رو هستیم. فیلم‌هایی که به سرعت اکران می‌شوند و به همان اندازه سریع از اکران خداحافظی می‌کنند! این روند به‌هیچ‌وجه برای صاحبان آثار راضی‌کننده نیست، به‌ویژه در شرایطی که سرمایه‌های بسیاری از آنها از بخش خصوصی تأمین شده و این شکل از اکران برای این‌گونه فیلم‌ها توجیه ندارد. برخی بر این باورند که افزایش قیمت بلیت سینما، بیش از چیزی که فکر می‌کنیم باعث فاصله مخاطب با سینما شده است و برخی دیگر عدم اکران فیلم‌های مخاطب‌پسند را دلیل اصلی این رکود اعلام می‌کنند. عده‌ای به سیاست‌های جاری سازمان سینمایی خرده می‌گیرند که سعی دارد تا جایی که ممکن است فیلم‌های در صف اکران مانده را راهی سالن‌های سینما کند تا به سرعت از صف طویل اکران رها شود و در این میان فیلم‌های اکران‌شده فرصت کافی برای ارتباط برقرارکردن با مخاطب را پیدا نمی‌کنند؛ اما محمد خزاعی معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سازمان سینمایی اخیرا در سی‌وپنجمین جلسه شورای معاونین و مدیران سازمان سینمایی از بازگشت رونق به سالن‌های سینمایی در هفته‌های اخیر اظهار امیدواری کرده و از واریز باقی‌مانده بسته حمایتی که سال گذشته با هدف کمک به رونق مجدد سینماها برای فیلم‌های سینمایی، سالن‌های سینما، شرکت‌های پخش و مراکز پشتیبانی فنی و سمعی و بصری در نظر گرفته شده بود صحبت و تأکید کرد چشم‌انداز سازمان سینمایی در رابطه با حمایت از سالن‌های سینمایی به سمت‌وسویی می‌رود که در کنار سینماداران و سایر بخش‌ها ظرفیت و شرایطی مهیا شود تا سینما به عنوان ارزان‌ترین مؤلفه سرگرمی و تفریح در کنار تأثیرات آموزشی و آگاهی‌بخشی در سبد استفاده خانواده‌ها قرار گیرد. با این همه شرایط سینمای ایران خوب نیست و دلایل بسیاری برای این رکود ذکر می‌شود. در گزارش پیش‌رو سعی کردیم از زوایای مختلف به این موضوع نگاه کنیم.

فیلم‌هایی که قدرت جذب مخاطب به سالن‌های سینما را ندارند

حبیب اسماعیلی، تهیه‌کننده و پخش‌کننده سینما، عدم تعادل بین عرضه و تقاضا را یکی از دلایل شرایط نابسامان سینما می‌داند. او در این رابطه به «شرق» گفت: «همیشه با تعداد زیادی فیلم پشت خط اکران روبه‌رو هستیم که البته طی دو سال گذشته همه‌گیری کرونا هم شرایط را سخت‌تر کرد و صف اکران فشرده‌تر شد. معتقدم اگر فیلمی فروش خوبی داشته باشد، هیچ چیز نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد. پس از این جهت باید به فیلم‌هایی که در این مدت اکران شدند به دقت نگاه کنیم که چرا فروش پایینی داشتند».

او در بخش دیگری از صحبت‌هایش در پاسخ به این پرسش که با صدور پروانه نمایش و اکران فیلم‌ها در فاصله نزدیک به هم، طی ماه‌های اخیر سینما شرایط خوبی را سپری نمی‌کند، گفت: «سال گذشته شرایط به‌گونه‌ای بود که بسیاری از فیلم‌ها می‌توانستند در آرامش بهتری اکران شوند، وزارت ارشاد برای نمایش فیلم‌ها تسهیلاتی در نظر گرفته بود و در روزهایی که صاحبان آثار تمایلی به اکران فیلم‌هایشان نداشتند، برخی در این میان باید ریسک می‌کردند و «دینامیت» اکران شد و نتیجه هم گرفت. فیلم مدت‌زمان زیادی نمایش داده شد و فروش بالایی داشت. در کنار این فیلم، آثار دیگری مثل «گشت ارشاد 3» و «قهرمان» هم اکران شدند که به نسبت دیده شدند. اما از ابتدای سال می‌بینیم که فروش فیلم‌ها عمدتا پایین است و به جرئت می‌توانم بگویم که مشکل اصلی فیلم‌هایی است که اکران می‌شوند. سینماها طبق وظیفه‌ای که دارند سانس می‌دهند و حتی فیلم‌های ضعیف هم معمولا بالای 50 سالن می‌گیرند، اما وقتی از فیلم‌ها استقبال نمی‌شود، نمی‌توان همه‌چیز را گردن دخالت دولت انداخت».

تهیه‌کننده فیلم «قرمز» ادامه داد: «موضوع افزایش قیمت بلیت سینماها و البته شرایط نابسامان اجتماعی و اقتصادی هم مزید بر علت است تا بسیاری عادت سینمارفتن را ترک کنند. هرچند به نظرم افزایش قیمت بلیت سینماها نسبت به گرانی‌هایی که هر روز تجربه می‌کنیم، چیزی نیست. در این مدت بارها در سینماها دیده‌ام که خرید بوفه خانواده‌ای بیش از بلیت بوده و به نظرم این را که چرا سینمارفتن دیگر در اولویت افراد نیست می‌توان در زمان دیگری واکاوی کرد. اما حرف من این است که در این شرایط و فرصت اکران، فیلم‌ها باید جواب‌گو باشند. طبیعی است که سینماها با توجه به هزینه‌های روزانه قادر به حفظ تمامی سانس‌های فیلمی که قدرت فروش هم ندارد به مدت چند ماه نیستند. در این مدت فیلم‌هایی اکران شدند که سانس‌های خوبی هم در اختیار داشتند، اما از آنها استقبال نشده یا فیلم‌هایی که با گذشت یک هفته از اکران، حتی یک بلیت هم نفروخته‌اند. با این شرایط چه فرصتی باید به فیلم‌ها داده شود؟ باید قبول کرد که برخی فیلم‌ها جذابیت سینمایی ندارند. در حال حاضر دست‌کم 150 فیلم در صف اکران هستند و بی‌تردید بخش زیادی از آنها مناسب اکران در سینماها نیستند. بدون شک فیلم‌های خوبی هستند اما شاید بسیاری از آنها قدرت جذب مخاطب به سالن‌های سینما را ندارند».

اسماعیلی راهکار دیده‌شدن بهتر فیلم‌های سینمایی را واقع‌بینی نسبت به شرایط روز سینما دانست و گفت: «به نظرم باید شرایطی ایجاد شود تا برخی از فیلم‌های در صف اکران مانده، راهی اکران آنلاین شوند یا در سالن‌های محدودی اکران شوند که تا چندین ماه در همان سالن نمایش داشته باشند، چراکه تجربه نشان داده فیلمی که در مدت‌زمان سه هفته‌ای اکرانش فقط 20 میلیون تومان فروخته و شاید هفت، هشت میلیون هم دست تهیه‌کننده را نگیرد، مناسب اکران در سینما نیست. باید نگاه دیگری به فیلم‌ها داشت. در این میان فیلم‌هایی هستند که مخاطب خاص خودشان را دارند و نیاز است تا تهیه‌کننده و پخش‌کننده این سیاست را به خرج بدهند تا آنها را در سینماهای محدودتری نمایش بدهند و در عوض مدت زمان بیشتری اکران باشد. سال‌هاست که می‌دانیم سینماها ضوابط و پایه فروشی دارند و بعد از دوهفته که فیلم کف‌ فروش را پر نکند، باید با سرگروه خداحافظی کند. به نظرم باید وزارت ارشاد شرایطی فراهم کند که سازندگان آثار بدون ترس فیلم بسازند. مدت‌هاست که ترس از ردشدن فیلم‌نامه‌ها در دل کارگردانان و تهیه‌کنندگان افتاده که باعث می‌شود با محافظه‌کاری پیش بروند. باید شرایطی فراهم شود که فیلم‌ساز قادر به ساخت فیلم خوب باشد و در عوض دولت هم از او حمایت کند. در شرایط رکود سینما نیاز به فیلم‌های خوب که مخاطب جذب کند بیش از پیش احساس می‌شود. در این شرایط غیر از اینکه وزارت ارشاد باید با نگاه جامع‌تری به سینما نگاه کند، وظیفه صداوسیما و شهرداری هم این است که از فیلم‌های در حال اکران حمایت کنند. متأسفانه بسیاری از فیلم‌ها اکران می‌شوند اما مردم از اکرانشان باخبر نمی‌شوند! چراکه صداوسیما از فیلم‌ها حمایت نمی‌کند. بسیاری از صاحبان آثار هم توان اینکه در این شرایط اقتصادی رقم زیادی برای تیزر تلویزیون پرداخت کنند ندارند. اگر این همبستگی بین ارگان‌های دولتی که وظیفه آنها خدمت به مردم است فراهم شود، به یقین روزهای بهتری را تجربه می‌کنیم».

اساسا چرخه اکرانی وجود ندارد

رحمان سیفی‌آزاد، تهیه‌کننده و کارگردان نیز در گفت‌وگو با «شرق» نبود تبلیغات مناسب در جهت آگاه‌سازی مخاطب را یکی از دلیل عمده بحران در سینما توصیف کرد و گفت: «تبلیغات بسیاری از فیلم‌های سینمایی در رسانه ملی صفر است. در این میان برخی از این موضوع صحبت می‌کنند که اگر فیلم خوبی اکران شود و مسیرش را پیدا کند، مخاطب به سینما می‌آورد. در صورتی که در این شرایط اصلا مخاطبی از اکران سینماها باخبر نمی‌شود که برای دیدن فیلم به سالن‌ها برود. از طرفی قوانینی وجود دارد که تبلیغات در شبکه‌های ماهواره‌ای را ممنوع می‌کند و تلویزیون هم که اعتنایی به ساخته‌های سینمایی نمی‌کند. این شرایط به معنی بن‌بست است».

تهیه‌کننده فیلم سینمایی «روز ششم» ادامه داد: «وزارت ارشاد به دلیل اینکه در زمان تعطیلی سینماها، با انبوهی از فیلم‌های اکران‌نشده روبه‌رو بوده، برای به‌روزرسانی فیلم‌ها، به اکران‌ها سرعت بخشیده و در این شرایط انبوهی از متریال بدون هیچ تبلیغی باعث شده در زمانی که فیلم می‌تواند سرگروه اکران بماند هم از دست برود و به مرور فروش فیلم کم شود. هرچند نمی‌توان از این واقعیت چشم‌پوشی کرد که در حال حاضر تنها چهار، پنج درصد از مردم توانایی پرداخت کالای فرهنگی را دارند و در کشوری که معتقد است برای فرهنگ هزینه می‌شود، عملا به سینما و تئاتر هیچ سوبسید فرهنگی‌ای تعلق نمی‌گیرد و شرایط روز به روز سخت‌تر می‌شود».

او افزود: «در این میان تنها برخی از تولیدات سینمایی که عموما دولتی هستند شرایط بهتری دارند. پس می‌توان نتیجه گرفت که اساسا چرخه اکرانی وجود ندارد و همه‌چیز معیوب است. می‌توان گفت که عملکردمان نشان می‌دهد ضدفرهنگ هستیم. باید بپذیریم که فرهنگ یک جریان زنده است و باید به آن توجه کرد».