مردی که تاریخ‌ساز شد

‌رامین فخاری*

‌در پویش‌های اخیر درباره سالروز شهادت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، پویشی به نام جان‌‌فدا مطرح شده است. در این نوشته قصد داریم به بررسی این مسئله بپردازیم که چرا حاج قاسم سلیمانی جان‌فدای مردم ایران و همه مردم خاورمیانه بود؟

در دوران دفاع مقدس او از فرماندهان عملیات‌های والفجر هشت، کربلای چهار و پنج بود، در جبهه‌های جنگ حضور داشت و بارها مجروح شد. سه ماه پس از آغاز دفاع مقدس او با یک گروه 300‌نفره از کرمان برای یک مأموریت 15‌روزه عازم جبهه‌های جنگ شد؛ اما تا پایان جنگ از جبهه‌ها بازنگشت. در آغاز عملیات فتح‌المبین سردار قاسم سلیمانی با وجود اینکه زخمی بود، در این عملیات شرکت کرد و با وجود کمبود سلاح نیروهای ایرانی توانستند سه هزار عراقی را اسیر کنند. در عملیات طریق‌القدس نیز به دلیل انفجار خمپاره از ناحیه شکم مجروح شد. شجاعت بی‌نظیر او تا پایان دفاع مقدس نیز جریان داشت و عملا با چندین بار زخمی‌شدن در دوران جنگ نیز جان‌فدای کشورش بود.

با پایان سال‌های دفاع مقدس در بازه زمانی 1367 تا 1376 عمر خود را وقف مبارزه با اشرار و قاچاقچیان مواد مخدر در جنوب غرب کشور کرد و تلاش‌های بسیاری برای برقراری امنیت در این منطقه کرد.

اما دوران طلایی حاج قاسم سلیمانی پس از انتصاب او به‌عنوان فرمانده سپاه قدس بود؛ نقش کلیدی او در تثبیت امنیت در خاورمیانه را از این دیدگاه می‌توان نظاره‌گر بود که در‌صورتی‌که جورج بوش پسر پس از حمله به عراق می‌توانست حضور نیروهای آمریکایی را در عراق تثبیت کند، کشور سومی که مورد حمله قرار می‌گرفت، ایران بود و می‌توان پیش‌بینی کرد که در صورت تسلط کامل آمریکا بر ایران و خاورمیانه حتی در صورت ثبات مقطعی، با عوض‌شدن جورج بوش و خروج نیروهای آمریکایی از مناطق غیرنفتی خاورمیانه، گروهای تروریستی در بخش‌های عظیمی از کشورهای خاورمیانه از‌جمله ایران و عراق جولان می‌دادند و ایران کنونی وضعیت امنیتی مشابهی مانند عراق و سوریه داشت. اگر چنین اتفاقی نیفتاد، به این دلیل بود که ارتش آمریکا با یک مشکل جدی مواجه شد و آن شبکه‌سازی گسترده نیروهای شیعی بود که از سوی سپاه قدس و سردار حاج قاسم سلیمانی مدیریت می‌شد. در نتیجه به دلیل تلاش‌های سردار قاسم سلیمانی از یک سو و در درجه دوم وجهه حقوق‌بشری رئیس‌جمهوری اصلاحات، عملا آمریکا نتوانست ثبات مد‌نظر خود را در عراق اجرا کند و بهانه‌ای را برای حمله به ایران داشته باشد. در سال 2006 نیز او در جنگ لبنان و رژیم صهیونیستی نقش‌آفرینی کرد.

اما حاج قاسم سلیمانی تا آغاز بحران داعش برای بیشتر مردم ایران و جهان نامی ناآشنا بود و پس از آن بود که همه مردم ایران و جهان با او آشنا شدند.

در دورانی که حدود 70 درصد سوریه به دست تروریست‌ها اشغال شده بود و همه جهان برای سقوط بشار اسد در هفته‌های آتی منتظر بودند، او و نیروهای تحت امرش به کمک بشار اسد شتافتند و نقاط مختلف سوریه را از تروریست‌ها بازپس گرفتند.

در زمان محاصره 15روزه شهر حلب به دست داعش، حاج قاسم شهر را ترک نکرد و همراه با بقیه نیروهای دفاعی شهر به دفاع از آن پرداخت و عملا محاصره حلب پس از 15 روز شکسته شد و بلافاصله او نقشه آزادی نبل‌الزهرا را طرح‌ریزی کرد.

شجاعت بی‌نظیر او در صحنه جنگ با داعش برای همه مردم خاورمیانه زبان‌زد شد. در محاصره شهر آمرلی در نزدیکی بغداد، با وجود اینکه اکثر فرماندهان عراقی معتقد بودند که شهر سقوط کرده است و باید به فکر دفاع از بغداد باشند، او با یک شجاعت بی‌نظیر و سختی فراوان خودش را با استفاده از هلیکوپتر به آمرلی رساند و سازمان‌دهی نیروهای دفاعی شهر را آغاز کرد و پس از 85 روز محاصره، در 8 شهریور 1393 محاصره آمرلی شکسته شد.

یک صحنه مشابه دیگر در محاصره اربیل رخ داد و با وجود اینکه کردها از همه جهان درخواست کمک کردند، تنها حاج قاسم خود را به اربیل رساند و با تعداد نیروی بسیار اندک توانست از سقوط اربیل به دست داعش ممانعت کند.

همه این موارد تاریخی تنها بخشی از رشادت‌های او در بحران‌های خاورمیانه بوده و صرفا به ایران منعطف نبوده است. حاج قاسم سلیمانی در مسائل امنیتی ایران، لبنان، عراق و سوریه نقش‌آفرینی کرده است و حتی ادعاهایی درباره نقش‌آفرینی او در جلوگیری از به پیروزی رسیدن کودتای جولای ترکیه و نقش او در جنگ یمن نیز بر سر زبان‌ها وجود دارد.

این در حالی بود که دستاورد دولت ترامپ از بحران سوریه تنها ترور چند فرمانده داعش و تداوم حضور آمریکا در مناطق نفتی سوریه بود. محبوبیت بی‌بدیل سردار شهید، هم‌زمان با شکست‌های ترامپ در عرصه دیپلماسی ازجمله سیاست فشار به ایران موسوم به دیپلماسی فشار حداکثری، فشار‌آوردن به چین، ناتوانی او در کشیدن دیوار مکزیک و انتقال صنایع از آمریکا به چین مصادف شد.

از سوی دیگر نتانیاهو نیز به‌شدت از حضور نیروهای ایرانی در سوریه و محبوبیت حاج قاسم سلیمانی و قدرتی که او می‌توانست در همراه‌کردن مردم ایران، عراق، سوریه و لبنان و یمن داشته باشد، بسیار هراس داشت؛ در نتیجه این عوامل دست به دست هم دادند تا نقشه ترور سردار بنا بر اسنادی که بعدها جرازلیم‌پست افشا کرد، با همکاری اسرائیل طراحی و اجرا شد. بلافاصله بعد از ترور نیز اسرائیل اعلام کرد در این قتل دستی نداشته است و آمریکا هم برای مانور تبلیغاتی و نشان‌دادن این جنایت به‌عنوان یک دستاورد سیاست خارجی برای دولت ترامپ مسئولیت این قتل را به‌طور کامل گردن گرفت. بخشی از رسانه‌های آمریکایی نیز از مدت‌ها قبل سعی داشتند از سردار یک «دیگری» بسازند و قتل این «دیگری» می‌توانست بار تبلیغاتی زیادی در پیروزی مجدد ترامپ و پوشش‌دادن به شکست‌های دیپلماتیک او داشته باشد.

اما این قتل نیز نتوانست به داد ترامپ در انتخابات سال آتی ریاست‌جمهوری آمریکا برسد و با وجود اینکه همه تحلیلگران معتقد بودند ترامپ انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا را خواهد برد، ظهور ویروس کرونا تنها چند هفته بعد از ترور ناجوانمردانه سردار سلیمانی و ناتوانی ترامپ در مدیریت این ویروس و شکست‌های او در عرصه بین‌الملل، با وجود اینکه در عرصه اقتصاد داخلی تا اندازه‌ای موفق عمل کرده بود، تمام معادلاتش را بر هم زد و به شکستش در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا منجر شد.

از لحاظ تیپ شخصیتی حاج قاسم سلیمانی در میدان و عمل با مردم کشورهای خاورمیانه همراه بود؛ اما ترامپ فقط سعی می‌کرد در ظاهر با تبلیغات پوپولیستی ادعا کند که با کارگران و مردم عادی آمریکا همراهی می‌کند. حاج قاسم سلیمانی در دوران جنگ ایران و عراق چندین بار به خاطر امنیت مردم کشورش تیر خورد، در جنگ با داعش چندین بار به خاطر امنیت مردم عراق و سوریه و ایران وارد محاصره داعش شد؛ اما ترامپ برای ممانعت از سقوط ارزش سهام‌هایش تا زمان فروش آنها در برابر اعلام خبر ورود کرونا به آمریکا مقاومت کرد و عملا آمریکایی‌های بیشتری را به خاطر این کار به کشتن داد.

هم‌اکنون تاریخ از ترامپ میلیاردر تنها به‌عنوان یک رئیس‌جمهور تک‌دوره‌ای شکست‌خورده با حرکات و سخنان غیر‌عادی یاد می‌کند؛ اما از سردار مؤمن ایرانی، حداقل در اذهان مردم ایران، عراق و سوریه تا ابد به نیکی یاد خواهد کرد.

*کارشناس علوم سیاسی و کارشناس ارشد مطالعات خاورمیانه 

از دانشگاه علامه طباطبایی