فصل تازه همسایگی

مسعود پزشکیان در نخستین سفر رسمی خود به جمهوری آذربایجان، با پیام صریح گسترش همکاری‌های راهبردی و تثبیت صلح منطقه‌ای وارد باکو شد؛ جایی که اهمیت تاریخی و ژئوپلیتیکی روابط ایران و آذربایجان نه‌تنها در معادلات دو کشور، بلکه در موازنه حساس قفقاز جنوبی نقشی تعیین‌کننده ایفا می‌کند. این سفر نشانه‌ای روشن از عزم تهران برای عبور از چالش‌ها و ساختن فصلی تازه در مناسبات همسایگی است.

رئیس‌جمهور کشورمان صبح دیروز به دعوت رسمی دولت آذربایجان، تهران را به مقصد باکو ترک کرد. او پیش از عزیمت، هدف از این سفر را توسعه همکاری‌های اقتصادی، تجاری، علمی و تقویت پیوندهای تاریخی و فرهنگی میان دو کشور عنوان کرد.

پزشکیان اظهار کرد: «فرصت‌های گسترده‌ای برای همکاری بین ایران و آذربایجان وجود دارد. ایجاد راهگذرهای مشترک بین ایران، روسیه و آذربایجان، تبادل برق و گاز‌ و همکاری‌های علمی از‌جمله زمینه‌های مهم همکاری است». رئیس‌جمهور همچنین بر اهمیت ارتباطات تاریخی و فرهنگی دو ملت تأکید و ابراز امیدواری کرد این سفر منجر به گسترش همکاری‌های مشترک شود.

در جریان این سفر، پزشکیان و الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، در دیداری رسمی و صمیمی، بر تدوین یک برنامه راهبردی جامع برای توسعه همکاری‌های صنعتی، علمی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی توافق کردند. این برنامه به دستور علی‌اف و با هماهنگی وزارت امور خارجه ایران پیگیری خواهد شد.

در باکو احساس می‌کنم در میان مردم خودم هستم

در ادامه پزشکیان در نشست خبری مشترک با علی‌اف ضمن قدردانی از میزبانی گرم دولت آذربایجان، روابط دو کشور را ریشه‌دار و مبتنی بر پیوندهای دیرینه دانست و گفت: «ما همواره در کنار یکدیگر بوده‌ایم و خواهیم بود. این اشتراکات، سرمایه بزرگی برای آینده است».

رئیس‌جمهور همچنین به امضای توافقات دوجانبه در این سفر اشاره کرد و گفت: تصمیم مهم دیگری که اتخاذ شد، تدوین یک برنامه راهبردی جامع میان دو کشور است که به دستور رئیس‌جمهور محترم آذربایجان و با هماهنگی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پیگیری خواهد شد. این برنامه چارچوبی برای گسترش همکاری‌های صنعتی، علمی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی میان ایران و آذربایجان فراهم خواهد کرد.

پزشکیان با تأکید بر اهمیت همکاری‌های منطقه‌ای ادامه داد: ایران و آذربایجان می‌توانند با همکاری و احترام متقابل به تمامیت ارضی و سلایق یکدیگر، صلح، آرامش و امنیت را در منطقه برقرار کنند. اگر کشورهای اسلامی و همسایگان منطقه دست در دست هم دهند، خواهند توانست الگویی موفق‌تر از آنچه امروز در اروپا می‌بینیم، ارائه کنند.

رئیس‌جمهور با اشاره به ضرورت گسترش همکاری‌های زیرساختی و اقتصادی تصریح کرد: ما می‌توانیم شبکه‌های حمل‌ونقل و مالی را به هم متصل کنیم، تجارت را توسعه دهیم، کریدورهای شرقی-غربی و شمالی-جنوبی را فعال‌تر کنیم و زمینه‌های مشترک برای سرمایه‌گذاری و تولید را فراهم آوریم. پزشکیان با تأکید بر اشتراکات خانوادگی و تاریخی ملت‌های دو کشور خاطرنشان کرد: این پیوندهای عمیق، مانعی در برابر هرگونه تلاش برای ایجاد تفرقه میان ماست. با عزم و اراده‌ای که در رئیس‌جمهور محترم آذربایجان می‌بینم و با تعهدی که از سوی ایران وجود دارد، اطمینان دارم همه توافقات موجود و آنچه در آینده تدوین خواهد شد، با جدیت دنبال و عملیاتی خواهد شد. رئیس‌جمهور ضمن تشکر مجدد از میزبانی گرم جمهوری آذربایجان گفت: به دلیل شرایط خاصی که در داخل کشور به وجود آمده، ناچاریم سفر خود را کوتاه‌تر کنیم، اما امیدوارم در آینده‌ای نزدیک بار دیگر در خدمت برادران عزیز خود در جمهوری آذربایجان باشم. رئیس‌جمهور در پایان، ضمن تأکید بر ضرورت توسعه مناسبات اقتصادی و سیاسی، از احساس نزدیکی عمیق خود به مردم آذربایجان سخن گفت و اظهار کرد: «در باکو احساس می‌کنم در میان مردم خودم هستم. این احساس نزدیکی، سرمایه گران‌بهایی برای آینده روابط دو کشور است».

امضای ۷ تفاهم‌نامه همکاری

در جریان این سفر، مقامات ایران و آذربایجان در حضور رؤسای جمهور، هفت تفاهم‌نامه همکاری در حوزه‌های حمل‌ونقل، رایزنی سیاسی، مبادلات فرهنگی، بهداشت، رسانه و سرمایه‌گذاری امضا کردند. همچنین بیانیه مشترک سفر به امضای رؤسای جمهور رسید.

با توجه به اهمیت این سفر و مواضع ایران در رابطه با قفقاز جنوبی، پزشکیان پیش از سفر در گفت‌وگویی با شبکه تلویزیون دولتی جمهوری آذربایجان در پاسخ به سؤالی درباره کریدور زنگزور و اینکه نگاه جمهوری اسلامی به این کریدور چیست؟ گفت: حرف اولی که گفتم این است که باید به تمامیت ارضی یکدیگر احترام بگذاریم و چشم‌داشتی به سرزمین هم نداشته باشیم.

این اولین و اصلی‌ترین قانون است. رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: مسائل مرزی و سرزمینی بین آذربایجان و ارمنستان زمانی می‌تواند رفع شود که روابط سیاسی و تجاری بین این دو کشور با در نظر گرفتن حقوق هر دو طرف حل‌وفصل شود. پزشکیان تصریح کرد: آن چیزی که ما اکنون برای کمک به حل مشکل در حال انجام آن هستیم، این است که داریم مسیر ایران را برای برادران و خواهران عزیزمان از آذربایجان آماده می‌کنیم تا از طریق ایران وارد قسمت نخجوان شوند. فعالیت‌های راه‌سازی و مسیرهای ریلی در آنجا به‌سرعت در حال انجام است. ما توافق کرده‌ایم و ان‌شاءالله مشکلی در برقراری ارتباط بین آذربایجان و نخجوان به وجود نخواهد آمد. ما ایران را سرزمین دوم آذری‌ها می‌دانیم. هر وقت قدمشان به خاک ما برسد، برای ما مبارک خواهد بود. در این سفر که به دلیل لزوم نظارت پزشکیان بر حادثه بندر شهید رجایی به‌طور فشرده و یک‌روزه برنامه‌ریزی شده بود، وزرای خارجه، راه و شهرسازی، نیرو، ارتباطات و میراث فرهنگی به همراه رئیس دفتر و معاون سیاسی رئیس‌جمهور، وی را همراهی کردند.

بهبود روابط بعد از یک دوره تنش

سفر مسعود پزشکیان به باکو در شرایطی انجام می‌شود که روابط ایران و جمهوری آذربایجان پس از یک دوره پرتنش، وارد مرحله‌ای تازه شده است. پیوندهای عمیق تاریخی، مذهبی و فرهنگی دو کشور، در کنار ضرورت‌های ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی، ایجاب می‌کند که تهران و باکو، اختلافات موجود را با گفت‌وگو و تدبیر پشت سر بگذارند. ایران، با تأکید مکرر بر احترام به تمامیت ارضی کشورها و مخالفت با تغییر مرزهای ژئوپلیتیکی منطقه، خود را مدافع صلح و ثبات در قفقاز جنوبی معرفی کرده و در مقابل هر‌گونه دخالت فرامنطقه‌ای ایستاده است. روند رو به رشد مبادلات تجاری و افزایش تعاملات اقتصادی طی سال گذشته، نشانه‌ای آشکار از اراده طرفین برای عبور از سوءتفاهمات و حرکت به سوی آینده‌ای روشن‌تر است. حالا در آستانه گشوده‌شدن مسیرهای حمل‌ونقل جدید و با ابتکار ایران برای تسهیل ارتباط نخجوان و آذربایجان، فرصتی کم‌نظیر فراهم شده تا دو همسایه نه‌تنها روابط سیاسی خود را ترمیم کنند، بلکه شراکت‌های اقتصادی و منطقه‌ای را به سطحی پایدار و راهبردی ارتقا دهند. سفر رئیس‌جمهور ایران به باکو بیش از یک سفر دیپلماتیک است؛ این سفر پیام روشنی دارد: تهران و باکو می‌توانند با حفظ احترام متقابل و تکیه بر منافع مشترک، از دل اختلافات گذشته، فصلی نو در روابط دوجانبه بگشایند.