پایان دلار توافقی

شرق: نرخ توافقی دلار از بازار ارز ایران حذف شد و سرانجام بانک مرکزی قیمت‌های بازار آزاد را به رسمیت شناخت. محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی که در بدو ورود خود به ساختمان میرداماد سیاست تثبیت قیمت دلار نیما را در پیش گرفته و انتقادهای زیادی را به جان خریده بود، این‌بار در بازار آزاد به شیوه‌ای دیگر عمل کرد و با حذف نرخ توافقی ارز، قیمت بازار آزاد را به رسمیت شناخت.

تصمیم جدید فرزین

سرانجام نرخ دلار بازار آزاد از سوی بانک مرکزی به رسمیت شناخته شد و بساط دلار توافقی از بازار ارز جمع شد. محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی، اعلام کرد که از این پس مردم می‌توانند بدون صف، ارز مورد نیاز خود را با قیمت بازار آزاد و تا سقف پنج‌‌هزار یورو از صرافی‌ها خریداری کنند.

به رسمیت شناخته‌شدن نرخ‌های بازار آزاد از سوی بانک مرکزی، دیروز بهای دلار را کاهشی کرد. قیمت هر اسکناس آمریکایی که اخیرا تا حدود ۴۵ هزار تومان رسیده بود با تصمیم جدید بانک مرکزی به ۴۲ هزار و ۵۰۰ هزار تومان هم ریزش کرد و البته نرخ دلار در میانه ساعات معاملات به کانال قیمت ۴۳ هزار تومان برگشت. معامله‌گران بازار ارز می‌گویند با به رسمیت شناخته‌شدن قیمت بازار آزاد از سوی بانک مرکزی فشار تقاضای ارز کاسته شد و دیروز عرضه بیشتر از تقاضا بود؛ به‌طوری‌که در ساعاتی از روز قیمت دلار روی تابلوی نرخ صرافی‌ها ۴۳ هزار و ۸۰۰ تومان ثبت شده اما با نرخ ۴۳ هزار و ۶۰۰ تومان فروخته می‌شد.

این در حالی است که پیش از این برخی از صرافی‌ها از فروش دلار امتناع کرده و برخی برای فروش دلار محدودیت قائل شده بودند.

یکی از مشتریان بازار ارز به «شرق» توضیح می‌دهد که هفته گذشته برخی صرافی‌ها اعلام می‌کردند تا سقف ۵۰۰ دلار فروش دارند و برای تهیه مبالغ بیشتر باید به چند صرافی مراجعه می‌شد اما با اعلام حذف دلار توافقی، محدودیت فروش دلار از صرافی‌ها برداشته شد.

حذف دلار توافقی

تا پیش از این بانک مرکزی برای دلار و یورو نرخی را با عنوان بهای صرافی ملی اعلام می‌کرد. قیمتی که با نرخ بازار آزاد تفاوت نسبتا زیادی داشت. بر این اساس برخی صرافی‌های بانکی به هر مشتری به شرط ارائه کارت ملی، سالانه تا سقف دو هزار دلار، ارز با نرخ پایین‌تر از بازار آزاد می‌فروختند.‌ این سیاست باعث شکل‌گیری صف‌های طولانی مقابل صرافی‌های بانکی و معامله کارت‌های ملی شد.

شکاف قیمت بین ارز بازار آزاد و صرافی ملی، تقاضاهای سرمایه‌ای در بازار ارز را افزایش داده و بنا به گفته فعالان بازار ارز موجب تقویت بساط دلالی شده بود.‌

افزایش تقاضا برای ارز صرافی ملی سبب شد علی صالح‌آبادی، رئیس پیشین بانک مرکزی، در واپسین روزهای مدیریت خود سامانه ثبت‌نام و معاملات آنلاین ارز را راه‌اندازی کند تا از این طریق از فشار تقاضا بر بازار ارز کم کند، اما این سامانه عملا بساط دلالی را به صرافی‌ها سپرد و افراد پس از ثبت‌نام در سامانه خرید آنلاین ارز به یک صرافی معرفی شده و ارز مورد نیاز خود را با رقمی که از نرخ صرافی ملی بالاتر و از بازار آزاد پایین‌تر بود، خریداری می‌کردند‌ اما در‌نهایت با ورود محمدرضا فرزین به بانک مرکزی و خداحافظی صالح‌آبادی، او این بساط را در هم پیچید و سیاست‌های دیگری در پیش گرفت تا بتواند بر هیجان سرکشی که در بازار ارز ایجاد شده و قیمت دلار را خبرساز کرده بود، فائق آید.

فرزین در همان ابتدای تحویل‌گرفتن پست ریاست بانک مرکزی در یک برنامه شبانگاهی تلویزیون حاضر شد و بر ثبات نرخ نیما و تعیین میانگین 28هزارو 500 تومان به‌ازای هر دلار نیمایی تأکید کرد.

هرچند تثبیت نرخ دلار نیما باعث انتقادهای فراوان به او شد، اما نرخ جدید توانست اندکی از التهاب در بازار آزاد بکاهد و قیمت دلار به‌صورت موقت فروکش کند؛ اما دوباره بهای دلار روند صعودی در پیش گرفت و این‌بار فرزین وعده شکل‌گیری بازار مبادله طلا و ارز را مطرح کرد و در همین راستا دیروز بانک مرکزی اقدام به افزایش سقف عرضه ارز به متقاضیان از سقف دو هزار دلار به پنج هزار یورو کرد.

همچنین از همان آغاز معاملات صبح دیروز، سایت بازار متشکل ارزی با تغییراتی مانند حذف بخش دلار و یورو توافقی همراه شد. اتفاقی که نشان می‌داد سیاست ارز توافقی در شبکه ارزی کشور به پایان رسیده است.

فرزین همچنین دوم بهمن‌ با حضور در یک برنامه تلویزیونی گفته بود بازار مبادله ارز و طلا تا دو هفته آینده را‌ه‌اندازی خواهد شد. در این بازار نه‌تنها اسکناس‌های فعلی عرضه می‌شود‌ بلکه از طریق سامانه‌ «ناخدا» هم تأمین ارز نیازهای ارزی انجام می‌شود. او همچنین تأکید کرد که با راه‌اندازی سامانه ناخدا، تمامی نیازهای ارزی کشور براساس مستندات تأمین خواهد شد.

فرزین از تأمین ارز صرافی‌ها با حراج روزانه در بازار متشکل و تأمین ارز 28هزارو 500 تومانی از محل درآمد صادرات نفت و پتروشیمی خبر داد و اعلام کرد: به تمامی منابع ارزی کشور دسترسی داریم و بانک مرکزی نرخ‌سازی را از این به بعد با اقدامات خود انجام خواهد داد.

رئیس کل بانک مرکزی همچنین از ایجاد بازار معاملات آتی ارز و طلا خبر داد و با اشاره به افق بلندمدت برای بازار مبادله ارز و طلا تأکید کرد که در‌حال‌حاضر فضا هیجانی است و به این دلیل سعی شده است در این بازار همه نیازها برطرف شود و پس از آن از سایر ابزارهایی که در بازارهای ارز دنیا از آن استفاده می‌شود، بهره خواهیم برد. در این بازار به دنبال راه‌هایی هستیم تا از ابزارهایی مثل سوآپ، فوروارد و فیوچر استفاده شود. اما این اقدامات موکول به آینده می‌شود و در‌حال‌حاضر به دنبال ایجاد ثبات در بازار هستیم.

رسمی‌شدن نرخ بازار آزاد

حذف دلار توافقی از بازار ارز به عقیده فعالان این بازار اتفاق مثبتی بوده است. کامبیز افسری، کارشناس بازار ارز، به «شرق» می‌گوید که با حذف قیمت توافقی ارز، در‌واقع بانک مرکزی نرخ بازار آزاد را به رسمیت شناخته و با این کار بساط دلالی دلار صرافی ملی و اجاره کارت ملی در بازار ارز برچیده شده است.

او همچنین تأکید می‌کند که با به رسمیت شناخته‌شدن نرخ بازار آزاد فشار تقاضای کاذب ارز از بازار کاسته شده و قیمت دلار کاهشی شد. با‌این‌حال به نظر می‌رسد دولت در تکاپو است تا با ابزارهای دیگری قیمت دلار را باز هم کاهش دهد. انتشار اخباری مبنی بر آزادسازی ارزهای بلوکه‌شده و اعلام نرخ ۳۰ هزار تومانی دلار از سوی احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و تأکید بانک مرکزی بر پر و پیمان بودن ذخایر ارزی همه و همه گواهی تلاش دولت برای کاهش نرخ دلار است که البته به عقیده فعالان بازار ارز تأثیر چندان زیادی بر قیمت دلار نخواهد داشت.

اول هفته جاری بانک مرکزی اعلام کرد که بعد از یک وقفه یک‌ساله ۳۰۰ میلیون یورو از منابع بانک مرکزی در عراق در سامانه نیما فروخته شد و این رویه ادامه خواهد داشت. همچنین بانک مرکزی اعلام کرد این مبلغ علاوه بر سایر تأمین ارزهای روزانه صورت‌گرفته در سامانه نیما است که آمار آن هر روز اعلام می‌شود.

علاوه بر این اخیرا احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد، در حاشیه آیین تجلیل از فعالان پیشتاز اقتصاد ایران، درباره نرخ ارز و تورم توضیح داد: چیزی که در واقعیت اقتصاد ایران پشتیبانی می‌شود، نرخی است که در دو بازار نیما و متشکل حدود ۳۰ هزار تومان معامله می‌شود. انتظارات روانی‌ای وجود دارد که رسانه‌ها باید کمک کنند جامعه اعتماد کند که کالا براساس کدام نرخ وارد شده است.

وی ادامه داد: اقتصاددانان واقعیتی را که در اقتصاد ایران می‌گذرد و پشتیبانی می‌کند، می‌دانند و می‌دانند نرخی که شاید سهم آن بالای ۸۵ درصد باشد، چه نرخی است و آن نرخی که در بازار القا می‌شود و بعضی از کالاهای قاچاق با آن نرخ وارد می‌شود و نرخی نیست که بگوییم واقعیت ندارد، زیرا خروج سرمایه از کشور با آن صورت می‌گیرد، چه نرخی است.

وزیر اقتصاد افزود: مانند بسیاری از سال‌ها که در جامعه تنگنای عرضه داشتیم و در تنگنای عرضه به جای یک نرخ، دو نرخ در بازار وجود داشته است، یک نرخ مؤثر رسمی وارداتی و یک نرخ کمتر مؤثری که متأسفانه افرادی تلقین می‌کنند که این نرخ اصلی کشور است؛ جای اصل و فرع را نباید عوض کرد؛ نرخ اصلی ارز همان نرخ نیما و سامانه متشکل ارزی با قیمت حدود ۳۰ هزار تومان است.

با‌این‌حال فعالان بازار ارز با اشاره به خبردرمانی مکرر در این بازار و انتشار اخبار نادرست از آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده می‌گویند که این دست اخبار تأثیر زیادی بر بازار ارز نخواهد داشت و سرنوشت بازار ارز به آینده مذاکرات احیای برجام ارتباط دارد.

آنها امیدوار هستند که با سفر رافائل گروسی، رئیس آژانس جهانی اتمی به ایران گشایشی برای مذاکرات احیای برجام ایجاد شود.