مازوت می‌سوزانیم ولی تکذیب می‌کنیم؛ روایتی از بحث‌های متفاوتی که درباره مشکلات سوختی مطرح می‌شود
پیدا و پنهان مازوت
با شروع پاییز، تعداد روزهایی که کلان‌شهرهای ایران هوایی آلوده به خود دیده‌اند، روز به روز افزایش یافته است؛ تا جایی که چک‌کردن خبر تعطیلی یا غیرحضوری‌شدن مدارس و ادارات این شهرها به اقدامی روزمره برای شهروندان تبدیل شده است.
سامان موحدی‌راد: با شروع پاییز، تعداد روزهایی که کلان‌شهرهای ایران هوایی آلوده به خود دیده‌اند، روز به روز افزایش یافته است؛ تا جایی که چک‌کردن خبر تعطیلی یا غیرحضوری‌شدن مدارس و ادارات این شهرها به اقدامی روزمره برای شهروندان تبدیل شده است. بیش از یک دهه است که مسئله تشدید آلودگی هوا در پاییز و زمستان زندگی ایرانی‌ها را تهدید می‌کند و متأسفانه این عامل آزاردهنده در پناه بی‌عملی برخی مسئولان و تداوم آن به موضوعی روزمره تبدیل شده که اهمیتش را از دست داده است. همین چند روز پیش بود که محمد درویش، کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با سایت دیده‌بان ایران اعلام کرد که بنا بر گزارش‌ها «هشت درصد مرده‌زایی جنین در کشور به دلیل تأثیر مستقیم آلودگی هواست». نکته جالب درباره آلودگی هوا و تداوم آن این است که اوج تشدید آلودگی هوا و ماندگاری آن در زندگی شهروندان درست زمانی به نقطه بحرانی‌اش رسید و در این نقطه باقی ماند که مجلس شورای اسلامی «قانون هوای پاک» را تصویب کرد؛ قانونی که به نظر می‌رسد هیچ دستگاهی به آن پایبند نیست و شاهد این عدم پایبندی هم کیفیت و وضعیت هوا در کلان‌شهرهای کشور است. نکته مهم‌تر درباره آلودگی هوا در کلان‌شهرهای ایران این است که بسیاری حتی مسئولیت عامل اصلی و مهم این آلودگی‌ها را بر عهده نمی‌گیرند و با اظهارنظرهای ضدونقیض تلاش می‌کنند با خالی از معناکردن یا مبتذل‌کردن موضوعات موجب شوند حساسیت‌ها درباره این موضوعات کم شود. اگر به اخبار نگاه کنیم، در همین دو روز گذشته دو اظهارنظر رسمی و عجیب درباره مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها را مشاهده می‌کنیم.
پیدا و پنهان مازوت
روز دوشنبه‌ای که گذشت، نیروگاه حرارتی شازند در استان مرکزی اطلاعیه جالبی را منتشر کرد. در متن اطلاعیه این نیروگاه آمده: «به استحضار مردم شریف استان مرکزی می‌رساند در زمان حاضر به دلیل ورود فصل سرد سال و برودت هوا چالش اساسی صنعت برق، سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها، جلوگیری از تشدید ناترازی چندین‌ساله شبکه برق و گاز و حفظ پایداری شبکه در مناطق مختلف کشور است. تلاش‌های مسئولان استان (مرکزی) از ابتدای سال تاکنون در راستای تأمین گاز مورد نیاز نیروگاه حرارتی شازند با وجود افزایش مصرف گاز در کشور باعث شد تا نسبت به سال گذشته بیش از یک ماه از مصرف سوخت دوم جلوگیری شود و هم‌زمان به‌منظور کاهش مصرف سوخت با تصمیمات اتخاذشده یک واحد نیروگاه معادل ۲۵ درصد ظرفیت تولید تا پایان سال تعطیل و از مدار خارج شد. متأسفانه در روزهای اخیر به دلیل برودت هوا و با توجه به افزایش روزافزون گاز در بخش‌های مختلف به‌ویژه در بخش خانگی، تأمین کامل سوخت گاز نیروگاه‌ها ممکن نبوده و به علت محدودیت‌های اعمال‌شده در سوخت گاز نیروگاه‌های کشور، نیروگاه شازند نیز به اجبار جهت تأمین برق و حفظ پایداری شبکه طی روزهای آینده ناگزیر به استفاده از سوخت دوم (مازوت) خواهد شد. ضمن عذرخواهی از مردم شریف استان مرکزی به‌ویژه شهروندان اراک و شازند به اطلاع می‌رساند که مسئولان استان حداکثر تلاش خود را در راستای تأمین سوخت گاز طبیعی و کاهش دوره مصرف سوخت دوم به کار خواهند بست». شازند در فاصله ۴۰ کیلومتری اراک قرار دارد که از شهرهای آلوده با کیفیت هوای اغلب ناسالم است. یکی از مهم‌ترین دلایل تأثیرگذار بر کیفیت هوا و آلودگی اراک، فعالیت همین نیروگاه است. ۱۲ آذرماه امسال و در پی تشدید آلودگی‌ها در اراک، فرزاد مخلص، استاندار مرکزی اعلام کرد: «برای مدیران وزارت نیرو اثبات شده که عامل مسئول در آلودگی هوای اراک نیروگاه حرارتی شازند است و در آلودگی اراک، خودرو نقش اصلی آلاینده ندارد، اما به‌هرحال در ناترازی برق و گاز، ممکن است که مازوت‌سوزی صورت گیرد و دولت باید این مسئله را به نفع مردم مدیریت کند. البته تا امروز مجموعه شرکت گاز، وزارت نیرو و مسئولان امر تلاش داشتند که مازوت‌سوزی آغاز نشود و این تلاش‌ها به نتیجه رسیده و تا امروز نیروگاه شازند به سمت استفاده از مازوت حرکت نکرده است. یک بخش از نیروگاه تا اسفندماه از مدار خارج است تا در صورت شروع مازوت‌سوزی، چهار واحد نیروگاه مازوت مصرف کنند». چنین نسخه‌ای را می‌توان برای بسیاری از شهرهای دیگر هم پیچید. چه اینکه در اغلب شهرهای بزرگ و کلان‌شهر ایران هم حتی در روزهای تعطیل شاهد آلودگی هوا هستیم و این در حالی است که تردد خودروها در این روزها به‌شدت کمتر از روزهای معمول است. بااین‌حال بسیاری تلاش می‌کنند از زیر بار مسئولیت مازوت‌سوزی و تأثیر آن بر آلودگی هوا فرار کنند.
اظهارات عجیب سلاجقه درباره سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها
دو روز بعد از آنکه نیروگاه حرارتی شازند رسما اعلام کرد که مجبور به استفاده از مازوت هستند، علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران تلاش کرد با تکذیبی خفیف خیال مردم را از بابت مازوت راحت کند. علی سلاجقه روز گذشته در حاشیه جلسه هیئت دولت گفت: «مازوت‌سوزی در هیچ‌یک از پالایشگاه‌هایی که نزدیک کلان‌شهرها و مراکز جمعیتی قرار دارند، انجام نمی‌شود. مازوت‌سوزی در نیروگاه‌هایی که دور از کلان‌شهرها هستند، انجام می‌شود. نیروگاه‌های نزدیک کلان‌شهرها به‌هیچ‌وجه مجوز استفاده از مازوت را ندارند. در مسئله آلودگی هوا ناشی از خودروها دو بحث وجود دارد؛ یکی برقی‌کردن خودروها و دوم سایش لاستیک خودروها با آسفالت خیابان‌ها. از وزارت صمت خواسته‌ایم برای این مسئله فکر کنند. با مجموعه کارهایی که توسط دستگاه‌ها در جریان است، تعداد روزهای آلوده سال رو به کاهش است. درحال‌حاضر پسماندسوزی شبانه به‌خصوص در جنوب شهر تهران در جریان است که از شهرداری تهران می‌خواهم راهکاری برای رفع آن بیندیشد».
به نظر می‌رسد بار دیگر درگیر بازی‌های کلامی مسئولان هستیم و این در حالی است که واقعیت با حضور سنگین و مهیبش هر روز مقابل چشمان ما قرار دارد. شاید منظور آقای سلاجقه این باشد که در نیروگاه‌هایی که به شهرهای بزرگ چسبیده‌اند، مازوتی سوزانده نمی‌شود ولی این گفته چه اهمیتی دارد وقتی به گفته مدیران دولتی و محلی نیروگاهی در ۴۰ کیلومتری اراک بزرگ‌ترین تأثیر را بر آلودگی هوای آن دارد و از قضا در آن هم مازوت سوزانده می‌شود.
در ابتدای همین آذرماه بود که سازمان بازرسی کل کشور به سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه «مغفول‌ماندن اقدامات زیربنایی در اجرای قانون هوای پاک» هشدار داده بود؛ هشداری که با واکنش جالب سازمان محیط زیست همراه بود. طبق معمول سازمان اعلام کرده که به همه وظایفش در این زمینه عمل کرده و سازمان‌های دیگر باید پاسخ‌گو باشند و این در حالی است که همین الان در اوج آلودگی‌های تهران در حاشیه آن پسماندها را به‌صورت غیرقانونی می‌سوزانند که کیفیت بحرانی هوای این شهر را بحرانی‌تر می‌کند. با تجربه بیش از یک دهه درباره قانون هوای پاک، کارشناسان معتقدند در حالت خوشبینانه ۱۰ درصد از مفاد این قانون جامعه عمل به خود می‌بیند و شاهد آن هم وضعیت هوای تهران و شهرهای بزرگ دیگر کشور است.
