اقتصاد؛ پاشنه آشیل کابینه سیزدهم

 در شرایطی که دولت سیزدهم بدون ارائه اطلاعات و جزئیات قابل استناد معتقد است عملکرد مثبتی در اقتصاد داشته اما منتقدان خواستار ترمیم و اصلاح تیم اقتصادی دولت هستند زیرا معتقدند بهبود اقتصادی شاخص‌هایی دارد که قابل لمس و رؤیت توسط مردم است و با وعده و وعید گره‌ای باز نمی‌شود. وضعیت نابسامان این روزهای اقتصاد کشور حتی آیت‌الله‌العظمی جوادی‌آملی را هم به انتقاد وا داشته و در دیدار با تولیت مسجد جمکران گفته است: «اداره اقتصاد کشور با سفارش حل نمی‌شود، بلکه اقتصاد و تولید را اگر کسی بخواهد اداره کند، این یک علم است، و لذا باید در کشورداری اول تدین و تمدن پیدا کرد و اگر کسی بخواهد تمدن درست کند، باید ببیند امام چه گفته است؟ این بیان نورانی حضرت امیر است «مَنْ وَجَدَ مَاءً وَ تُرَاباً ثُمَّ افْتَقَرَ فَأَبْعَدَهُ اللَّه‌»؛ کشوری که آب دارد خاک دارد اما این‌قدر گرانی و گرسنگی و فقر و فلاکت و اینها باشد، این درست نیست». او اولین منتقد ملبس به لباس روحانیت در مقام آیت‌اللهی نیست و چندی پیش هم آیت‌الله نوری‌همدانی با انتقاد از سختی معیشت مردم، گرانی مسکن و پایین‌بودن ارزش پول ملی گفته بود: «باید خدمت‌رسانی و اقدامات در این زمینه در زندگی و سفره مردم نمایان باشد. متأسفانه گرانی مسکن و بالابودن اجاره‌بها یکی از دغدغه‌های مردم شده است. باید متولیان مسکن هر چه سریع‌تر تصمیم و تمهیدات لازم برای رفع مشکلات مسکن و مسائل پیرامون آن داشته باشند».در آخرین روز سال 1402 هم آیت‌الله علوی‌بروجردی در انتقاد از وضعیت اقتصادی مردم گفت: «وضع مردم خیلی بد است. کاری بکنید. مردم دیگر نمی‌توانند این وضعیت را تحمل کنند. باید چند فرد متخصص و کار درست بیاورید. تورم زندگی مردم را از بین برده است. چه بخواهیم، چه نخواهیم، مردم این وضعیت را از ما آخوندها می‌بینند». در کنار جامعه روحانی و چهره‌های برجسته این طیف، انتقادات کارشناسان و نمایندگان مجلس هم ادامه دارد اما هیچ یک از این انتقادات تاکنون راه به جایی نبرده‌اند. اصرار رئیسی برای حفظ تیم اقتصادی که نتیجه عملکردش کاهش روزافزون ارزش پول ملی و سخت‌شدن معیشت مردم و به رؤیا پیوستن نه فقط خانه‌دارشدن که حتی اجاره‌نشینی در کلان‌شهرها از جمله تهران بوده، ادامه دارد و هفته گذشته گزینه استیضاح خاندوزی از روی میز بهارستان‌نشینان برای چندمین بار کنار گذاشته شد تا آخرین امیدها برای اصلاح کابینه به بن‌بست برسد. حتی سپهر خلجی در حاشیه جلسه هیئت دولت در جمع خبرنگاران با ادعای بهبود اوضاع اقتصادی اظهار کرد: «اتفاقات خوبی در اقتصاد رقم خورده و رشد اقتصادی افزایش یافته است. کاهش بی‌کاری را داشتیم، کنترل و کاهش حجم نقدینگی را تجربه کردیم که همه محصول تلاش‌های تیم اقتصادی دولت است. شاید برخی چندان دوست ندارند این اتفاقات رخ دهد و شایعاتی می‌سازند اما قرار نیست تغییری در تیم اقتصادی دولت ایجاد شود». این سخنان در حالی بیان شد که مجلس بعد از تعطیلات نوروز مدعی تلاش برای اصلاح تیم اقتصادی بود و سرلیست تغییر هم، طرح استیضاح خاندوزی بود اما به یکباره مانند دفعات قبل این طرح به حاشیه رفت. البته در یک دوره دولت با ژست اصلاح کابینه سیزدهم سیّد جواد ساداتی‌نژاد وزیر جهاد کشاورزی و محسن رضایی را کنار گذاشت البته در آن زمان دلیل حذف ساداتی‌نژاد استعفا اعلام شد اما بعدها مشخص شد جزء متهمان پرونده اقتصادی نهاده‌های دامی و چای دبش است اما در آن زمان جای توبیخ و گزارش تخلفات به دستگاه قضا، محترمانه مستعفی شد، درباره محسن رضایی هم شایعات در رابطه با ناسازگاری او و مخبر از همان روزهای ابتدایی شروع به کار دولت بر زبان‌ها بود و در نهایت محسن رضایی بازنده این میدان بود. البته سایه استیضاح چند ماه بعد از شروع به کار دولت بر سر کابینه سیزدهم سنگینی می‌کرد حتی در برهه‌ای نام هشت وزیر در لیست درخواست استیضاح نمایندگان قرار داشت. حتی استیضاح وزیر فاطمی‌امین که مانند خاندوزی طرح استیضاحش در آمد و رفت در هیئت رئیسه و پس‌گرفتن امضاهای نمایندگان بود با حاشیه‌های بسیار همراه شد و هنوز هم ماجرای شاسی‌بلندها گریبان مجلس را رها نکرده و افکار عمومی همچنان به دنبال اسامی افرادی است که در لیست دریافت این ماشین‌ها قرار داشتند و در عین ناباوری نه فقط به دلیل این سوءاستفاده و رانت اقتصادی رد صلاحیت نشدند که افشاگر این موضوع نتوانست از سد شورای نگهبان عبور کند و هم‌اکنون با یک سال زندان هم روبه‌روست. بنابراین نمی‌توان از مجلس یازدهم توقع تغییر رویه برای تلاش سازنده در مسیر ترمیم کابینه داشت و از طرفی مجلس دوازدهم هم تا بیاید تشکیل شود و نمایندگانش که اکثریت اصولگرا هستند با چندوچون کار مجلس آشنا شوند، بعید است در فرصت باقی‌مانده تا انتخابات 1404 نقش تأثیرگذاری در اصلاح کابینه ایفا کنند.

رئیسی تک‌دوره‌ای خواهد شد؟

بنابراین دراین روزگار نامساعد اقتصادی که شاهد کوچک‌شدن سفره مردم و زیر خط فقر ماندن بخشی از جامعه و بی‌توجهی دولت به ترمیم معیشت طبقه متوسط و ضعیف جامعه هستیم همچنان خبری از رئیسی و همراهانش که قبل از انتخابات قرار بود یک‌هفته‌ای مشکلات بورس و ارز و... را حل کنند، نیست و همین تضاد در شعار و عمل که به زعم منتقدان ناشی از ناتوانی کابینه است ممکن است دولت رئیسی را تک‌دوره‌ای کند.

در همین رابطه غلامعلی جعفرزاده‌ایمن‌آبادی، نماینده ادوار مجلس گفت‌وگویی با خبرآنلاین با هشدار به رئیسی که ادامه روند فعلی او را تک‌دوره‌ای خواهد کرد، گفته است: «اصلاً ما از خیلی از اطرافیان آقای رئیسی بیشتر دعا می‌کنیم که آقای رئیسی موفق شود چون نتیجه‌اش به مردم برمی‌گردد اما آقای رئیسی با این تیم نمی‌تواند، نتیجه‌ این تیم، تک‌دوره‌ای‌شدن رئیسی است». او افزوده است: «همین آقای خاندوزی و مجموعه‌اش و بانک مرکزی و الی آخر. حالا امکان دارد آقای رئیسی اصرار کند که می‌خواهم اینها را حفظ کنم، ما مخالفتی نداریم. اما آقای رئیسی می‌شود اولین رئیس‌جمهوری که یک‌دوره‌ای خواهد بود و دو دوره‌ای نمی‌شود». او همچنین در رابطه با ترمیم تیم اقتصادی دولت معتقد است: «شرط عقل این است که در تیم اقتصادی‌ دولت یک اصلاحاتی انجام بگیرد و آن اصلاحات هم باید ریشه‌ای باشد، فقط فردی نباشد؛ زیرا این افراد نمی‌توانند تفکر دیگری را به نتیجه برسانند، پس باید عوض شوند. اما آیا این افراد عوض شوند، کفایت می‌کند؟ خیر. باید تفکر و نوع نگاه هم تغییر کند. اصلاً آقای خاندوزی اعتقادی به نظرات ندارد، مثلا امروز من شنیدم در مورد اجاره مسکن یک حرف خلافی گفته است اما آمار و ارقام نشان می‌دهد اجاره مسکن مخصوصا در تهران رشدی وحشتناک داشته است».او معتقد است که مردم تاب تحمل فشار اقتصادی فعلی را ندارند و از این رو گفته است: «آقای خاندوزی الان دارد با تزریق ارز، بازار را نگه می‌دارد، فنری با بانک مرکزی. این فنر در برود، پدر مردم در می‌آید. آقای خاندوزی اشرافیت به رانت‌های ارزی دارد، چرا دولت را مطلع نمی‌کند؟ آخر مگر این میز چه ارزشی دارد؟ مردم دارند له می‌شوند! گوشت به بالای ۸۰۰ هزار تومان رسیده است. سفره‌های مردم آتش گرفت نه اینکه کوچک شده باشد. مردم در حوزه درمان، در حوزه تأمین مواد پروتئینی و در حوزه تأمین سبد مسکن دچار مشکل هستند. هیچ اولویتی بالاتر از اولویت اقتصادی وجود ندارد».

در همین رابطه سیدجلال ساداتیان نماینده پیشین مجلس و سفیر پیشین ما در انگلستان هم چندی پیش در گفت‌وگو با «شرق» گفته بود که اگر عملکرد دولت سیزدهم در واپسین ماه‌های حیاتش به همین شکل ادامه پیدا کند، بسیار بعید است که دولت رئیسی بتواند به دور دوم کشیده شود. دیپلمات پیشین کشور معتقد است که «مهم‌ترین اتفاقی که می‌تواند امکان تک‌دوره‌ای‌شدن رئیسی را افزایش دهد، بالا‌رفتن بهای حامل‌های انرژی و بنزین است که شایعه آن در چند ماه اخیر برای سال ۱۴۰۳ به گوش می‌رسد؛ به‌ویژه آنکه دولت رئیسی نه‌تنها تکلیف بودجه ۱۴۰۳ را روشن نکرده؛ بلکه برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه را هم هنوز به نتیجه نهایی نرسانده است». با در‌نظر‌گرفتن این نکته، ساداتیان می‌گوید، «اگر دولت رئیسی تصمیم به افزایش بهای انرژی بگیرد، مطمئنا تتمه نیروهای حامی او هم از بین خواهد رفت».

اگرچه هشدارها در رابطه با تک‌دوره‌ای‌شدن رئیسی از سوی اصولگرایان چندان جدی شمرده نمی‌شود که شاید مهم‌ترین دلیلش چشم امید داشتن به خروجی ترکیب نامزدها از شورای نگهبانی باشد که در انتخابات 1400 حتی علی لاریجانی اصولگرا را نیز رد صلاحیت کرده است، اما نارضایتی افکار عمومی و رفتار انتخاباتی اخیر مردم نشان داده اصولگرایان حتی پایگاه سنتی خود را نیز از دست داده‌اند و شرایط سخت اقتصادی، این قشر همیشه پای صندوق رأی اصولگرایان را نیز از امید به تغییر ناامید کرده است.